Jaje farba — heta koler vopratki budysckich manachaŭ, jakija navažylisia raspačać šeści pratestu. Kolkaść demanstrantaŭ raście ŭ hieametryčnaj prahresii. U paniadziełak na vulicy stalicy vyjšli 50 tysiačaŭ manifestantaŭ.
Zdavałasia, śviet užo zusim zabyŭsia na hetuju krainu. Za 45 hod kiraŭnictva vajskovaj chunty Mjanma (byłaja Birma) pieratvaryłasia ŭ “vyspu stabilnaści” ŭ centry Paŭdniova-Ŭschodniaj Azii. Jak i ŭ vyniku ź Biełaruśsiu, zachodnija medyi tolki zredku źviartali ŭvahu na “załaty Hułah” — nievierahodna pryhožuju krainu budysckich pahadaŭ, jakoj kiruje vajskovy režym.
I voś, niečakana dla ŭsich, u krainie vybuchnuła aranžavaja revalucyja. Jaje farba — heta koler vopratki budysckich manachaŭ, jakija navažylisia raspačać šeści pratestu. Kolkaść demanstrantaŭ raście ŭ hieametryčnaj prahresii. U pačatku vieraśnia na vulicy vychodzili dziasiatki čałaviek, potym — sotni, paśla — tysiačy. U niadzielu mitynhavali 10—20 tysiačaŭ čałaviek, praź dzień — užo 50 tysiačaŭ. Biełaruś dy Mjanma — vielmi roznyja krainy, ale padabienstvy našych prablemaŭ uražvajuć. U Birmie taksama ŭłada ličyć pravilnymi dla raźvićcia krainy abmiežavańnie svabodaŭ, zdušeńnie nacyjanalnych mienšaściaŭ i nahniatańnie varožaści da Zachadu.
Maralnaja moc
U Mjanmie kala 400 000 budysckich manachaŭ. Praktyčna kožnaja siamja maje rodnaha, jaki syšoŭ u budyscki manastyr. Pašana da manachaŭ prosta biaźmiežnaja. Toj fakt, što manachi aficyjna nazvali chuntystaŭ vorahami narodu i zaklikali “nazaŭždy vyhnać vajskovuju dyktaturu z krainy” maje vielmi vialikuju maralnuju vahu.
Całkam biazzbrojnyja, budysckija manachi vielmi lohka pakazvajuć vajskoŭcam, chto nasamreč maje duchoŭnuju pieravahu. Pavodle kanonaŭ budyzmu, manachi pavinny kožnuju ranicu atrymać svoj chleb na dzień praź miłaścinu. Ale jany admaŭlajucca brać jaje ŭ vajskoŭcaŭ i členaŭ ich siemjaŭ. Faktyčna, chuntu adłučyli ad relihii. Hałoŭnaja meta — zrabić tak, kab vajskoŭcy ŭ małych čynach adviarnulisia ad svajho kiraŭnictva. Akramia hetaha, manachi zaklikali birmancaŭ štodnia malicca ciaham 15 chvilinaŭ na hankach svaich damoŭ na znak salidarnaści.
Žychary krainy ciškom kažuć, što chunta vyznačajecca nia tolki svaim cynizmam, ale i zababonami. Hałoŭny z troch hienerałaŭ, 74-hadovy Soŭ Monh, rehularna kansultujecca z astrolahami i nibyta pabojvajecca kryŭdzić manachaŭ, kab nie naklikać na siabie hnieŭ niabiosaŭ.
