 |
Rada BNR u 1918 h. była vybrana narodam, ich pierajemniki nia vybranyja narodam, ale Rada jość zachavalnikam idei, kab Biełaruś była niezaležnaj i volnaj, jak było zapisana ŭ Akcie 25 sakavika. Siońniašniaja Rada nia maje jurydyčnaj mocy, ale maje maralnuju ŭładu, hałoŭnaje kab jany trymalisia Aktu 25 sakavika 1918 h. Treba kab jany mocna trymalisia hetych pryncypaŭ, i zachoŭvali ideały, až pakul biełarusy sapraŭdy nie atrymajuć niezaležnaści. A potym Rada moža pieradać paŭnamoctvy lehitymnaj uładzie ŭ Biełarusi, jak zrabili palaki i ŭkraincy. Dobra, kab stałasia tak u Biełarusi. Pahladzicie na palakaŭ, palaki śviatkujuć 3 traŭnia 1791 hodu. Hety akt taksama potym pierakreślili padzieły Rečy Paspalitaj, ale palaki adznačali ŭvieś čas i ciapier adznačajuć hety dzień, jak symbaličny akt svabody.
Dziakuju i vinšuju taksama. Chaj Boh daść nam usiaho najlepšaha, jak u asabistym žyćci, tak i ŭ hramadzkim.
Dziakuj, Mikałaj, ja pamiataju ciabie i inšych. Pieradajcie pryvitańni ajcu Janu, jakoha ja vielmi pavažaju.
Ojča, 25 sakavika pierad mnohimi biełarusami paŭstanie pytańnie: kudy iści ŭviečary paśla pracy? Na śviatočnuju liturhiju Dabravieščańnia ci akcyju z nahody Dnia Voli?Što paraicie?
Ja nia viedaju, što adkazać, čamu ŭ vas paŭstaŭ taki vybar? Čamu kiraŭniki hramadzkich arhanizacyj nie mahli damovicca z carkoŭnymi ŭładami, kab ludzi mahli trapić i na słužbu i pamalicca z nahody vialikaha śviata, i ŭziać udzieł u śviatkavańni z nahody Dnia Voli.
Što Vy ciapier čytajecie? Što paraicie čytać z duchoŭnaj (dy j nia tolki) litaratury?
Ci jość u planach napisańnie i vydańnie pa-biełarusku knihi, blizkaj pa zadumie knizie ŭkrainskaha hreka-katalickaha śviatara Ju. Katryja «Piznaj śvij obriad!»? Ci ličycie Vy pilna patrebnymi takoha kštałtu vydańni? Ci jość na siońnia patreba ŭ dalejšaj unifikacyi bizantyjskaha abradu ŭ hreka-katalikoŭ, druhimi słovami, ci zastajucca razychodžańni ŭ jaho praktykavańni roznymi śviatarami i parafijami?
1. Ciapier padčas śviatoha času i Vialikaha postu ja zvyčajna čytaju relihijnuju litaraturu. Majoj lubimaj knihaj jość Jana Leśvičnika VII st., a pierad Vialikadniem — katechezy śviatoha Kiryły Jerusalimskaha. Kali idziecca pra śvieckuju litaraturu to mnie vielmi blizki paet-śviatar — Kazimir Svajak, jak cikavy i pa hłybini relihijnaj dumki, i pa duchoŭnaści.
Nakont knihi "Piznaj śvij obriad!" moža i varta było padobnuju knihu pa-biełarusku, ale nadzionnaja patreba -- liturhičnyja teksty pa-biełarusku, heta samaje važnaje.
Kali idzie pra ŭnifikacyju bizantyjskaha abradu, to ciažka niešta skazać. Naš abrad dazvalaje peŭnuju svabodu, jon dadaje roźnicy. Mnie daviałosia bačyć roznyja tradycyi, u rasiejcaŭ, u hrekaŭ. Maleńkija roźnicy dadajuć bahaćcia i raznastajnaści, jany vielmi dobryja.
