Vital Silicki palemizuje ź Lavonam Barščeŭskim i Anatolem Sidarevičam.
Pytańni, ci mahčymyja evalucyjnyja źmieny ŭ aŭtarytarnych sistemach, ci prynosiać plon «žorstkija» miery siłavoha ŭździejańnia na ich, ci mahčymyja varyjanty ich «miakkaj» evalucyjnaj transfarmacyi praź miechanizmy ekanamičnaha i kulturnaha ŭździejańnia, zastajucca aktualnymi nie dla adnaho pakaleńnia palitołahaŭ i praktykaŭ. Kali hetyja pytańni abmiarkoŭvajucca ŭ kankretnaj situacyi, tak, jak heta zaraz adbyvajecca ŭ Biełarusi, to hetyja debaty nie mohuć abyścisia biez emocyjaŭ. Adnak, chaciełasia b, što b chacia b niejkija pryncypy prystojnaści ŭ takich debatach zachoŭvalisia. Naprykład, kali apanienty nie pierachodziać liniju, kali krytyka robicca naklopam, kali ŭ jakaści arhumientaŭ vykarystoŭvajucca nadumanyja, prypisanyja vysnovy, kali sama sprečka pieratvarajecca ŭ palityčny praces. Takuju liniju, na moj pohlad, pierajšli dva pavažanych apanienta z łahieru prychilnikaŭ «žorstkaj linii» da režymu Łukašenki.
Spačatku Anatol Sidarevič, razzłavany majoj krytykaj biaździejnaści apazicyi padčas kryzisu, abvinavaciŭ mianie ŭ tym, što ja nie zaŭvažaju, što krainu i ŭłasna apazicyju dadziaŭbaŭ da ručki złačynny režym.
Potym
Lavon Barščeŭski abvinavaciŭ usich, chto nie padtrymlivaje palityku žorstkaj izalacyi Łukašenki, ŭ tym, što jany sprabujuć «ratavać» režym.Cikava, što abodva krytyki najpierš paćvierdzili toje, u čym aŭtar hetych radkoŭ zapadozryŭ apazicyju — što jany žyvuć vyklučna minułym dniom (i Sidarevič, i Barščeŭski pryśviacili dźvie traciny svaich artykułaŭ uspaminam pra toje, što adbyvałasia ŭ 90-ja).
Davajcie, adnak, pasprabujem razabracca ŭ sutnaści abvinavačvańniaŭ.
Što aznačaje spryjańnie «ratavańniu režymu»?Pad hetym razumiejecca apazicyja da kursu na ekanamičnuju i palityčnuju izalacyju ŭłady i padtrymka zamiežnapalityčnaha dyjałohu pamiž aficyjnym Mienskam i Zachadam.
Taksama ŭ hetuju katehoryju traplaje ŭstrymańnie ad krytyki tych dziejańniaŭ ułady, jakija supadajuć z nacyjanalnymi intaresami. Mahčymaści takoha supadzieńnia apanienty nie dapuskajuć.
Nie ŭsio ŭ hetaj łohicy pamyłkova. Całkam zrazumieła, što Łukašenka pajšoŭ na libieralizacyju vyklučna ŭ metach samazachavańnia. Jaho zbližeńnie z Zachadam i pasłableńni ŭ palityčnych represijach mohuć być vielmi chutka spynienyja. Represii suprać lideraŭ moładzi pad vyhladam pryzyvu ŭ vojska heta jašče raz paćviardžajuć. Dyj situacyja, jakuju apisaŭ Vasil Bykaŭ u apaviadańni «Intehracyja», moža ŭźniknuć u pieršy ž krytyčny momant, kali ŭładzie pryjdziecca vybirać, što ratavać — siabie ci dziaržavu. Adnak, ci aznačaje heta, što situacyi, u jakich intaresy Łukašenki abjektyŭna supadajuć ź intaresami Biełarusi, niemahčymyja? I što rabić, kali takoje supadzieńnie adbyvajecca?
Voś najbolš vidavočny prykład — pieramovy pra vydzialeńnie stabilizacyjnaha kredytu MVF va ŭmovach, kali adzinaj alternatyŭnaj krynicaj zdabyćcia finansavych srodkaŭ takoha pamieru byŭ Kreml. Razmova idzie pra toje, što, kali łukašenkaŭskaja ŭłada dziejničała ŭ nacyjanalnych intaresach, varta ŭstrymacca ad atakavańnia takich dziejańniaŭ, navat kali jość spakusa zarabić ački na papuliźmie, akurat była ŭspryniata jak zaklik da kałabaracyi i da ratavańnia režymu. Ale ž toj fakt, što kali b nie MVF, Łukašenka paciahnuŭsia b da Maskvy i što siońnia ŭžo byŭ by zakładzieny «Biełaruśkalij» ci jašče što, a zaŭtra pačalisia b pryhatavańni da ŭviadzieńnia rasijskaha rubla. Ci lepš ad hetaha było b Biełarusi i apazicyi tolki tamu, što horš stała b Łukašenku?