Niezaležnaść biez svabody
Budysckija manachi ŭžo byli katalizatarami pratestaŭ u kalanijalnyja časy. U 1886—1948 h. Mjanma naležała Vialikaj Brytanii. Kalanizatary źniavažliva stavilisia da birmanskaj kultury. Hetak, brytancy ŭparta admaŭlalisia zdymać abutak pry ŭvachodzie ŭ budysckija chramy. Mienavita manachi zrabilisia ruchavikom zmahańnia za niezaležnaść Mjanmy, pakazvajučy prykłady pakutnictva i siły voli. Kali źniavolenym za svaje palityčnyja pohlady relihijnym dziejačam zabaranili nasić svaju tradycyjnuju vopratku, manach U Visara abviaściŭ haładoŭku i trymaŭ jaje 163 dni — da śmierci. Historyja paździekavałasia z brytancaŭ: sumna viadomaja turma Insejn, pabudavanaja kalanizatarami dla palitźniavolenych, vykarystoŭvajecca vajennaj chuntaj u tych samych metach. A Vialikaja Brytanija siońnia — adna z tych krainaŭ, jakija najbolš aktyŭna cisnuć na ŭrad Mjanmy, patrabujučy demakratyzacyi.
U kalanijalnyja časy Mjanma była duža bahatym krajem, najpierš dziakujučy svaim plantacyjam rysu, drevaapracoŭcy, zdabyčy kaštoŭnych kamianioŭ dy nafty. Atrymaŭšy niezaležnaść u 1948 h., kraina zhubiła demakratyju ŭ 1962 h., kali ŭ krainie adbyŭsia vajenny pieravarot. Mjanma zbočyła na ŭsiejany čałaviečymi kostkami “birmanski šlach da sacyjalizmu”, jaki ŭzbahaciŭ kiraŭnikoŭ, a narod pryvioŭ da halečy. Vajskovaja dyktatura biaźlitasna zadušyła demakratyčnyja pratesty pry kancy vaśmidziesiatych, rasstralaŭšy kala troch tysiač čałaviek. Ale cisk apazycyi byŭ nastolki mocnym, što ŭrad musiŭ pravieści ŭ 1990 h. pieršyja za amal tryccać hadoŭ sapraŭdy svabodnyja vybary ŭ Narodny Schod. Chunta paciarpieła prynižalnuju parazu — praŭładnaja Partyja nacyjanalnaha adzinstva atrymała vartyja žalu 2 % miescaŭ u parlamencie. 80 % mandataŭ zavajavała Nacyjanalnaja liha za demakratyju, demakratyčnaja partyja pad kiraŭnictvam dysidentki Aunh San Su Čžy, dački lehiendarnaha baraćbita za niezaležnaść krainy.
Chunta anulavała vyniki vybaraŭ i sklikała ŭłasnuju maryjanetkavuju pałatu. Bolšaść demakratyčnych deputataŭ pakinuła krainu i sfarmavała ŭrad na vyhnańni. Aunh San Su Čžy pasadzili pad chatni aryšt, dzie jana znachodzicca dahetul. U 1991 h. dysydentka atrymała Nobeleŭskuju premiju miru. Absalutnaja izalacyja ni na kroplu nia źmienšyła jaje aŭtarytetu ŭ krainie i za jaje miežami.
Sakret hienerałaŭ
Birmanskija hienerały “prasłavilisia” nia tolki padaŭleńniem demakratyi i rasstrełami apazycyjnych mitynhaŭ. Pavodle źviestak pravaabarončych arhanizacyjaŭ, asablivaściu režymu źjaŭlajecca vykarystańnie prymusovaj pracy (u tym liku dziaciej), a taksama seksualnyja złačynstvy — systematyčnyja zhvałtavańni i seksualnaje rabstva dla absłuhoŭvańnia vajskovaha kiraŭnictva. Vajskovy režym zaplamiŭsia taksama etničnymi čystkami, stvareńniem izalavanych lahieraŭ-pasialeńniaŭ dla “niepažadanych” nacmienšaściaŭ.
