Dola školnikaŭ, što navučajucca pa-biełarusku, skaraciłasia na 2% za hod. U pieršyja kłasy pa-biełarusku pajšło vučycca tolki 16,7% školnikaŭ.
Pa-biełarusku sioleta navučajecca 18,4% ad ahulnaje ličby školnikaŭ. U pieršych kłasach situacyja jašče horšaja: pa-biełarusku pajšli vučycca tolki 16,7%. Jašče ŭ 2006 hodzie ličba biełaruskamoŭnych školnikaŭ składała 22%. Prykładna na hetym uzroŭni — 22—25% — jana trymałasia ŭsie 2000—2006 hady. Darečy, stolki ž jana składała na 1985—1988 hady, da momantu, kali chvala nacyjanalnaha budaŭnictva pryniesła pieramieny na karyść biełaruskaj movy, u vyniku čaho ŭ 1994 hodzie pa-biełarusku vučylisia ŭžo 69% školnikaŭ.
Zapas iniercyjnaj rezistentnaści vyčarpaŭsia, i 15 hadoŭ łukašenkaŭskaj rusifikacyi złamali navat toj hniły saviecki bałans.Heta niebiaśpiečny dla movy simptom.
Staršynia Tavarystva biełaruskaj movy Aleh Trusaŭ ustryvožany: «Pracesy źmianšeńnia kolkaści dziaciej paskorylisia. Było pa pałovu adsotka za hod, a ciapier – amal dva adsotki».
Rada TBM z hetaj nahody adrasavała dziaržaŭnym orhanam i hramadzianskaj supolnaści śpiecyjalnuju zajavu. Pytańnie staić užo pra vyžyvańnie biełaruskamoŭnaj siaredniaj adukacyi jak takoj.
Pryčyny adkatu biełaruskamoŭnaj siaredniaj navidavoku. Kudy iści biełaruskamoŭnym školnikam? Ułady pa-raniejšamu nie dazvalajuć utvareńnia biełaruskamoŭnaha ŭniviersitetu, ani dziaržaŭnaha ani tym bolš pryvatnaha, kab trymać movu ŭ miežch humanitarnaje śfiery. Heta ŭ nadbudovie, a ŭ cokali — brak biełaruskamoŭnych sadkoŭ i sistemy biełaruskamoŭnaha materyjału dla dziaciej. Dziaržava nie śfinansavała nivodnaha (!) pierakładu multfilmu na biełaruskuju movu za doŭhija hady. Kali raniej u biełaruskamoŭnuju škołu prychodzili pieravažna dzieci ź siemjaŭ, što nie naviedvali sadkoŭ, a hadavalisia ŭ babciaŭ, ciapier takich usio mienš.
Fon — u krainie ŭvohule rezka padaje kolkaść ludziej, jakija havorać pa-biełarusku. Kali ŭ kancy XIX stahodździa pa-biełarusku razmaŭlała absalutnaja balšynia nasielnictva, to na pierapisie 1999 hodu 37% apytanych pryznalisia biełaruskaj movy jak chatniaj, a adpaviednaja ličba na pierapisu 2009 hodu napeŭna jašče radykalniej źmienšycca.
Biełaruskaja mova praz 15 hadoŭ łukašenkaŭskaha kiravańnia była vybaram śmiełych ludziej.Dosyć skazać, što siarod socień hienierałaŭ i ministraŭ, deputataŭ pałataŭ pradstaŭnikoŭ nie było nivodnaha (!), chto publična razmaŭlaŭ pa-biełarusku.
Kali ŭziać tuju presu, źmiest jakoj całkam ci bolš čym na 50% biełaruskamoŭny, jaje ahulny tyraž byŭ źbity z bolš čym 1 700 000 ekziemplaraŭ u 1994 hodzie da ŭsiaho 220 000 u 2009-m. Źbity časta represiŭnymi mietadami — źmienaj redaktaraŭ, statusu, a to i adkrytym zakryćciom. Biełaruskaja mova i jaje nośbity byli adsunutyja z telekanałaŭ. Absiah viaščańnia biełaruskamoŭnaha radyjo «Stalica» byŭ valuntarysckim čynam zvužany, a pryvatnaja stancyja 101,2, pryvabnaja dla moładzi, začynienaja.
Vysiłkami niezaležnaha hramadstva budujucca padmurki novaj kultury i navuki, ale nie zdolnyja vytrymać paŭsiadzionny nacisk rasiejščyny. TV «Biełsat» nie zamienić ahulnadastupnych kanałaŭ, a niezaležny knihadruk (85% knih vychodzić pa-biełarusku ŭ pryvatnych, časta navat padpolnych vydaviectvach) dastupny tolki małomu kołu ludziej.
Adzinym pramieńčykam aptymizmu zastajecca ličba školnikaŭ, što vučacca pa-biełarusku ŭ haradach.Jana nievialikaja: 1,9%. Ale ŭ saviecki čas u abłasnych haradach biełaruskamoŭnych školnikaŭ nie było zusim. Ciapier ža «mały statak» trymaje nacyjanalnuju tradycyju na svaich plačach, niahledziačy na chmary i bury.
Aktyŭnaść hetaha koła, adnak, maje svaje miežy. Čym daŭžej pratrymajecca aŭtakratyja, tym mienš šancaŭ na ŭtrymańnie minimalnaj krytyčnaj masy biełaruskamoŭnych. A bieź jaje budučynia biełaruskaj movy zmračnieje, bo nie budzie z čaho pradukavać žyćciazdolnyja biełaruskamoŭnyja asiarodki, u jakich mova moža funkcyjanavać jak žyvaja i ź jakich pašyracca.
