«Niekali mnie stuknuła ŭ hałavu, kab pieramahčy Łukašenku treba prajści jahonuju darohu, tamu pastupiŭ u Horki». Hutarka ź lideram pradprymalnickich pratestaŭ.
Aleś Taŭstyka krychu spaźniajecca na interviju. U hety čas mianie z Andrejem Lankievičam čajem z cukierkami častuje jahonaja žonka Natalla. Na ŭkrainskim telekanale «Inter» idzie niejkaja pieradača pra toje, jak źniščali adnaasobnikaŭ u Savieckim Sajuzie, pra «spekulantaŭ i tarhašoŭ». Pierahladvajemsia i ŭśmichajemsia, zdajecca, bolš aktualnaj pieradačy znajści ŭ teleraskładzie prosta niemahčyma. Natalla kaža, što raskułačyli i Alesievaha dzieda, jakoha paśla jašče j sasłali. Znoŭ uhladajemsia ŭ ekran. Praź niejki čas źjaŭlajecca i sam Aleś Taŭstyka, tolki z marozu. Mocny pocisk ruki i pryjaznaja ŭśmieška.
«Naša Niva»: Raskažycie trochu pra siabie, nia tak i šmat pra Vas viadoma?
Aleś Taŭstyka: Ja naradziŭsia ŭ miastečku Kryvičy Miadzielskaha rajonu. Ja z šmatdzietnaj siamji. Baćka vypivaŭ, siamiejny ciažar niesła maci. Hałoŭnuju rolu ŭ maim vychavańni ŭ malenstvie adyhrali babula i dziadula. U škole byŭ navat kiraŭnikom savietu atradu pijanerskaj arhanizacyi. U kamsamoł ź pieršaha razu nie pryniali za niejkija maje pohlady. Pamiataju, što jašče ŭ škole pry maim udziele adbyłasia nievialikaja revalucyja, kali pierakanali nastaŭnikaŭ, što my taksama ludzi i nielha łamać ukazki na našych śpinach. Vyvučaŭ anhielskuju movu dla pastupleńnia ŭ injaz, udzielničaŭ u školnych alimpijadach pa anhielskaj movie. Maryŭ być pierakładčykam na karabli, bo niechta skazaŭ, što jany šmat atrymlivajuć. Udzielničaŭ u rekanstrukcyi Kryvickaj carkvy. Paśla hetaj pracy niešta ŭ maim žyćci źmianiłasia. Źviarnuŭsia da babuli, kab jana zvadziła mianie ŭ carkvu. Byŭ taki śviatar Piotra Kuźmičoŭ, jaki paźniej pasiabravaŭ z ajcom Alaksandram Nadsanam, jon vielmi paŭpłyvaŭ na mianie. Udzielničaŭ u pieršych kryžovych chadach u Miensku. Potym pajšoŭ u vojska. Daviałosia panasić bieskazyrku na fłocie ŭ Talinie. Dasłužvaŭ užo ŭ Miensku.
«NN»: Dyk paśla słužby Vy pajšli niekudy vučycca?
AT: Vyrašyŭ, što vučycca možna paśpieć zaŭsiody, a treba žanicca. Znajšoŭ sabie dziaŭčynu, sioleta ŭžo piatnaccać hadoŭ jak my razam z žonkaj. Spačatku Natalla pajšła vučycca ŭ narhas, ja za jaje navat zdavaŭ ispyty pa biełaruskaj movie. Paśla ŭžo ja skončyŭ zavočna Horackuju akademiju, fakultet ekanomiki i kiravańnia. Tam sama, dzie niekali vučyŭsia Łukašenka. Viedajecie, niekali mnie stuknuła ŭ hałavu, kab pieramahčy Łukašenku treba prajści jahonuju darohu, tamu pastupiŭ mienavita tudy. Daviałosia pačytać jahonyja kursavyja i dyplomnyja raboty: «dziesiać traktarystaŭ pavinny mieć u žonkach dziesiać dajarak, žyć na svaim chutary i pracavać na karyść dziaržavy».
«NN»: A pradprymalnictvam kali zanialisia?
AT: Treba było za niešta žyć. Mnie sustreŭsia mičman, ź jakim ja słužyŭ, jon i prapanavaŭ zaniacca «biznesam». Adkryvaŭsia stadyjon «Lakamatyŭ», jaki tolki‑tolki pačynaŭ pracavać. Ja nabyvaŭ na Červieńskim rynku ŭ ałkašoŭ ržavyja ražkovyja klučy, adčyščaŭ, farbavaŭ i pierapradavaŭ. U toj čas byŭ vializny popyt na instrumenty, bo mašyn tady nakuplali šmat. Chadzili pa roznych mahazinčykach, šukali «tarmazuchu», jakuju paśla taksama pierapradavali. Biznes, viedajecie, znachodzić svajo asiarodździe, dzie jaho možna chutčej raźvivać.