Kali Vy vajavali ŭ armii Andersa, ci sustrakałasia Vam siarod žaŭnieraŭ proźvišča Cydzik? Kali tak, to hety byŭ moj pradziadula :)) Jon taksama ŭ armii Andersa vajavaŭ i ŭdzielničaŭ u bitvie pad Monte-Kasina.
U vojsku padčas vajny ja Cydzika nie sustrakaŭ, viedaŭ Cydzika paśla vajny ŭ Londanie, ale jon u armii Andersa nikoli nia byŭ.
Chrystos na kryžy maliŭsia za tych, jakija Jaho katavali: «Ojča, prabač ich, jany nie viedajuć, što robiać». Kali my nie navučymsia prabačać, to naša budučynia vyhladaje vielmi sumna.
Vielmi ciažkaje pytańnie. My sami pieraškadžajem, naš hrech, naša staŭleńnie adzin da adnaho, što my nie pryznajem racyi inšych. Daj Boh, kab usie adčuli siabie dziećmi Božymi i bratami ŭ Isusie Chryście, i toje, što nas łučyć, jość bolšym čym toje, što nas raźjadnoŭvaje. I ŭ niebie my pabačym, što roźnicy buduć vyhladać śmiešnymi.
Mnie ŭžo amal 82 hady. Ja chacieŭ by być pachavanym na Biełarusi, ale viartacca, hledziačy na ŭzrost, mnie ciažka. Da taho ž u mianie taksama jość spravy i abaviazki ŭ Anhlii, jak u taho žaŭniera, jakija niemahčyma kinuć. Taksama dumaju, što žyvučy ŭ Londanie, rablu niešta i dla Biełarusi...
2. Nakont BAPC i ŭnijactva vy pavinny spytacca tych, chto žyvie ŭ Biełarusi. Chaciełasia b, kab i pravasłaŭnaja carkva i unijackaja byli mocnyja, kab umieli słavić Boha na rodnaj movie.
1. Ci pavinna biełaruskaje hramadztva padparadkoŭvacca naviazanamu dziaržavaj pravapisu (u pryvatnaści, abaviazkovamu napisańniu słova \»prezydent\» ź vialikaj litary) i dziaržaŭnaj zabaronie na \»taraškievicu\»? Što možna supraćpastavić takomu dyktatu?
2. Jak Vy staviciesia da taho, što dziaržava imkniecca prysabiečyć nacyjanalnyja śviaty (naprykład, kancerty na DZień Voli, \»kruhły stoł\» historykaŭ u prezydenckaj hazecie)?
3. Chto, na Vašu dumku, siońnia ahučvaje biełaruskija nacyjanalnyja intaresy?
1. Mnie ciažka adkazać žyvučy daloka ad Biełarusi. Chaj kožny sam hladzić što možna zrabić. Ja, žyvučy ŭ Anhlii, budu i nadalej trymacca taraškievicy, mnie zdajecca, što jana lepiej adpaviadaje biełaruskaj movie. Ale paraić tym, chto žyvie ŭ Biełarusi, mnie niešta ciažka, pytańnie pravapisu moža i važnaje, ale nia sutnaje. Da taho ž možna być dobrym biełarusam, ale pisać inšym pravapisam.
2. Žyvučy za miežami znoŭ ciažka adkazać... Dobra, kab ułada pačała śviatkavać 25 Sakavika, heta byŭ by pieršy krok da viartańnia, da biełaruskaści.
3. Kožny ščyry biełarus, jaki ahučvaje biełaruskija intaresy. I ŭ Biełarusi jość takija ludzi, jość i na emihracyi. Jany robiać heta, časam navat zabyvajučysia na svaje ŭłasnyja intaresy, u škodu sabie. A chto kankretna, nie chacieŭ by siońnia kazać. Jość šmat dobrych ludziej.
Biełaruskaja emihracyja — roznyja ludzi. Jość ludzi. jakija vyjechali dziela ekanamičnych intaresaŭ, jość tyja, jakim nie było miesca ŭ Biełarusi, jość tyja, kamu nie lažyć duša da Biełarusi, a jość ščyryja biełarusy. Emihracyja vielmi roznaja i raznastajnaja.
