Fota Siarhieja Hudzilina
Z 2015 hoda roznyja pakazčyki naŭprostych zamiežnych inviestycyj demanstrujuć ich adtok ź Biełarusi. Niebiaśpiečnuju tendencyju analizuje ŭ artykule ŭ čarhovym «Bankaŭskim vieśniku» eks-pamočnik prezidenta, doktar ekanamičnych navuk Kirył Rudy, adznačajučy, što dla zvarotnaha inviestycyjnaha razvarotu naŭprostych zamiežnych inviestycyj u bok Biełarusi treba radykalna mianiać inviestklimat. Rudy prapanuje pakrokava realizavać novuju inviestycyjnuju palityku, razabraŭšysia z usimi vuzkimi miescami, praź jakija ciapier kraina apynułasia na abočynie.
Analizujučy doŭhaterminovy trend skaračeńnia prytoku pramych zamiežnych inviestycyj na čystaj asnovie, Rudy adznačaje, što z 2015 hoda ŭ Biełarusi stała bolš zakryvacca, čym adkryvacca, arhanizacyj z zamiežnym kapitałam. Pry hetym kolkaść arhanizacyj z zamiežnymi inviestycyjami ŭ pieršym kvartale 2016 hoda ŭ paraŭnańni z 2015 hodam skaraciłasia va ŭsich rehijonach Biełarusi, što kaža ab najaŭnaści sistemnych pryčyn, adznačaje jon.
Biełaruś tradycyjna cikavaja davoli vuzkamu kołu inviestaraŭ: u 2015 hodzie 54,8% usich naŭprostych zamiežnych inviestycyj pryjšło praz Rasiju i Kipr. Adznačajecca i vysokaja kancentracyja układańniaŭ u niekalkich inviestaraŭ: za 2011—2015 hady na piać najbujniejšych zamiežnych inviestaraŭ (u tym liku Kronaspan, Chajniekien, Štadler) pryjšłosia 40% układańniaŭ zamiežnaha kapitału ŭ statutnyja fondy.
Abmiežavanyja i instrumienty inviestavańnia. U pryvatnaści, aŭtar adznačaje, što dola ŭkładańniaŭ u statutnyja fondy mizernaja — ich dola ŭ struktury inviestycyj na 1 krasavika 2016 hoda składała ŭsiaho 2%. Daŭhavyja instrumienty, jakija zapatrabujuć ŭ budučyni viartańnia kapitałaŭ, skłali 57%. Na reinviestavańnie prybytku pryjšoŭsia 41% usich naŭprostych zamiežnych inviestycyj, a heta nie prytok novaj valuty ŭ krainu, a abarot dachodaŭ, atrymanych u asnoŭnym ŭnutry krainy, padkreślivaje Rudy.
Pramyja zamiežnyja inviestycyi prychodzili ŭ Biełaruś u asnoŭnym bieź niepasrednaha ŭdziełu dziaržavy ŭ statutnych fondach i rehistravalisia jak arhanizacyi bieź viedamasnaj padparadkavanaści. U 2015 hodzie na arhanizacyi z zamiežnym kapitałam bieź viedamasnaj padparadkavanaści pryjšłosia 93,7% usich pramych zamiežnych inviestycyj i 99,9% układaŭ u statutnyja fondy ŭ SP i IP. «Heta dakazvaje, što orhany dziaržaŭnaha kiravańnia nie mohuć dyrektyŭna ŭpłyvać na zamiežnych inviestaraŭ u Biełarusi», — adznačaje aŭtar.
Nie klimacić
Siarod pryčyn farmiravanaha adtoku pramych zamiežnych inviestycyj ź Biełarusi hałoŭnaj jon nazyvaje padzieńnie płaciežazdolnaha popytu ŭ krainie. «Padzieńnie vytvorčaści, VUP, realnych dachodaŭ nasielnictva i płaciežazdolnaha popytu źjaŭlajucca asnoŭnymi faktarami, jakija paŭpłyvali na nastroi inviestaraŭ. Pa vynikach apytańnia 46 zamiežnych arhanizacyj 33 ź ich nazvali hałoŭnym barjeram dla inviestavańnia ŭ Biełaruś padzieńnie płaciežazdolnaha popytu», — piša Rudy. U 2015 hodzie realnyja dachody ŭpali na 5,9%, spažyvańnie — na 3,6%. Akramia taho, paharšeńnie ŭmoŭ dla inviestavańnia možna źviazać sa skaračeńniem praduktyŭnaści pracy, jakaja ŭ cełym pa biełaruskaj ekanomicy za 2015 hod u dalaravym ekvivalencie ŭpała na 28%.