ZŠA i EZ nakłali na Mjanmu šmatlikija ekanamičnyja sankcyi i embarha na handal zbrojaj. Jaje, jak i Biełaruś, pazbavili eŭraźviazaŭskich handlovych preferencyj. Častkova hetaja palityka daje plon. Birmanski režym usialak zaachvočvaje zamiežnyja investycyi ŭ krainu, adnak ofisnyja chmaračosy ŭ Janhonie stajać napaŭpustymi. Razam z tym, zachodni biznes nie curajecca brudnych hiešeftaŭ, vynachodziačy składanyja schiemy, kab abychodzić abmiežavańni. Hetak, francuski enerhakancern Total S.A. źjaŭlajecca aperataram hazapravodu ŭ Mjanmie, na budaŭnictvie jakoha vykarystoŭvałasia rabskaja praca. Akramia hetaha, adsutnaść zachodniaj kankurencyi hraje na karyść “vialikim siabram” Mjanmy — Kitaju, Indyi dy Rasiei, jakija achvotna investujuć u ekanomiku dyktatury i abaraniajuć chuntu na mižnarodnym uzroŭni. U 2006 h. Rasieja i Kitaj nakłali veta na prajekt rezalucyi Rady Biaśpieki AAN, u jakim mierkavałasia zaklikać ułady Mjanmy źmiakčyć represii i vyzvalić palitźniavolenych.
Aŭtarytarnyja Kitaj dy Rasieja ŭkładajuć hrošy ŭ dyktatarskuju Mjanmu jašče i z raźlikam, kab chunta mieła srodki na zakupku zbroi — u tych samych krainaŭ-investaraŭ. Mjanma znachodzicca ŭ pieršaj piatnaccatcy krainaŭ śvietu pavodle abjomaŭ vydatkaŭ na armiju. Pikantnaja akaličnaść: pavodle źviestak Stakholmskaha mižnarodnaha instytutu daśledvańnia prablemaŭ miru, demakratyčnaja Ŭkraina źjaŭlajecca adnym z najbujniejšych pastaŭščykoŭ zbroi ŭ Mjanmu. Atrymlivajecca začaravanaje koła “hrošy — zbroja — hrošy”, razarvać jakoje zvonku praktyčna niemahčyma.
Pačatak kanca dyktatury
Toje, što zaraz adbyvajecca ŭ Mjanmie — klasyčny pačatak kanca dyktatury. “Birmanski šlach da sacyjalizmu” pieratvaryŭ Mjanmu ŭ adnu z samych biednych krain u rehijonie. Tracina birmanskich dziaciej niedajadajuć. Haspadarka ŭ stahnacyi. Zrazumieŭšy, što rynkavaja haspadarka pracuje bolš efektyŭna za centralizavanuju, hienerały pačynajuć pastupovuju liberalizacyju, zaachvočvajuć zamiežnyja investycyi, sprabujuć raźvivać turyzm. Investavać u dyktaturu achvotnikaŭ vobmal, tamu robiacca symbaličnyja kroki da demakratyzacyi — takija, jak vyzvaleńnie 40 palitviaźniaŭ sioleta ŭ studzieni. Zdajecca — drabiaza, ale najmienšaje źmiakčeńnie režymu pasłablaje puty na rukach narodu. A kali da hetaha dadajecca jašče i rost cenaŭ (ciapierašnija pratesty spravakavała padaražeńnie benzinu ŭdvaja, hazu — u piać razoŭ), to žadańnie skinuć kajdany robicca nievynosnym. Ludziam žyć robicca ciažej, a strach mienšaje. Vynik — vybuch.
Jak by ni skončylisia sioletnija pratesty ŭ Mjanmie, jany pakazvajuć, nakolki važna dla demakratyčnaha vyzvolnaha ruchu bačyć pierad saboj absalutnyja maralnyja aŭtarytety — takija, jak budysckija manachi ci dysydentka Aunh San Su Čžy. Zdavałasia, nacyja zusim skaryłasia, ale raptam zryvaje niejki klapan — i my bačym na vulicach dziasiatki tysiač ludziej. Capraŭdy, usie dyktatury — bliźniaty, bo lohika čałaviečaha imknieńnia da svabody i spraviadlivaści ŭniversalnaja.