Pavajennaja emihracyja nie była takaja šmatlikaja, jak ukrainskaja ci polskaja, ale zrabiła vielmi šmat. U mnohich krainach jość biełaruskija arhanizacyi, jakija dapamahali i dapamahajuć biełarusam, asabliva pieraadoleć nastupstvy čarnobylskaj biady, jość biełaruskija vydaviectvy, arhanizacyi, jakija šmat zrabili dla papularyzacyi Biełarusi, pačynajučy z pavajennaha času.
A paraŭnoŭvać siońniašniuju emihracyju i raniejšuju, da jakoj ja naležu, ciažka. Jany roznyja. Ale ŭ i maładoj jość šmat dobrych ludziej, jakim balić biełaruskaja sprava, i jany šmat šmat zrobiać dla karyści Biełarusi.
Ja, biezumoŭna, cikaŭlusia i saču za žyćciom. Ale, žyvučy za miežami, nie chacieŭ by rabić sudy. Chto vyklikaje davier, a chto nie vyklikaje davieru. Kab nie pakryŭdzić, bo tyja ludzi, chto ŭ apazycyi, starajucca dla dabra. Treba, kab jany razumieli, što niezaležna ad roźnicy dumak, byli źjadnanyja ŭ adnym, kab pracavali dla dabra biełaruskaha narodu. Chaciełasia b dadać, kab nie sudzić ludziej, kažučy: «Jon byŭ taki, a ciapier inšy». Pamiatajcie prykład śviatoha Paŭła, jaki pieraśledavaŭ chryścijanaŭ, a potym staŭ adnym z najznačnych apostałaŭ.
Niešta čytaŭ pra špijonski skandał, ja nie specyjalist u hetaj spravie. Vielmi śmiešna vyhladaje, kali pišuć što jon pradstaŭnik FBR – ale heta kryminalnaja milicyja, a nie CRU.
U ZŠA ja byŭ šmat razoŭ i sustreŭ vielmi dobrych ludziej, i ad ZŠA jak najlešyja ŭspaminy, jak i ŭ inšych krainach, dzie b ja ni byŭ, ja zaŭsiody bačyŭ pryjemnych i dobrych ludziej.
Dziakuj za pytańnie. Ja nia vielmi lublu słovy «nacyjanalnaja relihija», relihija adna dla ŭsich.
Što da hreka-katalictva, to tut jak Boh choča, hałoŭnaje, kab hreka-kataliki byli dobrymi chryścijanami. pakazvali svaim sposabam žyćcia, darečy, jak i inšyja kanfesii. Hałoŭnaje, kab u nas była zhoda, kab my zrazumieli, što my ŭsie dzieci Božyja.
1. Jak Vy staviciesia da adradžeńnia Kijeŭskaj pravasłaŭnaj mitrapolii pad uładaj Kanstancinopalskaha patryjarcha? Jakija ŭ Anhlii vašyja adnosiny ź biełaruskimi parafijami Kanstancinopalskaha patryjarchatu? 2. Čamu mienavita pravasłaŭnyja biełarusy zachavali svaju nacyjanalnuju samaindefikacyju na Zach. Ukrainie, a hreka- dy ryma-kataliki asiamilavalisia va ŭkraicaŭ dy palakaŭ?
3. Na Vašuju dumku, čamu ŬHKC admoviła a.Pachomiju Kavalovu ŭ dabrasłavieńni na praviadzieńnia biełaruskamoŭnych słužaŭ u UKU?
Ci hatovyja Vy asabista da supracy z pravasłaŭnymi biełarusami?
Ja razumieju, pytańnia vostryja. Ale moža maderatary dy Vy asabista zdolejecie ich nie prapuścić?
