Рада БНР як найстарэйшы існуючы беларускі палітычны інстытут 44

У заканчэнне тэмы юбілею БНР, які святкаваўся і працягвае святкавацца на гэтым тыдні — пра сучаснасць.

Вайсковая адзінка лічыцца не знішчанай, пакуль не знішчаны яе баявы штандар, нават калі перабіты ўвесь асабовы склад. Надзея на беларускую нацыянальную дэмакратычную дзяржаўнасць, канкрэтны вобраз гэтае дзяржаўнасці жыве і працягвае жыць дзякуючы таму, што існуе Рада БНР у выгнанні, захавацелька мандата гістарычнага Усебеларускага з’езда 1917 г. і трох Устаўных грамат 1918 г., якія ўпершыню абвесцілі пра стварэнне незалежнай дэмакратычнай беларускай дзяржавы.

Рада БНР на сённяшні дзень —

не проста самы стары ў свеце «ўрад у выгнанні».

Гэта самы стары дзеючы беларускі палітычны інстытут, які захаваў свае функцыі. Палітычным партыям у Беларусі ад сілы 20–25 гадоў. Лукашэнкаўскім органам улады — ад сілы дзевятнаццаць. Нават псеўдавыбарныя райсаветы і аблсаветы (пагатоў на захад ад Менска) — маладзейшыя за Раду БНР.

Рада — гэта тое, што рэальна злучае нас хоць з нейкай несавецкай традыцыяй беларускай дзяржаўнасці і ўвогле з нашай уласнай гісторыяй. Пажыўшы на Захадзе, разумееш, што гэта нармальна, калі інстытутам, грамадскім арганізацыям, фірмам і сямейным маёнткам можа быць па сто, дзвесце, трыста гадоў.

У пакамечанай войнамі і савецкай уладай Беларусі з дасавецкіх інстытутаў больш-менш нязменным застаўся хіба Касцёл,

улічваючы, што нават Расійская Праваслаўная Царква у сваёй сённяшняй форме існуе толькі з 1943 года.

Расійскія белагвардыйскія эмігранцкія арганізацыі дэ-факта вымерлі. Відаць, апошнія свае гады ў больш-менш самастойнай якасці дажывае Расійская праваслаўная царква ў замежжы. Надзеленая аналагічным з Радай БНР гістарычным і маральным (хаця і не юрыдычным) мандатам расійская белая эміграцыя перастала быць палітычным фактарам, гістарычная дызарыентацыя сучаснай Расіі чым далей, тым робіцца глыбей.

Беларусам пашанцавала ў гэтым трошкі больш,

наша «антысавецкая» эміграцыя і яе асноўныя інстытуты працягваюць існаваць, папаўняць свае шэрагі за кошт новых эмігрантаў, трансляваць свае каштоўнасці на беларускае грамадства. Спадчына гэтае эміграцыі аказала на працэсы ў беларускім грамадстве большы ўплыў,

чым нашмат больш шматлікая і ўплывовая расійская дыяспара — на працэсы ў Расіі. І гэта пры тым, што да беларускага грамадства дайшла пакуль толькі невялічкая частка эміграцыйнай культурнай і інтэлектуальнай спадчыны.

З фармальна-юрыдычнага пункту гледжання, ані Беларусь, ані Расія пасля Лютаўскай рэвалюцыі і сыходу манархіі так і не правялі свае дэмакратычныя Ўстаноўчыя сходы (у Беларусі ён меўся называцца «Устаноўчы сойм»), якія павінны былі вызначыць далейшы канстытуцыйны лад у краінах.

У Расеі ўладу ў 1917 г. захапілі бальшавікі, разагнаўшы дэмакратычна абраны Ўстаноўчы сход (Учредительное собрание). Скончылася бальшавіцкая дыктатура ў Расіі рэформамі «зверху», дэкамунізацыяй 1991 г. і дэсаветызацыяй 1993 г., з навязанымі грамадству выбарамі і новымі правіламі. Па факце познесавецкая эліта ўладу са сваіх рук так і не адпусціла — кіраваць краінай засталіся камсамольскія важакі і афіцэры КГБ, проста зняўшы камуністычную шыльду і звязаныя з ёй абмежаванні.

У Беларусі і за тое горш:

з 1919 па 1991 гады краіна была пад савецкай акупацыяй, а пасля гэтага акупацыйная адміністрацыя плаўна ператварылася ў посткаланіяльную ўладу Лукашэнкі.

Нават «Вярхоўны Савет» Рэспублікі Беларусь 1990—1996 гг. заставаўся посткаланіяльнай і постакупацыйнай структурай, нягледзячы на тое, што туды ўдалося трапіць незалежнікам з Беларускага Народнага Фронту. Ды

мы нават ужо і не звяртаем увагу на тое, наколькі самая гэтая назва, «Вярхоўны» «Савет», ненатуральна і чужа гучыць на беларускай мове.

Сённяшняя

Рада БНР — наша калектыўная «брытанская каралева»:

яна не прэтэндуе на рэальную ўладу ў краіне, але толькі тая ўлада будзе сапраўды легітымнай і законнай і мець маральнае і гістарычнае права рэпрэзэнтаваць Беларусь, якой Рада перадасць свой мандат. Гэта адчувалі савецкія акупанты, гэта адчуваў Кебіч, які ў пачатку 90-х актыўна імкнуўся да таго, каб Рада склала паўнамоцтвы на карысць уладаў незалежнай Рэспублікі Беларусь. Гэта адчувае і Лукашэнка.

Ва ўмовах дэградацыі і дэмаралізацыі беларускай апазіцыі Рада БНР — гэта, бадай што, адзіны беларускі палітычны інстытут, які застаўся варты даверу і безумоўнай падтрымкі ў сілу сваёй важнай гістарычнай сімвалічнай місіі.

Алесь Чайчыц, Масква

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