Pračytaŭ, što pamior Norman Mejler, škada, i dziakuj jamu za toje, što jon, mabyć, adziny amerykanski piśmieńnik, jaki žyŭ u našym Horadzie-hieroi, vyvučaŭ jaho, bačyŭ, jak toj abudžajecca ad pravincyjnaj letarhii, sprabuje mułkim jazykom vymaŭlać biełaruskija słovy. Jasna: jon nia moh nie ŭjaŭlać, jak pa hetych vulicach chadziŭ kaliści sam Li Charvi Osvald — hieroj jaho budučaj dakumentalnaj knihi. Pahatoŭ, jon vykarystoŭvaje mienskija nazvy i proźviščy ŭ svaim tvory.
Mejler pryjaždžaŭ u 1993-m. Kniha “Historyja Osvalda” vyjšła praz dva hady. Alaksandar Łukašuk zrabiŭ na padstavie pierakładu jaje “mienskaj častki” seryju pieradačaŭ dla čytalnaj zali Radyjo Svaboda. U 1997-m ja apynŭsia ŭ Prazie i navat sa svaimi kalehami ŭ studyi načytvaŭ pa rolach uryŭki ź pierakładu. Ja uśviedamlaŭ unikalnaść materyjału, jaki, chaj nie ŭ stanoŭčym sensie, chaj vypadkova, ale źviazvaŭ biełarusaŭ z amerykancami.
A.Łukašuk pisaŭ: byli źviestki, što amerykanskamu piśmieńniku prynosili archiŭnyja materyjały ŭ klub Dziaržynskaha. Karaciej, jon pracavaŭ nie ŭ samich archivach. Niachaj. U lubym razie heta było prykmietaj adkrytaści krainy. Prykra, nijakavata, kali fortki znoŭku, jak u savieckich ciahnikach dahetul — naviečna zamknionyja “na zimu”. Chacia chałodnaja vajna, zdajecca, prypyniłasia i navat pačałosia paciapleńnie klimatu…
Tak, sapraŭdy, idealniejšaha materyjału dla knihi ciažka było ŭjavić. Norman Mejler vykarystaŭ hetuju mahčymaść. Jon pačynaje vyhladać siońnia jak sapraŭdny zubr, chaj bizon, amerykanskaj prozy, jahony tvar — niby vysiečany ŭ skale, jak hałovy amerykanskich prezydentaŭ u hornaj kamłyzie. Ja biaru nabyty niadaŭna raman Mejlera 1984 hodu: “Viedajecie, mnie časam dumajecca, što ŭsie my padobnyja da radyjostancyj i niekatoryja historyi kateharyčna nielha vypuskać u efir”.
Pra Osvalda ja viedaŭ prynamsi vielmi daŭno, zrešty ŭ našym domie była kniha. Było nadzvyčaj cikava: jon, nia jon? U školnyja hady — tajamnica nakštałt: čamu Skaryna drukavaŭ svaje knihi nia ŭ budučaj stalicy BSSR? Ničoha dziŭnaha: paśla pieršych dvuch klasaŭ (ja ŭžyvaju ŭ mužčynskim rodzie) ja na biełaruskaj terytoryi ŭ škole bolš nie vučyŭsia. A z Osvaldam sapraŭdy ŭźnikali pytańni — ci chadziŭ jon nabiarežnaj Śvisłačy? A dzie ž jamu jašče było chadzić? Mabyć, byvaŭ u cyrku, u kaviarni “Viasna”?
Naš pałkoŭnik nia piŭ harełki. Redkaść u Savieckaj armii. Zatoje ŭ jaho była knižnaja šafka: Norman Mejler “Hołyja i miortvyja” — taŭsty raman staronak na 600 minimum. Iŭlin Vo, pamiatajecca. Stos “Inostrannoj Litieratury”, ź jakoj ja sutyknuŭsia tady ŭpieršyniu. Raman Mejlera pra vajnu na Cichim akijanie mianie ŭraziŭ niezvyčajnaściu źmiestu. Vialikaje ŭražańnie zrabiŭ svajoj formaj “Čałaviek-skrynka”. Paśla ja nabyŭ knihu “Jak napisać apaviadańnie”.