Prablemaj stała nieabchodnaść viartańnia zamiežnymi inviestarami źniešnich pazyk. U adroźnieńnie ad biełaruskich dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ, jakija ŭ 2015 hodzie z dapamohaj padtrymki dziaržavy zmahli restrukturyzavać svaje źniešnija pazyki, zamiežnyja arhanizacyi vymušanyja byli samastojna viartać kredyty, što pryviało da skaračeńnia abjomaŭ reinviestavańnia prybytku i adtoku kapitału z krainy.
Źnižeńnie inviestycyj adbyłosia taksama z-za paharšeńnia finansavaha stanu arhanizacyj z zamiežnym kapitałam u 2014—2015 hh. i skaračeńnia prybytku.
Rudy źviartaje taksama ŭvahu na nazapašanuju ryzyku skasavańnia inviestycyjnych pahadnieńniaŭ. Za 2009—2015 hh. u Biełarusi było zaklučana 1844 inviestycyjnyja damovy. Ź ich realizavana — 642 damovy, skasavana — 663. Asnoŭnaj pryčynaj skasavańnia stała nievykanańnie ŭziatych inviestaram na siabie abaviazacielstvaŭ, jakija akazalisia ciažkimi. «Z ulikam empiryčna vysokaj imaviernaści nievykanańnia i skasavańnia inviestycyjnych damovaŭ dadzienaja ryzyka źjaŭlajecca nazapašvalnaj i dasiahaje krytyčnaha ŭzroŭniu, upłyvajučy na rašeńni novych inviestaraŭ», — papiaredžvaje aŭtar.
«U Biełarusi jość kulturnyja asablivaści, jakija ŭ doŭhaterminovym pieryjadzie nazapašvajuć efiekt i stanoviacca barjerami dla naŭprostych zamiežnych inviestycyj, — piša Rudy. — Da najvažniejšych ź ich adnosiacca aryjentacyja na savieckaje minułaje, na karotkaterminovy vynik. U cełym u Biełarusi nazirajecca spažyvieckaje staŭleńnie da zamiežnaha inviestara. Pa pryčynie ukaranionaj savieckaj mientalnaści stvoranyja ŭ časy SSSR dziaržaŭnyja pradpryjemstvy zachoŭvajucca, nie źmianiajučy realnaha ŭłaśnika, niahledziačy navat na ich akcyjanavańnie. Pry hetym ryzyka nacyjanalizacyi razhladajecca jak mahčymaść adnavić «narodnuju» spraviadlivaść. Abmiežavanaja mabilnaść pierš za ŭsio starejšych pakaleńniaŭ vyciakaje z takich rysaŭ, jak aryjentacyja na savieckaje minułaje, paternalizm i kalektyvizm. Heta viadzie da mientalnaj izalacyi, pravincyjnaści, barjera da kulturnaj dyfuzii, farmavańnia dziŭnaha śvietapohladu fantazijavańnia i viery ŭ nievierahodnyja rečy». Aŭtar prapanuje pravieści ŭ Biełarusi pradumanuju pijar-kampaniju, nakiravanuju na raźvićcio racyjanalnaha, a nie emacyjnaha staŭleńnia da ekanamičnaj rečaisnaści.
Siarod prablem jon taksama pakazvaje na nazapašany niehatyŭny mižnarodny imidž. «Sankcyi, doŭhaterminovaja palityčnaja izalacyja vychoŭvajuć u zamiežnych inviestaraŭ praduziataje staŭleńnie da Biełarusi, časta nie stolki racyjanalna-ekanamičnaje, kolki emacyjnuju niepryjaznaść. Rehularnyja inviestycyjnyja forumy pa papularyzacyi biełaruskaha inviestycyjnaha klimatu časam niesupastaŭlalnyja z adnoj abo niekalkimi publikacyjami ŭ biznes-vydańniach», — papiaredžvaje Kirył Rudy. U jakaści prykładu jon pakazvaje mižnarodny bestsieler Aleka Rosa (pamočnika Chiłary). Biełaruś pryvodzicca jak prykład inviestycyjnaj niepryvabnaści i nieraźvitaści śfiery infarmacyjna-kamunikacyjnych technałohij i supraćpastaŭlajecca Estonii ź jaje elektronnym uradam, adkrytaściu da inavacyj.
Eks-pamočnik prezidenta źviartaje ŭvahu na prablemu ŭzmacnieńnia siłavoha cisku na ekanomiku ŭ 2015 hodzie, adznačajučy pavieličeńnie kolkaści spraŭ u sudzie pa administracyjnych pravaparušeńniach u ekanamičnaj śfiery da 13 361 z 9792 u 2014-m. Asnoŭny ŭkład u siłavym cisku na biełaruskuju ekanomiku ŭ 2015 hodzie ŭnieśli MPZ i DMK.
