Alaksandar Źdźvižkoŭ atrymaŭ try hady turmy za «raspalvańnie relihijnaj varožaści». Dakładniej – za pieradruk karykaturaŭ. Što prademanstravała nam ułada na prykładzie spravy žurnalista? Piša Vital Taras.
Alaksandar Źdźvižkoŭ atrymaŭ try hady kalonii ŭzmocnienaha režymu za «raspalvańnie relihijnaj varožaści». Dakładniej – za pieradruk karykaturaŭ dackaha mastaka ŭ hazecie «Zhoda», dzie Źdźvižkoŭ byŭ namiesńkam hałoŭnaha redaktara. Heta byŭ luty 2006 hodu…
Što prademanstravała nam ułada na prykładzie spravy žurnalista?
Pa-pieršaje, jana pakazała svaju nadzvyčajnuju žorstkaść i pomślivaść.
Źdźvižkova ŭziali ŭ toj momant, kali jon pryjechaŭ u Biełaruś naviedać mahiłu baćki – jak u kiepskich detektyvach pra špijonaŭ i terarystaŭ. Heta adbyłosia praz hod i dzieviać miesiacaŭ paśla ŭzbudžeńnia kryminalnaj spravy (!). I kinuli žurnalista nie ŭ aby jakuju turmu, ale ŭ słavutuju «amerykanku», turmu KDB u Miensku. Jaho sudzili za začynienymi dźviaryma, jak sapraŭdnaha dziaržaŭnaha złačyncu. A dziaržaŭny vinavaŭca patrabavaŭ dać jamu čatyry hady źniavoleńnia.
Pa-druhoje, u łada znoŭ prademanstravała ŭsiamu śvietu, što eŭrapiejskija kaštoŭnaści dla jaje – pusty huk. U tym liku, svaboda słova i svaboda sumleńja.
Publikacyja karykaturaŭ u dackaj hazecie Jyllands-Posten vyklikała, jak viadoma, masavyja akcyi pratestu musulmanaŭ-fanatykaŭ va ŭsim śviecie. (Darečy, apublikavanyja jany byli ŭ 2005 hodzie, ale reakcyja ŭsčałasia, kali karykatury pieradrukavali inšyja hazety – u tym liku, u Narvehii i Francyi.)
Samaja viadomaja siarod karykutaraŭ – vyjava baradataha čałavieka ŭ čałmie, u jakoj prychavanaja bomba z padpalenym šnuram. Lohka zrazumieć, što heta karykatura nia stolki na praroka Muchameda (choć tak była paznačanaja seryja malunkaŭ), kolki na isłamskich ekstremistaŭ i šachidaŭ, jakija ździajśniajuć žudasnyja złačynstvy ad imia praroka.
Ale ŭ musulmanskim śviecie nie zrazumieli “humaru”. Akcyi pratestu ŭ samych roznych krainach praciahvalisia niekalki miesiacaŭ. Udzielniki hetych akcyjaŭ palili dziaržaŭnyja ściahi Danii, Narvehii i, čamuści, ZŠA. U stalicy Indanezii Džakarcie natoŭp fanatykaŭ sprabavaŭ zachapić dackaje pasolstva. Biasčynstvy natoŭpu ŭ roznych krainach supravadžalisia pahromami, u jakich zahinuli dziasiatki čałaviek. Dziasiatki žurnalistaŭ atrymlivali pahrozy na svoj adras, kali tolki jany sprabavali vykazacca ŭ padtrymku kalehaŭ z Danii.
Zachodnija žurnalisty taksama pravodzili svaje akcyi pratestu – tolki ŭ bolš cyvilizavanym vyhladzie. Žurnalisckaja salidarnaść vykazvałasia, najpierš, praź pieradruk dackich karykaturaŭ.
Nakolki mudrym było rašeńnie apublikavać ich u hazecie “Zhoda” u toj palityčnaj situacyi, jakaja tady skłałasia ŭ Biełarusi – heta ŭžo inšaje pytańnie. Jana nia maje dačynieńnia da svabody słovy.
Ale jasna, što raspłata za pamyłku žurnalista – zališnie žorstkaja. Tym bolš, što musulmanie Biełarusi nie vychodzili z akcyjami pratestu. Bolš za toje, ich pradstaŭniki vykazvali ździŭleńnie nakont pracesu.
Vyniki jaho mohuć prynieści zadavalnieńnie chiba što Achmadzinedžadu. A taksama «Chamasu», «Chezbałłachu», Bryhadam pakutnikaŭ Al-Aksy, Isłasmskamu džychadu – kolki ich tam jašče, roznych ekstremisckich arhanizacyjaŭ? Niaŭžo ŭłada ŭ Biełarusi nie zaŭvažaje, što volna abo mižvoli jana abjektyŭna apynułasia na ich baku?
Ale jašče bolšaje nieŭrazumieńnie vyklikaje maŭčańnie mnohich kalehaŭ Źdźvižkova. Biełaruskaja asacyjacyja žurnalistaŭ rabiła ŭsio mahčymaje, kab choć by źmiakčyć prysud byłomu namieśnika redaktara. A jakaja reakcyja kalehaŭ ź inšych ŚMI? Ci pryčakajem reakcyi palityčnych partyjaŭ i ruchaŭ, pravaabarončych arhanizacyjaŭ na toje, jak čałavieka prynosiać u achviaru intaresam dziaržavy, papirajučy pravy čałavieka?
Ci ŭ nas daminuje łozunh: «kožny pamiraje ŭ adzinocie»?
