Такая «крытыка», як у гэтым артыкуле і некаторых камэнтарах да яго, — гэта, я б сказаў, ня крытыка, а паклёп. Што праўда, паклёп, відаць, не наўмысны — а проста аўтару так «баліць» праблема, што ён ня ў стане глядзець на рэчы аб’ектыўна. Яму здаецца, што ўсё дрэнна. Такі сындром цяпер, на жаль, уласьцівы вельмі многім прадстаўнікам апазыцыйнай часткі грамадзтва.
Адносна радыё — канечне, няма таго, што раньш было, мінулі блаславёныя савецкія часы, калі была такая дыктарская (савецкая, між іншым, а не абы‑якая) школа, калі ўсё так вывяралася, вычытвалася перад этэрам, літаратурны кантроль быў будзь здароў. Праўда, і тады хапала матэрыялу для крытыкі (якую можна было ўбачыць у друку) на прадмет культуры мовы і на адрас радыё, і на адрас нашых акадэмічных драматычных тэатраў, і яшчэ на іншыя адрасы. Што ж, цудоўная ілюстрацыя таго, што, з аднаго боку, людзі ніколі не бываюць задаволеныя тым, што маюць, а з другога — што ніколі ў жыцьці не бывае ідэалу. Нашым таварышам фанатыкам і ідэалістам на ніве адраджэньня варта было б гэта ўлічыць.
Дык вось, мінулі тыя часы, пра якія настальгічна ўспамінае Янка Саламевіч. Але вы не перажывайце — мінуць і гэтыя. Мінуць часы, калі ў нас ёсьць аж тры праграмы радыё, якія працуюць пераважна на беларускай мове, прычым адна зь іх штодня й штоночы, а гэта дае ў выніку найбольшы за ўсю гісторыю суткавы аб’ём беларускамоўнага вяшчаньня. Не параўнаць, дарэчы, з савецкімі часамі, калі і адной праграмы паўнацэннай не было (дакладней, былі дзьве, але «непаўнацэнныя», г.зн. там ішлі ня толькі беларускія перадачы). Мінуць часы, калі Беларускае радыё зьяўляецца найбуйнейшым, найбольш масавым і заадно фактычна адзіным беларускамоўным электронным СМІ.
Гэтыя часы мінуць, але вось калі, і колькі тады будзе праграм Беларускага радыё, і на якой мове яны будуць вяшчаць — гэтага я не ведаю. Але заракацца ня стаў бы ні ад чога.
Успамінаецца, як у дзевяностыя гады такія ж «добразычліўцы», як Янка Саламевіч, гэтак жа сама «аналізавалі» мову Беларускага тэлебачаньня. Маўляў, фу, якая дрэнная мова, як няўмела гавораць карэспандэнты і вядоўцы, адразу відаць, што не ад душы, а па прымусе… немагчыма слухаць, калі ж гэта ўсё скончыцца?! Скончылася. Цяпер на Беларускім тэлебачаньні ўсе карэспандэнты і вядоўцы гавораць «ад душы», нязмушана і натуральна. Мабыць, і расейская мова ў іх не зусім ужо такая правільная, але ж затое русісты іх за гэта не крытыкуюць і не мяшаюць з гразёй.
