Siabry Arhkamitetu pa praviadzieńni pieršaj ahulnanacyjanalnaj dyktoŭki i ŭtvareńnia Ahulnanacyjanalnaj niadzielnaj biełaruskaj škoły sklikali pres‑kanferencyju.
Što?
Aŭtaram idei praviadzieńnia pieršaj ahulnanacyjanalnaj dyktoŭki vystupiŭ kandydat filazofskich navuk Uładzimier Padhoł. Ideja ŭźnikła paśla razmovy z adnym z veteranaŭ nacyjanalnaha ruchu. Toj paskardziŭsia, što nia moža bolš praz kiepskaje samaadčuvańnie naviedvać šeści. Paśla toj hutarki, raspaviadaje sp. Padhoł, jon daviedaŭsia, što litoŭcy treci raz 26 studzienia praviali pa ŭsim śviecie ahulnanacyjanalnuju dyktoŭku. Naprykład ministar zamiežnych spravaŭ Litvy Piatras Vajtekunas pisaŭ jaje ŭ Niamieččynie razam z kiraŭnikami litoŭskich hramadaŭ krainaŭ ES. Pisali i biełaruskija litoŭcy ŭ pasolstvie Litvy ŭ Miensku. Tak uźnikła dumka: «A čamu b i nam, biełarusam, pierad 25 Sakavika nie napisać razam ahulnanacyjanalnuju dyktoŭku?» Takija dyktoŭki pišuć nia tolki ŭ Litvie, ale j u Polščy dy Francyi, dzie heta jość nie pytańniem ratavańnia movy, a jadnańnia nacyi.
Dzie?
Dziela supolnaha praviadzieńnia dyktoŭki ŭ Miensku siabry Arhkamitetu źbirajucca padavać zajaŭki na vydzialeńnie zalaŭ u Nacyjanalnaj, Kupałaŭskaj, Puškinskaj biblijatekach, u biblijatekach BDU i Peduniversytetu. U vypadku admovy padrychtavany zapasny varyjant: pa mahčymaści žadajučych prymuć siadziby Partyi BNF i TBM. Prychilnikam rodnaj movy ŭ rehijonach prapanujecca arandavać pamiaškańni na miescach. Možna źbiracca dziela hetaj spravy na kvaterach. Viciebski demakratyčny aktyvist Barys Chamajda źbirajecca pisać dyktoŭku na volnym pavietry ŭ svaim tradycyjnym miescy ŭ rodnym Viciebsku.
Napisać dyktoŭku zaprašajucca biełarusy, što znachodziacca pa‑za miežami Biełarusi. Padtrymać ich hatova hramadzkaje abjadnańnie Zhurtavańnie biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna».
Kali?
Arhkamitet vyrašyŭ pravieści pieršuju ahulnanacyjanalnuju dyktoŭku 23 sakavika ŭ niadzielu. Pačatak akcyi a 10‑j, zakančeńnie — a 18‑j. «Heta budzie volny dzień, kataliki akurat tady buduć śviatkavać Vialikdzień». Praviarać teksty dyktovak buduć prafesijnyja vykładčyki biełaruskaj movy. 25 sakavika — u dzień adznačeńnia 90‑hodździa abviaščeńnia niezaležnaści Biełaruskaj Narodnaj Respubliki — vyniki ahulnanacyjanalnaj dyktoŭki buduć ahučanyja niezaležnymi ŚMI.
Jak?
Na dadzieny momant Biełaruski PEN‑centar abvieściŭ konkurs na napisańnie tekstu dyktoŭki. Zaćvierdžany tekst zapišuć na ličbavyja i videanośbity i buduć dasyłać usim žadajučym uziać udzieł u akcyi. U miescach masavaha napisańnia dyktoŭki tekst buduć čytać vykładčyki biełaruskaj movy. Zdavać na pravierku napisanaje nieabaviazkova, rabicca heta budzie pa asabistym žadańni kožnaha ŭdzielnika. Arhanizatary mierapryjemstva źviartajucca da ŭsich žadajučych napisać dyktoŭku z zaklikam fatahrafavać padzieju i dasyłać u Arhkamitet zdymki. «AAN nazvała hety hod hodam Rodnaj movy, tamu jość sens zładzić fotavystavu pavodle našaj akcyi i ŭ ścienach hetaj arhanizacyi» — prapanavaŭ U. Padhoł.
