Piśmieńnik Alhierd Bacharevič stała žyvie ŭ Hamburhu (Hiermanija) i kantaktuje z Baćkaŭščynaj knihami: «Nijakaj litaści Valancinie H.», «Praklatyja hości stalicy», i voś niadaŭna — «Saroka na šybienicy». Ź piśmieńnikam hutaryć karespandent «NN» Pavał Kaściukievič.
«NN»: Jak Vam zaśniežany Minsk?
AB: Hadzińnik u stałovaj nasuprać KDB usio tak ža nie pracuje i pakazvaje toj samy čas, što i da majho adjezdu. A ŭ astatnim… U horadzie prykmietna pabolšała jeŭrapiejskaści, i ad jaje spałučeńnia ź nievyniščalnaj minskaj savieckaściu ciapier utvaryłasia absalutna pačvarnaja i nadzvyčaj estetyčna cikavaja sumieś. Ja nidzie nie bačyŭ haradoŭ, padobnych da Minsku.
«NN»: Čysta pa‑ludsku: dadomu, u Biełaruś, nie chočacca?
AB: Maja Biełaruś i tak zaŭždy sa mnoj. A inšyja spačatku chaj daviaduć mnie svajo prava tak nazyvacca.
«NN»: Biełaruś — heta…
AB: Biełaruś — heta kniha, jakuju ja nikoli nie zmahu napisać.
«NN»: Značyć, piśmieńnik usio ž maje prava na abjektyŭnuju abyjakavaść, na vykštałconaje nazirańnie, i tamu brać na siabie adkaznaść za stanaŭleńnie nacyi (tojesnaści, movy i h.d.) nie pavinien?
AB: Adzinaje, što pavinien rabić piśmieńnik, — heta pisać cikavyja knihi i nie karystacca iścinami, uziatymi na prakat. Adkaznaść za nacyju ja pakidaju roznym prarokam‑amataram, ekstrasensam ad palityki, litaraturnym viehietaryjancam i junym fiureram. Ja nie ŭjaŭlaju sabie, nakolki zavyšanuju samaacenku treba mieć litarataru, kab skazać: «Idzicie ŭsie za mnoj! Ja viedaju pravilny šlach!». Piśmieńnik — heta ŭsiaho tolki piśmieńnik, čałaviek słaby i časta zahanny; adzinaje, čym jon adroźnivajecca ad inšych — jahonaja zdolnaść da čaraŭnictva, jahonaje ŭmieńnie rasstavić słovy tak, kab heta chaciełasia čytać. Na moj pohlad, za vialikimi zadačami hublajecca hałoŭnaje — mastactva;
bahoŭ, jakim słužyć piśmieńnik, zavuć nie Radzima i nie Narod, a Tvorčaść i Talent.Nie kažycie mnie, što hetyja paniatki nielha supraćpastaŭlać: adna z hałoŭnych umovaŭ sapraŭdnaj litaratury — adčužanaść, samota, samadastatkovaść, a radzima i narod tak ci inakš aznačajuć pryviazanaść, zhurtavanaść, jednaść.
Litaratura — reč intymnaja, a ci moža być intymnym, naprykład, patryjatyzm?
Radzima i narod — heta naohuł zanadta abstraktna. Ich časta biaruć u suaŭtary, ale vyklučna sa strachu nie spravicca samomu, sa strachu ŭłasnaje pustaty i dziela jaje apraŭdańnia. Pry ŭsim hetym ja ničoha nie maju suprać radzimy: ja pišu, havaru i dumaju pa‑biełarusku — što jašče moža zrabić dla ciabie taki słaby čałaviek, jak ja, o Patria? «Vykštałconaje nazirańnie» — heta vielmi dobra skazana, tak: davać ludziam estetyčnuju asałodu i pa mahčymaści bierahčy ich ad prystupaŭ svajoj sumnieŭnaj lubovi.
«NN»: Jakija suadnosiny ŭ litaratury z realnaściu? Ci vy budujecie svoj śviet, kali pišacie svaje knihi, ci adlustroŭvajecie jaho? Litaratura navypieradki z realnaściu? Ci simbijoz?
AB: Niejkaj
abjektyŭnaj realnaści nasamreč nie isnuje. Dla pjanaha čałavieka słova realnaść budzie značyć zusim nie toje, što dla ćviarozaha;dla čałavieka, jaki nosić akulary, jana zaŭždy budzie vyhladać inakš, čym dla ŭładalnika dobraha zroku; hłuchaniamy i ślapy, pažyły čynoŭnik i niavinnaje dzicia, mužčyna i žančyna majuć roznyja realnaści. Davajcie paličym, kolki hadzin za svajo žyćcio čałaviek pravodzić u śnie — chiba my bačym adnolkavyja sny? Tak zvanaja realnaść — heta toje, što biarecca dla pabudovy dekaracyjaŭ, dyj toje samych hrubych. Sapraŭdny piśmieńnik prydumlaje amal usio, tym jon i adroźnivajecca ad publicysta. Na žal, hetyja vidy dziejnaści mnohija dahetul schilnyja błytać. Kali piśmieńnik i jość lusterkam, to heta namalavanaje lusterka, kštałtu ahniu kaminu ŭ domie taty Karła.