«NN»: A na siońniašni dzień, što ujaŭlaje Vaš biznes?
AT:Paśla, jak kažuć: «Nie ŭkładajcie ŭ akcyi resursy, układajecie ich u adrasy IR‑ i IT». U Biełaruś tady tolki pačynali prychodzić kamputary. Na hetym pačaŭ trochu zarablać hrošaj, budavaŭsia. Siońnia ja praciahvaju zajmacca kamputarami, handluju ŭ Ždanovičach. Pracuju adzin. Možna było naniać rabočych, ale tady ja ŭvieś čas budu mučacca sumnieńniami ci zrobiać jany za mianie spravu. Pryznajusia, što pracavać ciapier stała ciažej. Skažam, u 2000 hodzie arendnaje miesca kaštavała 15 dalaraŭ, padatki byli — 50. Siońnia tolki arendnaje miesca — 100 dalaraŭ.
«NN»: Hałoŭnaje patrabavańnie pradprymalnikaŭ — admiena ŭkazu prezydenta № 760, jaki nie dazvalaje drobnym handlaram mieć najomnych rabočych. Zdajecca, što Vas hety ŭkaz nie zakranaje, dyk dziela čaho tady ŭviazalisia ŭ zmahańnie za pravy pradprymalnikaŭ?
AT: Mnie časta zadajuć hetaje pytańnie. Hety ŭkaz nie zakranaje mianie siońnia, ale ja nia viedaju, što budzie zaŭtra. My patrabujem pryniaćcia zakonu ab małym i siarednim biznesie. U mianie nie staić pytańnie, kab razbahacieć na miljard. Dajcie mnie tolki narmalna pracavać, bolš ja ničoha nie chaču. Prosta zaŭtra ci paślazaŭtra začyniać usich indyvidualnych pradprymalnikaŭ i ničoha z hetym užo nie parobiš. Treba dabivacca svajho ciapier. Ja nie pierarehistravaŭsia ŭ ČUPa, bo nia baču ŭ hetym sensu. Ad nazvy ničoha, aproč kolkaści padatkaŭ, nie pamianiajecca.
«NN»: Dyk jak Vy stali adnym ź lideram pradprymalnickaha ruchu?
AT: Nia viedaju. Treba zapytać u kryvi. Prosta nie lublu niapraŭdu i niespraviadlivaść. Čynoŭniki nie zajmajucca ekanomikaj, a tolki dušać pradprymalnikaŭ padatkami. Paśla našych pieršych strajkaŭ była stvoranaja rabočaja hrupa z udziełam čynoŭnikaŭ, dyk jany pracavali, jak supracoŭniki KDB ci śledčyja: kudy jeździcie? kolki vozicie? na jakija sumy? Ja kazaŭ Turu: «Dajcie nam vystupić na telebačańni». Adkazu nijakaha.
«NN»: A syści z rynku nia chočacie?
AT: Pakul nie. Nasamreč dziakujučy pradprymalnictvu vyjaviŭ u sabie niejkija liderskija jakaści. Moža, heta i dziakujučy niejkamu naporstvu, navat kali stamlajeśsia, to ŭščuvaješ siabie, što hultaj, što treba pracavać, bo hetaha patrabujuć ludzi. Dziela takich ludziej ja i budu pracavać. Pryjdzie čas — moža i sydu z hetaha. Ale navat kali ja sydu na niejkaje pradpryjemstva, to i tam budu zmahacca za pravy ludziej, taki ŭžo ŭ mianie charaktar.
«NN»: Ci budzie niejki plon ad novaha strajku pradprymalnikaŭ?
AT: Vynik užo jość. Kali ŭ Mahilovie, Viciebsku i inšych haradach ludzi buduć vychodziać i kažuć svaim haradzkim kiraŭnikam, što ŭ pradprymalnikaŭ niemahčymyja dla pracy ŭmovy, to sens budzie, ja pierakanany.
«NN»: Kolki pracentaŭ pradprymalnikaŭ ad Novaha hodu nia vyjšli na pracu?
AT: Ja maju źviestki tolki pa Miensku. U Ždanovičach z troch tysiač kropak pracuje tolki trysta. Harantavana kažu, što pałova ź ich navat nie źjaŭlajecca pradprymalnikami, naprykład, handlary mabilnymi telefonami. U druhoj pałovie skažu, što tam pracujuć nie pradprymalniki, a najomnyja rabočyja. Dziva, što padatkaviki nie praviarajuć hetyja kropki. Aŭtamabilny i budaŭničy rynki taksama nie pracujuć. Aleś Makajeŭ taksama paviedamiŭ, što nie pracuje «Parkinh». Chutčej za ŭsio, što pracuje tolki «Biggz», dzie ŭsie ŭ ciaple.
