11 červienia ŭ mienskim Čyrvonym kaściole byŭ pierazachavany jahony fundatar Edvard Vajniłovič. Piša Siarhiej Chareŭski.
Padčas uračystaści śpiavali chary, łunali ŭ pavietry čyrvonyja baloniki j biełyja hałuby. Peŭna, kamunistyčna-savieckija bonzy krucilisia ŭ trunach. Bo nia ich pakłali pasiarod kolišniaj płoščy Lenina. Peŭna ž i sam pan Vajniłovič, słynny svaimi pravymi pahladami arystakrat-abšarnik, byŭ by ździŭleny z hetaj padziei nia mienš. Ździŭleny tamu, što jon stanie adnym z samych šanavanych synoŭ ludu biełaruskaha j jaho buduć słavić na svajoj movie tysiačy ludziej pasiarod stalicy niezaležnaje Biełarusi.
Hadoŭ jakich dvaccać tamu pra hetkaje niemahčyma było navat maryć. U tym samym kaściole, što ŭ pamiać pra svaich zaŭčasna pamierłych dziaciej pastaviŭ pan Edvard Vajniłovič, byŭ Dom kino. U im adbyvalisia pieradprakatnyja prahlady zamiežnych filmaŭ, na jakich vyrašałasia, ci možna heta pakazvać ludu prostamu, ci nie. Zrešty, šmat čaho j dobraha adbyłosia ŭ hetych namolenych murach. Na svaje hrošy hety kaścioł mecenat i aśvietnik Vajniłovič pabudavaŭ u 1910 hodzie.
Adzin z najbahaciejšych abšarnikaŭ Biełarusi, jon skončyŭ Słuckuju himnaziju, Pieciarburski technalahičny instytut, stažyravaŭsia ŭ Niamieččynie, Belhii, Halandyii. Vučyŭsia j padarožničaŭ pa Italii. Svaju pracoŭnuju bijahrafiju arystakrat Vajniłovič pačaŭ u Berlinie prostym rabotnikam na zavodzie paravozaŭ «Borsyka» i pracavaŭ da 1870 h. Zatym byŭ inžyneram-mechanikam na Puciłaŭskim zavodzie ŭ Pieciarburhu. Ale rodnaja ziamielka ciahnuła jaho da siabie niaŭmolna. Jon, pa viartańni ŭ Biełaruś, z usim impetam zaniaŭsia sielskaj haspadarkaj.
Kali tut u 1876 h. było zasnavana Sielskahaspadarčaje tavarystva, małady i vydatna adukavany Vajniłovič aktyŭna ŭdzielničaje ŭ pracy Tavarystva i stanovicca jaho staršyniom. Šmat srodkaŭ Edvard Vajniłovič achviaravaŭ na pabudovu chramaŭ, pryčym nia tolki katalickich kaściołaŭ, ale taksama pravasłaŭnych cerkvaŭ i synahoh. Jaho słušna ciapier nazyvajuć pieršym biełaruskim ekumenistam. Jahonaja zyčlivaść da čałavieka, niezaležna ad vieravyznańnia, dziviła sučaśnikaŭ: jon stvaryŭ kamitet abarony pravoŭ žydoŭ i tataraŭ-musulmanaŭ u Klecku. Vialiki biełaruski abšarnik, jon dapamahaŭ pracavitym, ale biednym sialanam, baraniŭ ich intaresy ŭ rasiejskaj Dumie, zasnoŭvaŭ ziemlarobčyja banki i dziciačyja prytułki.
Bolš za 35 hadoŭ Vajniłovič byŭ hanarovym sudździom Słuckaha pavietu. Jon trojčy vybiraŭsia ŭ Dziaržaŭnuju dumu Rasiei, dzie baraniŭ spravy Biełarusi j Litvy. Vajniłovič, jak maha, padtrymlivaŭ biełaruščynu.
Fundavaŭ pieršaje biełaruskaje lehalnaje vydavieckaje tavarystva «Zahlanie sonca i ŭ naša akonca», časopisy «Łučynka» i «Sacha», hazetu «Naša Niva», katalicki štotydniovik «Bieiarus», fundavaŭ hazetu «њvietaž». Dziejnaść jahonaja na hetaj nivie pierakreślivaje našyja ŭjaŭleńni pra «mužyckaść» biełaruskaj idei. U 1917–1918 hadoch jon braŭ samy čynny ŭdzieł u biełaruskim palityčnym žyćci, udzielničaŭ u pasiedžańniach uradu BNR.