U hetaj halinie ja nie kampetentny. Maje adnosiny z pravasłaŭnymi vielmi dobryja. Ja nikoli nie pytajusia ŭ śviataroŭ, jakoj jany jurysdykcyi, starajemsia žyć jak braty. Z a. Janam Piakarskim, a. Janam Ababurkam, a. Sidarovičam u Anhlii ŭ nas zaŭsiody byli vielmi dobryja adnosiny. My vielmi dobra žyli razam. Nijakich prablem nie było.
2. Nie razumieju pytańnia pra nacyjaalnuju samaidentyfikcyju, Čamu tak?
3. Pra heta ničoha nia viedaju. Paru razoŭ bačyŭsia z a. Pachomijem, jašče da taho, jak jon staŭ śviatarom. Ale čym jon zajmajecca, ja nia viedaju. Jon byŭ dobry pabožny čałaviek, i napeŭna jon dobry pabožny śviatar, ale što tam zdaryłasia, nia viedaju.
4. Ja nia toje, što hatovy, ja zaŭsiody supracoŭničaŭ ź imi. I maju dobrych pryjacielaŭ pravasłaŭnych biełarusaŭ. Hetaje pytańnie navat nie paŭstaje.
My malilisja za Belarus'!
Christos uwaskros !
Sapraŭdy Ŭvaskros!
Nie mahu taksama adkazać, tyja śviatary, ź jakimi sustrakajusia ŭ Londanie, jany naležać da BAPC, BPC dziejničaje ŭ Biełarusi. Ja b skazaŭ adnu reč, mnie nia važnaja jurysdykcyja, mnie važna, jaki sam čałaviek, heta samaje važnaje.
Ja taksama čuŭ pra heta, ale ničoha nie mahu dadać u hetaj spravie. Viedaju stolki, kolki i toj, chto pytaje.
1. Chaču ŭ Vas zapytacca nakont Vašych pierakładaŭ na biełaruskuju movu - heta tyčycca malitaŭnika "Hospadu pamolimsia". Z hetaj Vašaj pracaj ja dobra znajomaja, ale chaciełasia b daviedacca, ci majecie Vy jakija-kolviek artykuły pa mietadałohii pierakładu bohasłužbovych tekstaŭ? Ci nie płanujecie vydać hrecka-biełaruski słoŭnik? Jakomu pierakładu Śviatoha Pisańnia na biełaruskuju movu Vy addajecie pieravahu? I, moža, užo čas pravieści sustreču (sieminar, varštat) tych, chto zajmajecca pierakładami? Što Vy skažacie na hety kont?
2. Mianie taksama duža zacikaviła, kali ja vyvučała Vaš pierakład, jak možna spałučyć dahmatyku pravasłaŭnaha bohasłužeńnia (malitvasłoŭi utrymlivajuć vielmi šmat mienavita dahmatyčnych idejaŭ) i katalickuju dahmatyku? Kali ŭ tekście Vy sustrakajecie razychodžańnie, jakomu varyjantu vy addajacie pieravahu - aŭtentyčnamu liturhičnamu ci katalickamu dahmatyčnamu?
1. Dziakuj za dobryja słovy, ja, darečy, šmat pra Vas čuŭ dobraha. Ja zaniaŭsia pierakładami bolš čym 25 hadoŭ tamu. Ja nie specyjalista ŭ hetym, ale viedaŭ hreckuju movu, pakolki vučyŭsia ŭ Hreckaj kalehii ŭ Rymie ŭ 1953—1959 hadach, ale nijakich padručnikaŭ i metadalohii nia maju. Rabiŭ tak, jak umieŭ. U mianie jość daradčyki, ale nakolki dobryja pierakłady, niachaj pra heta sudziać inšyja.
Kaniečnie, varta było b stvaryć hrecka-biełaruski słoŭnik i habrejska-biełaruski słoŭnik. Chaču pryznacca, što ŭzhadavaŭ dvuch vydatnych specyjalistaŭ – adna heta Iryna Dubianieckaja, jana doktar bahasłoŭja, žyvie ŭ Miensku, druhaja skančaje daktarat tut. Jany dobra viedajuć uschodnija movy. I było b dobra, kali b pravasłaŭnyja i kataliki razam uzialisia za pierakład – bo heta naša supolnaja spadčyna. Było b vydatna, kab byŭ zrobleny taki pierakład, jaki b zadavoliŭ usich. Spadziajusia, što tak budzie, što ŭsie: i pravasłaŭnyja, i kataliki, dy inšyja zmohuć karystacca pierakładam Śviatoha Piśma.