Dadamo, što sam pierakaz arhumientaŭ (zaklik da «ratavańnia») davoli naciahnuty i, skažam tak, niekarektny.
Uciahvańnie biełaruskich ŭładaŭ u dyjałoh — heta najpierš sproba paspryjać nie kansiervacyi sistemy, a akurat spryjańnia palityčnym i ekanamičnym pieramienam u krainie.
Sprobaŭ damahčysia pieramienaŭ evalucyjnym šlacham, darečy, budzie tym bolš, čym mienš nadziejaŭ na pieramieny budzie sychodzić ad samoj apazicyi. Ale jaje kurs na palityčnaje samahubstva, jaki abrała ADS z 2007 hodu, — heta ŭžo inšaja sprava.
Viadoma ž, paradak dnia takoha dyjałohu musić zasnoŭvacca na kaštoŭnasnych patrabavańniach. Kroki na zbližeńnie z aficyjnym Minskam, ekanamičnyja i palityčnyja vyhody, musiać być abumoŭlenyja nie zadavalnieńniem mierkantylnych ci hieapalityčnych patrebaŭ peŭnych dziaržavaŭ i błokaŭ (akurat taki scenar možna nazvać azierbajdžanizacyjaj), a prahresam u šanavańni demakratyčnych normaŭ i pravoŭ čałavieka. Ale
sam toj fakt, što Zachad kamunikuje z aficyjnymi ŭładami i navat puskaje ich u Šenhien, nie jość ani trahiedyjaj, ani zdradaj pryncypam. Zamiest taho, kab atakavać dyjałoh ES ź biełaruskimi ŭładami, možna naŭprost paŭpłyvać na jaho paradak dnia i prynamsi pasprabavać damahčysia bolš surjoznych źmienaŭ i adkryćcia bolš šyrokaj stupieni svabody dla palityčnaj, hramadskaj supolnaści i dla niezaležnaj presy ŭžo ŭ bližejšy čas. Naprykład, vam nie padabajecca, što Zachad daje hrošy režymu? Spracujcie previentyŭna i prapanujcie palityku, zhodna ź jakoj takaja dapamoha ci kredyty abumoŭlivalisia takimi i takimi źmienami ŭ hetaj i hetaj halinie.
Istynktyŭnaje adprečvańnie lubych dziejańniaŭ ułady, jakaja paŭtara dziesiacihodździ pravodziła aŭtarytarnuju i antybiełaruskuju palityku, pa-čałaviečamu zrazumiełaja. Adnak, z punktu hledžańnia palityka, takija instynkty chutčej śviedčać pra adsutnaść ułasnaj palityčnaj stratehii. Kali vašyja pavodziny vyznačajuć nie ułasnyja pryjarytety i prahrama, a imknieńnie «nasalić» apanientu ŭsimi mahčymymi mietadami, vaš apanient całkam vas kantraluje, chiba tolki pa pryncypie ad advarotnaha.
Akramia ŭłasnaj stratehii, našym apazicyjnym palitykam nie paškodziła b abzavieścisia i daram palityčnaha pradbačańnia.Jakija nasamreč nastupstvy dziejańniaŭ, katoryja režym prymaje ŭ metach samazachavańnia? Da čaho viaduć pasłableńni ŭ halinie miedyjaŭ, źnižeńnie ŭzroŭniu palityčnych represijaŭ, ekanamičnaja libieralizacyja? Mienavita takaja kvołaja i adnabakovaja ekanamičnaja libieralizacyja, jak pakazvaje dośvied, chutčej viadzie da razbałansavańnia sistemy i vyklikaje novyja pieramieny. Ci jość heta «ratavańnie» sistemy ci jaje erozija, jakoj hłupa było b nie spryjać tolki tamu, što jana adbyvajecca pad kiraŭnictvam Łukašenki?
Hetak ža,
meta «ŭciahvańnia» ŭładaŭ u dyjałoh — nie ratavańnie režymu, a maksimalnaje pašyreńnie stupieni svabody dla biełaruskaha hramadstva,što daść mahčymaść dla realizacyi inšych palityčnych scenaroŭ. Pytańnie ŭ tym, ci ŭźniknuć hetyja novyja scenary? Bo ŭsio, što my majem na hety kont, heta staryja spadziavańni, što režym sam skałapsuje pad ciažaram kryzisu. Darečy, akurat hetym mohuć być rastłumačany i abvinavačvańni ŭ «ratavańni režymu» — što šlacham dyjałohu vypuskajecca para z katła i my pazbaŭlajemsia samaha viernaha šancu na pieramieny. Na žal, dośvied pakazvaje, što pad ciažaram ekanamičnych prablemaŭ moža adbycca takoje «zakručvańnie hajek», jakoje prymusić kazać užo navat nie pra kubinizacyju krainy, a pra bolš niebiaśpiečny scenar. Dyj što adbyvałasia, kali Biełaruś sutykałasia z ekanamičnymi prablemami raniej? Pravilna, rost papularnaści prarasijskich i antydemakratyčnych siłaŭ.
