«Biełsat» supolna z kinastudyjaj «Valred» zdymajuć mastacki film pavodle pjesy Janki Kupały «Tutejšyja». Repartaž z-za kulisaŭ Franaka Viačorki.
 |
«Cišynia na planie!.. Kamera!.. Huk!… Pajechali!» — krykam Daryjuša Šady pačynajucca zdymki kožnaj sceny.
«Biełsat» supolna z kinastudyjaj «Valred» zdymajuć mastacki film pavodle pjesy Janki Kupały «Tutejšyja».
Ad minułaj piatnicy miastečka Tykocin žyvie niespakojna. Vakoł miascovaha Doma kultury rasstaŭlenyja pražektary, safity, mitusiacca ludzi. Raz‑poraz na hanku źjaŭlajucca postaci u histaryčnym ŭbrańni. Palać, razmaŭlajuć, hučna śmiajucca. Prachodziać miascovyja, zazirajuć u vokny, ździŭlena razhladajuć pryježdžych. Čujučy biełaruskuju movu, niekatoryja paśpiešliva źbiahajuć.
Tykocin lažyć na spradviečna biełaruskaj ziamli. Pieršyja ŭzhadki pra miastečka adnosiacca da CHIII stahodździa. Tut zachavalisia staražytnyja carkva j kaścioł. Usie vulicy prakładzienyja brukam. Čas ad času prajaždžajuć konnyja bryčki. Na Centralnym Domie kultury, dzie zdymajecca film — kolišnim majontku, — vialikaja pakinutaja buślanka. Navakoł hučyć biełaruskaja, rasiejskaja, polskaja mova. Nu čym nia Miensk pačatku stahodździa?
Rychtujucca sceny ŭ salonie. La dźviarej paŭtaraje tekst Mikita Znosak — užo napudrany j jak śled apranuty Pavał Charłančuk. Jahony vobraz vielmi składany. Uzhadajma Kupału, Znosak ubiraje ŭ siabie najpaskudniejšyja rysy biełarusa: prystasavalnictva j uhodnictva ŭładzie. Jahony antypod — Janka Zdolnik, albo «dziadźka biełarus». Za kulisami i ŭ žyćci — kinaaktor Anatol Kot. Zhubleny ŭ lichalećci intelihient, nie znachodzić sabie miesca miž ludzkoha dvudušnitva j zajzdraści. Anatol užo vyvučyŭ svaje słovy, tamu chodzić i zalacajecca da miascovych panienak.
U hrymiorcy j kaściumernaj režyser Valer Mazynski daje apošnija ŭkazańni pierad vychadam na plan. Zaraz da Nikicija Znosiłova zavitvajuć hości — nadta vysokija j šanavanyja ŭładaju ludzi, jak časta b jana nie mianiałasia. Dama (Taciana Papova), spraŭnik (Mikoła Rabyčyn), pop (Uładzimir Kiškurna), panič (Franak Viačorka) śmieła ŭvachodziać dom u pradčuvańni vialikaha pjanaha balavańnia. Pjuć samahon, žaruć kaŭbasu. Za cara, za niemcaŭ. Hetyja ludzi stracili adčuvańnie rečaisnaści, žyvuć ad balu da balu, ad vypić da zakusić.
Usio zdymajecca naturaju, tamu kali na stale źjadajecca kaŭbasa, sieladziec ci vypivajecca vada, adkazny ŭ zdymačnaj hrupie nieadkładna ŭznaŭlaje pieršapačatkovy vyhlad stała pierad zdymkami novaha dubla. U kino takija drobiazi praduhledžvajucca, kab nie atrymałasia, što ŭ adnym kadry budzie kaŭbasa, a ŭ inšym na tym ža jescy — pamidory.
Aperatary na kožnaha hieroja nastrojvajuć kamery, śviatło, koler, vyznačajuć rakursy zdymak. Adna scena zdymajecca ad dvuch da čatyroch hadzinaŭ. U pierapynkach aktory abmiarkoŭvajuć pośpiechi za kapučynaj ci harbataj. Hrymiory padpudryvajuć zapaciełyja tvary j padciekłuju kasmetyku.
Zdymki pačynajucca a 8-aj ranicy, zakančvajucca paśla poŭnačy. Scena na kuchni zdymałasia za 5 kilametraŭ ad Tykocina ŭ archaičnaj vioscy. Praca zaciahnułasia da piataj ranicy. Zdymačnaja hrupa filmuje na dźvie kamery. Jak praviła, u dyjalohu zdymajucca abodva persanažy, pry mantažy vybirajucca najlepšyja adbitki. Pa pakoi rasstaŭlenyja čatyry mikrafony: dva skiravanyja na aktoraŭ, dva — panaramnyja. Huk zapisvajecca synchronna vyjavie.
Nad azdableńniem salonu pracavała hrupa mastakoŭ. U pamiaškańni, dzie vialisia zdymki, pieraklejeli špalery, pierafarbavali dźviery, usio jak śled prybrali da vyhladu 20-ch hadoŭ XX stahodździa. Kresły, tumby, lustra, lusterka, hramafon, kanapy, karciny — antykvarnaje. Stroi — aryhinalnyja.
Aŭtary abiacajuć, u «Tutejšych» budzie ŭsio, što patrebna lubomu halivudzkamu šedeŭru: haračaje kachańnie pamiž Zdolnikam i Alenkaj (Ženia Žukovič), hłyboki psychalahizm u razmovach Znosaka sa Zdolnikam i bajavik pa prychodzie čyrvonaaarmiejcaŭ. Aktory pryznalisia, što finał planujecca dramatyčny i kryvavy. Usich rasstralajuć.
Stužka «Tutejšyja» robicca dla kanału «Biełsat». Spadarožnikavy kanał dla Biełarusi startuje 10 śniežnia i planuje praciahvać vytvorčaść mastackich kinastužak.
Dramaturh Alaksiej Dudaraŭ užo vykazaŭ zhodu na pastanoŭku adnoj sa svaich pjesaŭ. Dla maładych dramaturhaŭ i scenarystaŭ abjaŭleny konkurs na najlepšuju ideju dla filma. Najlepšyja zadumy buduć zrealizavanyja, a pieramožca atrymaje bujnuju hrašovuju ŭznaharodu.