2. Ja razychodžańniaŭ vialikich nie znachodziŭ pamiž katalikami i pravasłaŭnymi, i adnyja i druhija mohuć być zadavolenyja. Asnoŭnyja teksty liturhij byli stvoranyja pierad našym vialikim niaščaściem, vialikaj biadoj – padziełam 1054 h, i jany adnolkava prymalnyja i dla katalikoŭ, i dla pravasłaŭnych.
U nas niama nivodnaha sapraŭdnaha pierakładu poŭnaj Biblii (maju na ŭvazie Stary i Novy Zapaviet) na biełaruskuju movu. Pierakład Siomuchi zrobleny z rasiejskaj movy. Chto voźmiecca za hetuju spravu. Treba ž viedać staražytna-hreckuju movu, karystacca rodnaj movaj, a samaje hałoŭnaje - być sapraŭdnym chryścijaninam u sercy i va ŭčynkach. Ci jość ludzi, jakija mieli b takoje ŭnikalnaje spałučeńnie charaktyrystyk?
Ja ŭžo kazaŭ pra heta raniej. Na žal, u nas dobraha pierakładu niama. Ale jość specyjalisty. Treba bracca pavažna, i z pabožnaściu, kab danieści słova Božaje, na rodnaj movie. Ale heta praca niekalkich hadoŭ, tak chutka nia robicca. Tyja pierakłady jakija ciapier, nia mohuć nikoha zadavolić.
Mnie cikavić Vašyja adnosiny da šmatmoŭja u liturhii Katalickaha kasjioła ŭ Biełarusi. U šmatlikich parafijach na praciahu adnaje liturhii vykarystoŭvajucca navat 3 movy (biełaruskaja, polskaja i rasiejskaja), što pierad usim sustrakajecca na zachadzie Biełarusi. Vielmi časta uzrovień vałodańnia biełaruskaju movaj siarod ksiandzoŭ pryjechaŭšych na pracu ź inšych krainaŭ vielmi nizki.
Jak lepš pavodzić siabie ksiandzam, jakija biełaruskaju movaj nie vałodajuć dastatkova:
-usio taki havaryć (kazańni napr.) na polska-biełaruska-rasiejskaj "trasiancy", što pavahi śviataje liturhii, na moj pohlad, nie dadaje
havaryć pa-polsku albo pa-rasiejsku
Prabačcie, majo pytańnie datyčyć vielmi składanaj prablemy, moža tut mała miesca dać poŭny adkaz, usio taki mnie cikaviać vašy pohlady. Ja pisaŭ mahistarskuju pracu na hetuju temu.
Moža vy karystajeciesia elektronnaj poštaj i budzie takim čynam u mianie z Vami na hetu temu bolš hruntoŭna pahutaryć.
Viedajecie, toje, pra što Vy pišacie, vielmi sumnaja sprava. Daŭno-daŭno misijaniery, jakija išli ŭ niejkuju krainu, najpierš vyvučali movu hetaj krainy, kab nieści tamu narodu słovy Evanhiella. U Biełarusi bačycie krychu inakš, choć jość šmat śviataroŭ, jakija sprabujuć danieści biełaruskaje słova. Tut sprava śviataroŭ, heta jahony abaviazak, vyvučyć movu narodu, siarod jakoha jon pracuje.
2. Pakińcie svoj mejł u NN, a ja z Vami źviažusia.
Nu što značyć błukać? U pustyni byŭ sam Isus Chrystos, kab być na adzinocie sa svaim Niabiesnym Ajcom, kab nabracca duchoŭnaj siły. I nam taksama treba zastacca na adzinocie, kab asensvać dziejnaść. Treba padumać, chto vinavaty, što my zbłudzili... Tut nichto nam nie pamoža, tolki sami možam pamahčy. My pavinny sami ŭziać siabie ŭ ruki, pačać pracavać.