Na žal, pačataja ŭ Biełarusi libieralizacyja «źvierchu», kvołaja i zbolšaha imitacyjnaja, usprymajecca akurat jak pahroza, bo jana moža adciahnuć uvahu mižnarodnaj supolnaści ad apazicyi, a nie jak mahčymaść, kab vykarystać usie «łaziejki», što adčyniajucca tut i tam, dla raźvićcia jakoj tolki možna alternatyŭnaj palityčnaj i hramadskaj dziejnaści.
Pra palityčnyja mahčymaści, što ŭźnikli za apošnija hady, ekśpiertnaja supolnaść kaža ŭžo treci hod —
pieramieny i kryzisy stvarajuć novuju prastoru dla dyjałohu z hramadstvam.Kali stanovicca zrazumiełym, što pa-staromu žyć užo nielha, kali pieramieny pačynajuć adbyvacca nasupierak voli ŭłady, kali stanovicca vidavočnym razryŭ pamiž «źmiestam» (novaj palitykaj) i «formaj» (staroj ideałohijaj, jakaja nie zdolnaja rastłumačyć novuju palityku), u vas jość mahčymaść prapanavać hramadstvu lepšaje, čym moža jamu dać ułada. Nie hłybiejšuju čarku i lubaviejšuju skvarku, a lepšuju palityku, lepšuju cyvilizacyjnuju budučyniu, lepšyja rašeńni klučavych žyćciovych pytańniaŭ.
Ataki spadara Sidareviča na aŭtara hetych radkoŭ za toje, što jon krytykuje apazicyju za adsutnaść stratehičnaha bačańnia i pazityŭnaj prahramy, i kamičnyja, i pavučalnyja ŭ toj ža čas. Mnie inkryminujecca toje, što ja «nie zaŭvažaju», što heta ŭłada i apazicyju zhnabiła, i krainu daviała da taho stanu, u jakoj jana apynułasia.
Darečy, kaliści takoj biazhłuździcaj vyznačaŭsia viadomy spadar Orhiš, jaki abvinavačvaŭ Manajeva ŭ tym, što jon maluje nizkija rejtynhi apazicyi i nie zaŭvažaje, što ŭ toj niama dostupu da miedyjaŭ.
Pa-pieršaje, taja pokazka, što kožny narod maje toj urad, jaki zasłuhoŭvaje, raspaŭsiudžvajecca i na apazicyju.
Pa-druhoje, šanoŭny apanient, kali apazicyja choča kaliści pieramahčy, jana musić znajści siły vyjści z hetaha stanu i ŭrešcie štości prapanavać hramadstvu. A kali tolki šukać apraŭdańni dla svajho biaździejańnia i spasyłacca na abjektyŭnyja pryčyny, to i adbyvajecca, što ŭ Biełarusi ŭžo adbyłosia — na apazicyju pierastaje ŭskładać nadziei i hramadstva, i mižnarodnaja supolnaść.
Pra što možna kazać, kali reakcyi ADS na takuju padzieju, jak devalvacyja biełaruskaha rubla, pryjšłosia čakać bolš za dva tydni?(Tut treba ŭdakładnić — heta nie ahulnaje abvinavačvańnie ŭsich apazicyjnych siłaŭ u biaździejnaści i niekampietentnaści. Ale tyja, chto ŭsio ž taki ličać, što prapanavać hramadstvu alternatyvu — ich abaviazak — z dyjałohu trahiedyi nie robiać. I hetyja siły jość jak u ADS, tak i pa-za imi.)
Apazicyja słušna zajaŭlaje, što ŭ sprobach ułasnaha ratavańnia ŭłada pierajmaje jaje ŭłasnyja prapanovy, prahramy i idei. Ale takoje pierajmańnie moža nieści pahrozu apazicyi tolki tady, kali jana ŭžo straciła zdolnaść hienieravać i prapanoŭvać alternatyvy, prapanavać inšuju stratehiju pieramienaŭ i prademanstravać hatoŭnaść uziać na siabie adkaznaść za krainu.
Uvohule vyhladaje, što libieralizacyja prosta pačynaje zaminać sposabu palityčnaha vyžyvańnia peŭnaj častki apazicyi, jakaja pryvykła śpisvać usio — i abjektyŭnyja ciažkaści, i ŭłasnuju biaździejnaść — na Łukašenku.
Brać udzieł u hetym samaratavańni nasamreč nie chočacca hetak ža sama, jak dapamahać ratavacca režymu.