Tradycyjna pa pieravažnaj bolšaści spraŭ, jakija dajšli da suda, vynikam budzie nakładańnie spahnańnia.
Što rabić
Pry hetym pytańnie pryciahnieńnia naŭprostych zamiežnych inviestycyj zastajecca krytyčna važnym dla Biełarusi. U pryvatnaści, dla adnaŭleńnia i padtrymańnia ekanamičnaha rostu, zabieśpiačeńnia biaśpieki ŭ valutnaj, pazykovaj, biudžetnaj i karparatyŭnaj śfierach. Pa acency NDEI Minekanomiki, dla pryrostu VUP za 2016—2020 hh. na 10,1—15% (2—3% na hod) nieabchodna za 5 hadoŭ pryciahnuć 9,3—9,6 młrd dalaraŭ na čystaj asnovie. Važnyja inviestycyi i dla vychadu na biaśpiečny ŭzrovień ZVR, i dla ažyćciaŭleńnia niepazykovaha finansavańnia valutnaha doŭhu.
«Zaciažny ekanamičny kryzis u Biełarusi, jaki vyjaŭlajecca ŭ padzieńni VUP i realnych dachodaŭ, nie moža nie mieć sacyjalnych nastupstvaŭ. Pavodle najaŭnych acenak, rost biespracoŭja na 1% pryvodzić da rostu samahubstvaŭ na 1,3%. Z ulikam pazykovaj i biudžetnaj abmiežavanaści inšych varyjantaŭ, akramia jak adkryćcio ekanomiki dla PZI (pramych zamiežnych inviestycyj), dla zachavańnia sacyjalna-ekanamičnaj stabilnaści nie pradbačycca», — papiaredžvaje Rudy.
U jakaści asnoŭnaj prapanovy dla praviadzieńnia zvarotnaha inviestycyjnaha razvarotu PZI ŭ bok Biełarusi moža stać źmiena inviestycyjnaha klimatu, jaki ŭklučaje ŭ siabie ŭžo nie stolki sacyjalna-ekanamičnyja elemienty, kolki instytucyjnyja, adznačaje jon.
Rudy prapanuje aktyvizavać pracu Rady pa pryciahnieńni inviestycyj pry premjer-ministry z transfarmacyjaj Nacyjanalnaha ahienctva pa pryvatyzacyi i inviestycyjach (ź jaje pierapadparadkavańnia kiraŭniku ŭrada) u asnoŭnaje akno i elektronny partał dla inviestaraŭ. Važna taksama pavysić matyvacyju dziaržsłužačych u rabocie z zamiežnymi inviestarami i ŭ cełym źmianić farmat dziaržaŭnaj słužby ź pierachodam na akazańnie dziaržpasłuh.
Važnym punktam pavinna stać pravavaja abarona zamiežnych inviestaraŭ. Prapanujecca, u pryvatnaści, uviadzieńnie piacihadovaha maratoryju na pravierki arhanizacyj z zamiežnym kapitałam, jakija inviestavali ŭ statutny fond, a taksama farmiravańnie standartnaj inviestdamovy, vyklučyŭšy sacyjalnyja i inšyja niekamiercyjnyja abaviazacielstvy z uradavaj harantyjaj pravoŭ ułasnaści inviestara. «Harmanizacyja nacyjanalnaha zakanadaŭstva z najbolš pryvabnymi ŭ śviecie inviestycyjnymi centrami, vykarystańnie brytanskaha prava pry inviestycyjnych sprečkach, vyklučeńnie ryzyki nacyjanalizacyi. Asablivy paradak pryvatyzacyi horadaŭtvaralnych i manapolnych arhanizacyj (naprykład, vyvad ich na IPO), adziny sproščany płanavy paradak małoj pryvatyzacyi. Uciahvańnie svabodnych vytvorčych i sielhaspłoščaŭ u abarot», — piša aŭtar.
Rudy taksama źviartaje ŭvahu na nieabchodnaść źnižeńnia vydatkaŭ zamiežnych inviestaraŭ: skaračeńnie valutnych abmiežavańniaŭ, vykarystańnie inviestarami mižnarodnych standartaŭ finansavaj spravazdačnaści, spraščeńnie dostupu da ziamielnych, pracoŭnych, pryrodnych, enierha- i inšych resursaŭ, skaračeńnie rehistracyjnych pracedur, nieabmiežavanaja mahčymaść repatryjacyi prybytku.
