 |
Haradzienskaja krepaść — pomnik fartyfikacyjnaha budaŭnictva ChICh — pieršaj pałaviny XX stahodździa pretenduje na ŭklučeńnie ŭ śpis historyka‑kulturnaj spadčyny Biełarusi. Adpaviednaje pradstaŭleńnie haradzienski rajvykankam nakiravaŭ u respublikanskuju navukova‑mietadyčnuju radu pa pytańniach historyka‑kulturnaj spadčyny pry Ministerstvie kultury.
Jak paviedamili karespandentu BIEŁTA u adździele kultury haradzienskaha rajvykankamu, rašeńnie rada prymie ŭ červieni‑lipieni, i jano, chutčej za ŭsio, budzie stanoŭčaje. Paśla hetaha fartyfikacyjnyja abjekty buduć pryniaty pad achovu. Kančatkovaje rašeńnie ab uklučeńni ŭ śpis historyka‑kulturnaj spadčyny i nadańnie adpaviednaj katehoryi (abjekty, jakija ŭklučajucca abo pradstaŭlajucca dla ŭklučeńnia ŭ śpis suśvietnaj spadčyny JUNIESKA; jakija majuć suśvietnaje, respublikanskaje, miascovaje značeńnie) prymie Saviet Ministraŭ.
Budaŭnictva fartoŭ pačałosia ŭ 1887 hodzie. Spačatku haradzienskija ŭmacavańni mieli časovy charaktar. Adnak paśla rasiejska‑iaponskaj vajny było vyrašana budavać u Horadni krepaść, prajekt jakoj i byŭ zaćvierdžany imperataram Mikałajem II u žniŭni 1912 hodu. Planavałasia budaŭnictva 13 fartoŭ i 23 apornych punktaŭ, a taksama adkrytych batarej dla harmat bujnoha kalibru, asobnych ukryćciaŭ dla piachoty, aeradromu, płaciny, darohi i šerahu inšych dapamožnych zbudavańniaŭ. Dla ŭźviadzieńnia krepaści byli stvorany 14 budaŭničych učastkaŭ, ale da pačatku Pieršaj suśvietnaj vajny nivodzin ź ich nia byŭ zavieršany.
Zbudavańni haradzienskaj krepaści taksama ŭvachodzili ŭ skład 68‑ha haradzienskaha ŭmacavanaha rajonu, pabudavanaha ŭ 1940‑41 hadach u Zachodniaj asobaj vajennaj akruzie. Z haradzienskimi fartami źviazany i trahičnyja padziei Vialikaj Ajčynnaj vajny: źniščeńnie hitleraŭcami mirnych žycharoŭ u forcie II i sproba savieckich vojskaŭ utrymać u lipieni 1944 placdarm u rajonie fortu I.
