Fota photo.bymedia.net
Dziakujučy ajcu Alaksandru Nadsanu biełaruskaja mova ŭpisałasia ŭ siamju sakralnych movaŭ. Napiaredadni 50-hodździa śviatarstva duchoŭnaha lidera biełarusaŭ zamiežža piša Anatol Sidarevič.
Heta siužet dla epičnaha tvoru: siamnaccacihadovy junak ź biełaruskaha Niaśvižu, vučań nastaŭnickaje seminaryi, jaki ŭžo viedaŭ, što takoje kamunizm, pierad prychodam Čyrvonaje Armii razam ź siabrami pakidaje Baćkaŭščynu, traplaje ŭ Niamieččynu i zamiest taho, kab słužyć rajchu i baranić jaho, idzie da francuskich partyzanaŭ, potym traplaje za Alpy — u armiju hienerała Ŭładzisłava Andersa, — biare ŭdzieł u bajavych sutyčkach, atrymlivaje ranieńnie, razam z tavaryšami pa zbroi pierajaždžaje ŭ Anhielščynu, demabilizujecca, pastupaje (jak były žaŭnier maje lhotu) u Londanski ŭniversytet, atrymlivaje dyplom bakalaŭra…
Voś tut spynimsia. Ujavim: małady bakalaŭr Alaksandar Nadsan vykładaje matematyčny analiz abo pracuje ŭ niejkim vyličalnym centry, chodzić na sustrečy ŭdzielnikaŭ vajny, robić prafesijnuju karjeru, maje hrošy, mašynu, viłu…
Što šturchnuła jaho jechać u Rym i pačać navučańnie nanova, zasvojvać łacinu i staražytnahreckuju, patrystyku i historyju Carkvy?..
Voś i napišy paśla hetaha karotki tekst pra čałavieka, jaki pražyŭ 82 hady, pamiataje mora ludziej, viedaje bieźlič historyjaŭ, moža apavieści, što kazali biełaruskim śviataram biskupy Rymu Jan CHCHIII i Jan Pavał II, apisać, što rabiłasia ŭ Harodziei (pa‑ciapierašniamu Haradziei) da vajny, jak pryžyvalisia biełarusy pa vajnie ŭ Vialikaj Brytanii…
A mo pačać ź siabie? Z taho, što ŭpieršyniu proźvišča Nadsan ja pačuŭ ci nia ŭ 1987 hodzie ŭ Višnievie ad ksiandza Ŭładzisłava Čarniaŭskaha. Tak, heta było jašče da śviatkavańnia da 1000‑ch uhodkaŭ Chrostu Rusi, pajezdki ajca Ŭładzisłava i jahonaha maładziejšaha kalehi Jana Matusieviča ŭ Londan, jakaja adbyłasia ŭ 1988 hodzie.
A ŭ sakaviku 1990‑ha niechta (ci nie Michał Dubianiecki, ci nie Siarhiej Abłamiejka?) patelefanavaŭ i skazaŭ, što pryjechaŭ ajciec Nadsan, što jon budzie słužyć liturhiju ŭ kaściole (tady adziny ŭ Miensku kaścioł byŭ na Kalvaryi).
Tak ja pieršy raz ubačyŭ śviatara z proźviščam Nadsan. U tyja chviliny ja j padumać nia moh, što mnie daviadziecca jašče pračytać knihi hetaha śviatara pra biskupa Časłava Sipoviča, pra klaštar biełaruskich ajcoŭ maryjanaŭ u Drui, pra kniahiniu Maryju Radzivił i navat być recenzentam.
U našaj prysutnaści na Kalvaryi adbyvałasia niešta histaryčnaje. Upieršyniu za 150 hadoŭ ad času skasavańnia Unii ŭ Miensku ŭnijacki śviatar praviŭ słužbu. Na našych vačoch pamirała imperyja.Taja imperyja, jakaja spačatku siłkom naviazvała «iścinnuju» vieru, a potym, uziaŭšy sabie pseŭdanim «SSSR», — «adzina pravilnaje vučeńnie».
Toje, što imperyja pamiraje, razumieŭ nie adzin ja. U 1990‑ia mnie było i śmiešna, i nijakavata, kali ad zachodnich palitykaŭ ja čuŭ, što jany nie čakali chutkaha raspadu SSSR. Čaho ž vartaja ichnaja navuka, ichnyja analityčnyja centry, savietalohija z kremlinalohijaj! Prakansultavalisia b u nas. A to źjeździli b da ajca Ramana Pientki.
Pra ajca Ramana, znaŭcu bizantyjskaje tradycyi, probašča ŭnijackaje parafii ź levaha bierahu Buhu, viadoma toje, što jon zaklikaŭ śviataroŭ i manachaŭ vyvučać rasiejskuju movu dla budučaje misii.