Ja prydumlaju ŭ svaich knihach amal usio. A kali i biaru tudy niešta z hetaj samaj realnaści — jaki‑niebudź zmročny budynak ci tralejbus z pasažyrami — usio adno z takimi rečami adbyvajucca potym u tekście dziŭnyja mietamarfozy: tekst sam prymušaje ich źmianicca.
Mo tamu i varjaciejuć piśmieńniki, muzyki, mastaki — vypraviŭšysia ŭ padarožža pa prydumanych realnaściach, jany adnojčy ŭžo nie mohuć viarnucca ŭ svaju ŭłasnuju.
«NN»: U sučasnaj biełaruskaj litaratury (vy, Tałstoŭ, Viežnaviec) adsutničaje jakasny siužet. Ci patrebny jon vam? Vy ž i tak abdumvajecie knihu, dyk čamu siužetu nie być abdumanym jak śled?
AB: Nie viedaju, što majecca na ŭvazie pad «jakasnym siužetam».
Siužet maje vielizarnaje značeńnie dla detektyvu. Dla surjoznaj litaratury jon nie taki ŭžo i važny. Istotna nie «pra što», a «jak».Piśmieńnik adroźnivajecca ad hrafamana najpierš najaŭnaściu svajho niepaŭtornaha hołasu. Kali hety hołas (inakš: styl) jość, možna vieści havorku pra što zaŭhodna, raspaviadać lubuju historyju (ci nie raspaviadać jaje naohuł) — na śviecie niama niecikavych rečaŭ — litaratura ŭsio zrobić sama. Samy jaskravy, kłasičny prykład: apisańnie adnaho dnia z žyćcia dublinskaha jaŭreja Bluma stała litaraturnym šedeŭram, chacia pra siužet tam možna kazać tolki ŭmoŭna. Zhadajem jašče Rob‑Hryje, Jeli¬nek, Bruna Šulca, niekatoryja nabokaŭskija tvory…
Ja nie admaŭlaju siužetu. Jon musić być pradumany. Adnak sutnaść i jakaść tekstu vyznačaje nie jon. Luby siužet niepraŭdapadobny, ale tym, chto šukaje praŭdapadabienstva, treba čytać haziety. Pamiž čytačom i aŭtaram prazaičnaha tvoru pavinna zaŭždy isnavać niehałosnaja kanviencyja: adhortvajučy knihu, čytač musić prymać praviły hulni — pavieryć na niejki čas, što tak jano i było. Abaviazak aŭtara — usialak spryjać hetamu padmanu. Inakš čytańnie pieratvarajecca ŭ nudnuju pracu.
«NN»: Što lubicie ŭ pracesie napisańnia najbolš: abdumvańnie, ułasna napisańnie ci prezientacyju?
AB: Nie lublu publičnyja vystupy, lublu adzinotu. Tut ja nie aryhinalny.
«NN»: Vašy tvory časta abvinavačvajuć u mizantropii. Što majecie skazać na hety zakid?
AB: Mnie blizkaja pazicyja Śvifta, jaki kazaŭ, što lubić asobnych ludziej i nienavidzić čałaviečyja supolnaści.
Ja ciarpieć nie mahu ŭsialakaha rodu čałaviečyja statki, kalektyvy i kalektyvizm: budź toje abjadnanaja i apantanaja adnoj idejaj nacyja, palityčnaja partyja, hramadskaje abjadnańnie, pracoŭny kalektyŭ, viasiołaje zastolle, čarha ŭ kramie, litaraturnaja supołka, pačakalnia abo nabity pasažyrami aŭtobus.Tam, dzie ludzi jadnajucca, niachaj navat vypadkova, abaviazkova źjaŭlajecca pošłaść i prynižeńnie, tam nivielujecca čałaviek. Nienavidžu sumiesnuju pracu i toje, što atrymlivajecca ŭ jaje vyniku — jak praviła, tvorčaha tam vobmal, zatoje kolki naviaźlivaści. Čałaviečyja hurty čamuści naohuł schilnyja da ahresii. Siarod ich ja zadychajusia, i maje hieroi adčuvajuć heta.
Hieroi maich knih — heta ludzi ŭ stanie piermanientnaj aśfiksii.
«NN»: Pra što vaša novaja kniha, «Saroka na šybienicy»?
AB:
Ja ździajśniaju ŭ joj padarožža pa ciele adnoj maładoj žančyny, jakuju zavuć Vieranika. Jana pracuje va ŭpravie kancłahieraŭ i zakachanaja ŭ svajho načalnika.Ja pišu pra toje, što adbyvałasia ŭ roznyja časy karotkaha žyćcia Vieraniki ź jaje ciełam, i praz heta raspaviadaju historyju. My pačynajem z vałasoŭ i potym apuskajemsia ŭsio nižej, kab naprykancy knihi znoŭ viarnucca da jaje tvaru i zazirnuć Vieranicy ŭ vočy. Bolej nie skažu, bo, urešcie, heta ŭsiaho tolki siužet.
***
Alhierd Bacharevič čytaje ŭryŭki sa svajoj novaj knihi «Saroka na šybienicy»
«Heta samapijar!»
Noč pa ŭsioj ziamli.