Ня ведаю, як каму, а я б не адмовіўся цяпер ад БТ і з той «недасканалай» мовай… і ад таго, каб, скажам, Інга Хрушчова выступала ў этэры па‑беларуску так, як яна тады выступала, хай сабе ў яе і былі пэўныя праблемы з асыміляцыйным памякчэньнем зычных…
Характэрна, што ў матэрыяле Я.Саламевіча практычна адсутнічае канкрэтыка. Не прыведзена ніводнай назвы перадачы, у якой аўтар пачуў тыя ці іншыя памылкі, няма спроб прааналізаваць маўленьне канкрэтных супрацоўнікаў радыё, супаставіць, у каго лепш, у каго горш (толькі невядомага мне Віктара Бабея аўтар пахваліў, хоць і даволі няўцямна). Аж увогуле ўзьнікае пытаньне, наколькі часта і пільна аўтар слухае Беларускае радыё, каб з такой безапэляцыйнасьцю ганьбіць яго. Бо інакш чаго б ён пытаўся: дзе канцэрты па заяўках, дзе «Тэатар перад мікрафонам»? Канцэрты па заяўках, да ведама аўтара, кожны дзень а 20.10 на Першым нацыянальным канале (хоць і дзіўна, чаму аўтар так перажывае за канцэрты па заяўках? Там жа акурат «папсу», якую замаўляюць слухачы, і круцяць), а «Тэатар перад мікрафонам» — вось ён, ня так даўно пачаўся, цяпер ідзе на канале «Культура». Перадаюць спэктакль «І змоўклі птушкі» паводле Івана Шамякіна. А ў суботы бывае «Музычны радыётэатар», дзе перадаюць опэры і апэрэты. Перадаюць і канцэрты, і казкі для дзяцей, і спэктаклі з удзелам Б.Платонава. Вядома ж, ня кожны дзень і не пастаянна — за праграмай сачыць трэба ;).
Ясна, канкрэтыка і не патрэбная, калі хочаш расказаць, як у нас усё дрэнна. Бо ўсё — яно і ёсьць усё. Можна проста заявіць: «Там суцэльная непісьменнасьць!»
Але вось асабіста мне чамусьці ўдаецца пачуць пісьменную мову на радыё. Няхай не заўсёды і не ад усіх ідэальную. Але ж ёсьць. Працуюць яшчэ дыктары старой школы Святлана Шушакова (гэта ўвогуле практычна ўзор) і Маргарыта Захарыя (праўда, на сучасным радыё, на жаль, дыктарам мала даюць работы). Прыемна слухаць адносна «новых» вядоўцаў Антона Васюкевіча (адзін зь вядоўцаў «Радыёфакту», цяпер дырэктар інфармацыйнай службы) і Ўладзімера Трапянка (у асноўным працуе на канале «Культура»), Максіма Ўгляніцу. Маўленьне, напрыклад, Юрыя Зайцава, з аднаго боку, як бы і не ўзорна‑паказальнае, але і істотных хібаў у ім няма — нават праславутае асыміляцыйнае памякчэньне зычных прысутнічае. Ёсьць і нямала іншых супрацоўнікаў, мову якіх можна характарызаваць хутчэй са знакам «плюс», чым са знакам «мінус».
Ёсьць, вядома, і памылкі, і парушэньні літаратурных нормаў (хоць і не ў такой прапорцыі, як гэта можа падацца пасьля прачытаньня Саламевічавага артыкулу). І крытыкаваць работнікаў радыё за гэта можна і трэба, але ж ня так, як гэта робяць падобныя да Я.Саламевіча «добразычліўцы»‑фанатыкі. А па‑добраму. Усё‑такі Беларускае радыё, як бы там ні было, — гэта пакуль яшчэ асяродак беларускай культуры, прапагандыст і пашыральнік беларускай мовы. І людзі, якія працуюць там, — няхай яны не такія апантаныя нацыянальна свядомыя беларусы, як хацелася б многім аўтарам і чытачам «Нашай Нівы», — але ўсё‑такі шмат хто зь іх прыхільна і неабыякава ставіцца да гэтай культуры і да гэтай мовы. Калі б было ня так, дык не было б у нас беларускамоўнага радыё і тых іншых астраўкоў беларускасьці, якія ёсьць у нашай дзяржаве. У тым ліку і беларускамоўных аб’яў у дынаміках аўтобуса №18 і іншых аўтобусаў, тралейбусаў і трамваяў.
І я лічу, што нават з чыста псыхалягічнага пункту гледжаньня намнога важней пахваліць людзей за тое добрае, што яны робяць для беларускай мовы, чым тыцкаць ім у вочы памылкі. І я ўдзячны Беларускаму радыё за многія рэчы, якія на ім ёсьць, а памылкі… Адны памылкі пройдуць, а другія зьявяцца — што зробіш, людзям у прынцыпе ўласьціва рабіць памылкі.