Z stałaha śviatara maładziejšyja dabradušna paśmiejvalisia, a kali «raźvity sacyjalizm» pamior, jany z radasnym ździŭleńniem pazirali na a.Ramana: i adkul jon viedaŭ? Pa‑mojmu, adkaz prosty. Napisana ž u Knizie: «Usio maje svoj čas». Chiba ciažka zasvoić hetuju praŭdu?
Usio maje svoj čas, tolki Ecclessia aeterna i Patria aeterna. Ja, musić, nie pamylusia, kali skažu, što hetuju praŭdu dobra zasvoiŭ mitraforny pratajarej Alaksandar Nadsan. Bo voś 11 sakavika 1990‑ha jon słužyŭ liturhiju nie ŭ carkoŭnasłavianskaj, a ŭ biełaruskaj movie. Značyć, užo liturhija Jana Załatavusnaha pierakładzienaja? I nadrukavanaja? Aha, adkazali mnie, i liturhija Bazyla Vialikaha, i liturhija raniej aśviačanych daroŭ taksama. I karotki katechizis majecca. Na padychodzie druhoje vydańnie…
Patrebnaja była viera, što raniej ci paźniej pabudavany na manie, na chłuśni režym abvalicca. I patrebnaje było kali nia viedańnie, dyk adčuvańnie, što za tyja dziasiatki hadoŭ, kali była pierapynienaja tradycyja carkoŭnaha žyćcia, narod advyk ad movy Carkvy, ad movy liturhii. Mabyć, było pradčuvańnie, što na liturhii narod budzie nie recytavać i śpiavać, a maŭčać.
I patrebnaja była nastojlivaść, kab uziacca i zrabić hetuju pracu — pierakłaści liturhičnyja teksty. Bo voś i
ŭładyka Časłaŭ Sipovič niejak skieptyčna staviŭsia da namieru maładoha śviatara Alaksandra ŭziacca za takuju pracu: a ci varta, mo i carkoŭnasłavianskaje chopić?
Pamiataju, jak byŭ uražany moj pravasłaŭny brat, paet Michaś Skobła, kali ŭžo na pačatku XXI stahodździa, pryjšoŭšy ŭ niejkaj patrebie da hreka‑katalikoŭ, ubačyŭ i pačuŭ ich śpieŭ na liturhii: śpiavała ŭsia carkva, staryja i małyja. I Michaś pierakanaŭsia: voś što značyć zrazumiełaja, žyvaja mova.
Što mieli kataliki bizantyjskaha abradu da Alaksandra Nadsana? Badaj, adzin‑adziny maleniečki malitoŭnik ajca Lva Haroški «Božym šlacham» (1946). Ciapier biełaruskija hreka‑kataliki majuć salidny malitoŭnik «Hospadu pamolimsia», a hreka‑katalickaje duchavienstva — «Liturhikon». Dziakujučy ajcu Alaksandru biełaruskaja mova ŭpisałasia ŭ siamju sakralnych movaŭ, bo jahonyja pierakłady liturhičnych tekstaŭ uchvalenyja Rymam.
…U knizie «Biskup Česłaŭ Sipovič: Śviatar i biełarus» jość adzin nadta cikavy zdymak: londanskija biełarusy vinšujuć z 50‑hodździem śviatarstva pakutnika za vieru i Biełaruś ajca Jazepa Hiermanoviča (Vincuka Advažnaha). Siarod vinšavalnikaŭ i małady śviatar Alaksandar Nadsan. Z času taho vinšavańnia prajšło 45 hadoŭ. Voś i ajciec Alaksandar adznačaje 50 hadoŭ svajoj pastyrskaj słužby.
Jak padumać,
u asobie ajca Alaksandra spałučylisia dva stahodździ biełaruskaha chryścijanskaha ruchu.Jazep Hiermanovič pačynaŭ svoj śviatarski šlach u dalokim 1913 hodzie, kali vychodziła «Naša Niva», pačała vychodzić pieršaja katalickaja hazeta «Bielarus».
Jahony sučaśnik i nastupnik Alaksandar Nadsan śviatkuje jubilej svajho śviatarstva praz 95 hadoŭ. Amal cełaje stahodździe. I jak zaruka nastupnaha stahodździa — kahorta maładych biełaruskich śviataroŭ, jakija pryjduć vinšavać ajca Alaksandra ŭ dzień jahonaha jubileju.
Bolš pra ajca Alaksandra Nadsana
Prahrama sustrečaŭ ajca Alaksandra Nadsana ŭ Miensku