Navošta?
«My zrobim dyktoŭku dyktataram — tym, što kožny dzień nam kažuć, što na našaj movie ničoha vartaha nie napišaš i nia skažaš, tym, što admaŭlajucca davać aficyjnyja adkazy pa‑biełarusku, kažučy, što ŭ krainie dźvie dziaržaŭnyja movy» — havoryć Uładzimier Padhoł. Na jaho dumku, sama akcyja sumiesnaha napisańnia dyktoŭki va ŭsich kutočkach Biełarusi i za jaje miežami moža stać usiaśvietnaj demanstracyjaj salidarnaści biełarusaŭ z rodnaj movaj.
Namieśnik staršyni Partyi BNF Viktar Ivaškievič miarkuje, što tolki samo hramadztva z nutry moža źmianić moŭnuju sytuacyju. Jon raspavioŭ, što niekatoryja z partyjnych lideraŭ, ź jakimi jon mieŭ hutarku, admaŭlajucca ad napisańnia dyktoŭki, bo heta niesurjozna. «U hetych spadaroŭ jość miesiac na razvahi, bo paśla budzie soramna — navat pasły krainaŭ Eŭrasajuzu buduć pisać razam z nami hetuju dyktoŭku» — adznačyŭ V. Ivaškievič.
«Mnie soramna za siońniašnich biełaruskich žurnalistaŭ, jakija navat pra Dunina‑Marcinkieviča raspaviadajuć pa‑rasiejsku» — skazała staršynia BAŽu Žana Litvina. Na jaje dumku, sa svajho boku žurnalisty pavinnyja nia tolki aśviatlać padzieju, ale j pryniać asabisty ŭdzieł.
«My nia majem siońnia nivodnaha z kodeksaŭ zakonaŭ pa‑biełarusku, ale nie pavinny tolki žalicca — treba samim niešta rabić. Prykłady Žaleźničenki dy inšych pakazvajuć, što takija inicyjatyvy dajuć plon» — padkreśliŭ pravaabaronca Aleś Bialacki.
«Hałoŭnaje — nia kolkaść napisanych dyktovak i ich jakaść, a sam fakt hetaj akcyi — našaje pytańnie musić prahučać pa ŭsim śviecie. I heta pavinna stać našaj dobraj tradycyjaj» — było ahulnaje mierkavańnie siabroŭ Arhkamitetu.
Arhkamitet źviarnuŭsia da ŭsich nieabyjakavych suajčyńnikaŭ paspryjać stvareńniu pryzavoha fondu. Piśmieńnik i vydaviec Uładzimier Siŭčykaŭ vyzvaŭsia achviaravać svoj zarobak na pryzy pieramožcam dyktoŭki.
U Arhkamitet pa praviadzieńni pieršaj ahulnanacyjanalnaj dyktoŭki i ŭtvareńnia Ahulnanacyjanalnaj niadzielnaj biełaruskaj škoły ŭvajšli: staršynia Mienskaj haradzkoj arhanizacyi HA «BNF «Adradžeńnie» Viktar Ivaškievič, kiraŭnik HA ZBS «Baćkaŭščyna» Alaksiej Maračkin, vice‑prezydent Mižnarodnaj federacyi pravoŭ čałavieka Aleś Bialacki, staršynia HA «Tavarystva biełaruskaj movy imia F. Skaryny» Aleh Trusaŭ, staršynia HA «Sajuz biełaruskich piśmieńnikaŭ» Aleś Paškievič, staršynia HA «Biełaruski PEN‑centar» Uładzimier Niaklajeŭ, staršynia HA «Biełaruskaja asacyjacyja žurnalistaŭ» Žanna Litvina.