Biełarusy niekali śpiavali «Advieku my spali, i nas razbudzili». Heta cełaja biada, ja nie lublu hetaje pieśni. Čamu my sami nia možam? Ad nas zaležyć našaja budučynia.
Užo paznavata. Da mianie źviarnułasia Biełaruskaja redakcyja Polskaha radyjo, ja im pasłaŭ, inšyja nie źviarnulisia.
Mocnaha zdaroŭja, radaści i nadziei!
Što, na Vašuju dumku, najbolš patrebnaje i važnaje dla narodu Biełarusi ŭ ciapierašniaj sytuacyi? Kab ažyćciavić toje abudžeńnie ci vynieści plon ź pierabyvańnia ŭ pustelni... Ci daloka da Jardanu? Chto čym moža dapamahčy, ci lepš nie pieraškadžać)) ?
Moža jašče niejak akreślili b sučasny stan na Biełarusi?
1. Dziakuj za vinšavańni. i ja taksama vinšuju ŭzajemna.
2. Kožny pavinien znajści svaju darohu da Boha i da ludziej.
Žyvučy daloka ad Biełarusi, nie chaču ŭmiešvacca ŭ prablemy BKHC. Chaj kožny molicca, jak jamu vyhadniej, chto na kaleniach, chto stojačy.
veb-redaktar: onłajn zakančvajecca
A. Alaksandar Nadsan Dziakuju za nahodu pahutaryć z čytačami NN, i chočacca kab u nas i nacyjanalnyim hruncie, i na relihijnym hruncie była zhoda, kab žyli jak braty, jakija majuć adnaho Boha na niebie.
Žadaju taksama, kab usie hodna praviali śvietłaje śviata Vialikadnia. Vialiki dziakuj.
* * *
Ajciec Alaksandar Nadsan naradziŭsia 8 žniŭnia 1926 h. u Haradziei (siońnia Niaśviski r-n). Vučyŭsia ŭ Niaśviskaj nastaŭnickaj seminaryi. Z kanca červienia 1944 h. na emihracyi. Z vosieni 1944 h. – u polskaj Armii Andersa, što vajavała ŭ składzie Brytanskich uzbrojenych sił. Braŭ udzieł u bajavych dziejańniach na poŭnačy Italii, byŭ paranieny.
Ad 1946 h. — u Vialikabrytanii. Skončyŭ matematyčny fakultet Londanskaha ŭniversytetu. Adzin z zasnavalnikaŭ Zhurtavańnia biełarusaŭ u Vialikabrytanii, jaho staršynia ŭ 1951—1953 hh. Redahavaŭ časopisy "Biełarus na čužynie" i "Na šlachu", braŭ udzieł u pracy Biełaruskaha chryścijanskaha akademičnaha abjednańnia "Ruń" i Biełaruskaha narodna-niezaležnickaha chryścijanskaha Ruchu.
Z vosieni 1953 h. navučaŭsia ŭ Rymie, u Hreckaj Kalehii (duchoŭnaj seminaryi dla katalikoŭ uschodniaha abradu). 23 listapada 1958 h. vyśviačany na śviatara.
U lipieni 1959 h. viarnuŭsia ŭ Londan. Naviedvaŭ biełaruskija asiarodki na Brytanskich vyspach, ad 1961 h. — kiraŭnik biełaruskaj škoły imia Kiryły Turaŭskaha ŭ Londanie.
Ad 1971 h. — kiraŭnik Biełaruskaj biblijateki-muzeju imia F. Skaryny, a ad 1981 h. — kiraŭnik Biełaruskaj Katalickaj Misii ŭ Vialikabrytanii. Z kanca 1980-ch — apostalski vizytatar dla biełarusaŭ-katalikoŭ u zamiežžy, kiraŭnik Kamitetu dapamohi achviaram radyjacyi, aŭtar niekalkich knih pa historyi Biełarusi.
Juraś