«NN»: A kali Vy nie dabjeciesia svajho, to 15 studzienia znoŭ vyjdziecie na pracu?
AT: Budziem pracavać ź ludźmi, kab danieści da ŭsich infarmacyju, što z 1 lutaha znoŭ pačynać strajk i nia spłačvać padatkaŭ.
«NN»: Ale ci pojduć na heta pradprymalniki, bo ad hetaha hublajucca vialikija hrošy?
AT: Usie kažuć pra hrošy. Nia varta na ich tak časta akcentavać uvahu. My hublajem nia hrošy, a sumleńnie i budučyniu. My zhubim abaviazkova niejkija prybytki, čas, smačnuju ježu, nie nabudziem niejkija rečy, ale hetym my i nie damožamsia novaha zakonu. Časta navat čynoŭniki kažuć, što ŭ asnovie ekanomiki dziaržavy lažyć pryvatny biznes. Kali pradprymalnikaŭ uvieś čas cisnuć padatkami, to heta značyć, što kiraŭniki ŭsioj hetaj biurakratyčnaj mašyny zusim nieadukavanyja ludzi. Jany nia tolki nia ŭmiejuć kiravać mašynaj, ale i ŭ mechanicy ničoha nie razumiejuć. U takoha kiroŭcy treba zabirać pravy i adpravić na «volnyja chlaby».
«NN»: Pry ahulnaj prablemie pradprymalniki ŭsio adno nie źjaŭlajucca manalitnaj siłaj. Čamu?
AT: Sajuz pradprymalnikaŭ Biełarusi — heta ludzi, jakija nikoli nie byli drobnymi handlarami. U ich bujny biznes — fury ź pivam ci niešta jašče. Jany kažuć, što ŭžo znachodziacca na inšym uzroŭni i nia chočuć mieć z nami ničoha supolnaha. Jak heta tak? Niekali jany byli z nami, a ciapier užo — nie. Dziŭna. Dasiahnuć damoŭlenaść z Anatolem Šumčankam udałosia, jon padtrymaŭ nas.
«NN»: Na svaich mitynhach pradprymalniki vysoŭvajuć tolki ekanamičnyja lozunhi, ci palityčnyja taksama?
AT: Ja asabista liču, što abaviazkova pavinny. Nia źmienicca ŭnutranaja palityka krainy, to pra jakoje raźvićcio pradprymalnictva možna havaryć tady?
«NN»: A sami syści ŭ palityku nia chočacie?
AT: Na parlamenckich vybarach ja budu dapamahać Alesiu Łahvincu. U vybarach pavinna ŭdzielničać sapraŭdnaja kamanda, a nie adzin čałaviek. Ja hatovy pajści ŭ palityku. Nasamreč palitycy treba dzieści vučycca. Ja vielmi ŭdziačny losu, što mnie davodzicca vučycca ŭ Škole palityčnych daśledavańniaŭ pry Radzie Eŭropy. Spadziajusia jaje skončyć. Treba šmat čytać i viedać, kab iści ŭ palityku. Ja b zapytaŭsia ŭ Viktara Hančara, jak iści ŭ palityku. Zapytaŭsia b u deputata Stankieviča, jak potym nie pradać krainu [deputat u Viarchoŭny Saviet 12‑ha sklikańnia ad Miadzielskaj akruhi, rodam z Kryvičoŭ]. Što treba pierš pijaryć: zakony i ŭkazy, ci ŭsio ž krainu i ludziej?
«NN»: Moža i prezydenckija ambicyi majecie?
AT: Raskažu adnu historyju z žyćcia. My byli z žonkaj u Žyrovickim manastyry. Tady jašče žyŭ ajciec Mitrafan, heta śviatar, jaki pradkazvaŭ ludziam ichnyja losy, da jaho šmat źviartalisia pa dapamohu. Maja žonka Natalla zapytałasia ŭ ajca Mitrafana, a što mnie z muža rabić? Śviatar skazaŭ, što ničoha nia treba: «Jon viedaje, što robić». Ja viedaju, što mnie nichto nia zmoža pieraškodzić. Ja nie chaču być prezydentam, ja chaču, kab ludziam prosta dobra žyłosia. Prezydenckija ambicyi? Pabačym, ja ničoha nie chaču zahadvać napierad.
***
Aleś Taŭstyka naradziŭsia ŭ 1973 h. u miastečku Kryvičy (Miadzielščyna). Pradprymalnik. Žyvie ŭ Miensku. Haduje dvuch dziaciej — syna Antosia i dačku Kaciarynu.
 |