Kab paspryjać parazumieńniu polskaj i biełaruskaj intelihiencyi, Edvard Vajniłovič vystupiŭ adnym ź inicyjataraŭ stvareńnia ŭ 1919 h. Polska-biełaruskaha tavarystva, u jakoje ŭvajšli kniahinia Mahdalena Radzivił, hraf Emeryk Čapski, architektar Lavon Vitan-Dubiejkaŭski dy inšyja viadomyja asoby. Jon vieryŭ, što ŭ polskaj supolnaści pieramoža ideja salidarnaści ź biełaruskim narodam. Mienavita ŭ pałacy Vajniłoviča padčas zbrojnaha čynu 1920 hodu prachodziŭ źjezd paŭstanckaj rady Słuččyny. Ratujučysia ad balšavikoŭ, Edvard Vajniłovič u 1919 hodzie pakinuŭ Biełaruś i pamior u polskim horadzie Bydhaščy.
A ŭ 1882 h. pan Edvard Vajniłovič pabraŭsia šlubam z Alimpijaj Uzłoŭskaj. Vajniłovič staŭ uzornym mužam i baćkam. Ale Boh zabraŭ u jaho dziaciej. Mienavita ŭ honar dziaciej jon pabudavaŭ u Miensku Čyrvony kaścioł. Zamiest kryŭdy na Boha pan Edvard sabraŭsia z ducham i zbudavaŭ chram u honar Symona apostała i śviatoj Aleny, jakaja znajšła kryž Chrysta. Pavodle padańnia, pierad svaim skonam jahonaja dačka Alena namalavała hety kaścioł, patłumačyŭšy, što hetkim jaho joj pakazali ŭ śnie anioły. I paprasiła zbudavać jaho takim, jakim jana jaho ŭbačyła ŭ śnie. Pan Vajniłovič na mahile svajoj dački, 19-hadovaj Aleny, zahadaŭ vybić hetkija słovy: «Ja nie pamierła, ja adychodžu, kab žyć». I vykanaŭ jaje prośbu.
Architektary Tamaš Pajzderski z Uładzisłavam Markoni stvaryli prajekt u ramanskim duchu. Budaŭnictva ažyćciaŭlaŭ słavuty mienski dojlid Hienryk Haj. Azdobleny byŭ kaścioł na srodki hrafa Čapskaha j siamji Skirmuntaŭ. Pavodle jašče adnaho padańnia, cehłu j dachoŭku dastaŭlali z samaje Čanstachovy, ź Jasnaj Hary. Ale nasamreč ich pryvieźli z Koŭny. Vitražy j rośpisy vykanaŭ mastak sa Słuččyny Francišak Bruzdovič, a aŭtar skulptury – Atan Krasnapolski, viadomy mienski majstar i dojlid.
20.09.1910 h. pavodle žadańnia hałoŭnaha fundatara, Edvarda Vajniłoviča, archibiskupam Klučynskim chram byŭ aśviačony.
U minułuju niadzielu tysiačy viernikaŭ i cikaŭnych pryjšli ŭ mienski Čyrvony kaścioł, dzie prachodziŭ uračysty pieranos pareštkaŭ Edvarda Vajniłoviča. Źziała jarkaje sonca, łunali kalarovyja stužki j ściažki, hraŭ arkiestar. Upieršyniu ŭ našaj historyi adbyvajecca padzieja takoha maštabu. Trunu pamierłaha ŭ 1928 hodzie na čužynie, u polskim Bydhaščy, pana Vajniłoviča vitali biskup Mienska-Mahiloŭskaj archidyjacezii Antoni Dziamjanka, probašč Čyrvonaha kaściołu Ŭładysłaŭ Zavalniuk i vierniki. Pierapachavańnie adbyłosia ŭ kaścielnaj nišy pobač z hałoŭnym uvachodam, pad vyjavaju Chrysta Zbaŭcy. Pan viarnuŭsia. Praz 78 hadoŭ.
Viečnaja pamiać!
Fota Julii Daraškievič
