U Biełarusi dziejničaje niapisanaje praviła: biez zhody praviačaha archireja Rasijskaj Pravasłaŭnaj Carkvy na terytoryi jahonaj jeparchii nie moža być pabudavany nivodzin chram inšaje Carkvy. Piša Piotra Pinčuk.
Mitrapalit Tadevuš Kandrusievič žalicca i narakaje: «U takim vialikim horadzie, jak Minsk... jość tolki čatyry kaścioły...»; «My nie majem siońnia dastatkovaj kolkaści kaściołaŭ. Paŭstaje pytańnie: što budavać – kaścioł ci budynak pad navučalnuju ŭstanovu»; «Dobra było b mieć, jak našy braty pravasłaŭnyja, teałahičny fakultet va ŭniviersitecie». Monsieńjor Tadevuš kaža ŭ časopisie «Naša viera» (№1 za 2009 hod) i pra niedachop śviataroŭ, i pra inšyja bolki, što dajmajuć Ryma‑Katalickuju Carkvu ŭ Biełarusi.
Biełaruś – kraina paradoksaŭ. Choć 73 pracenty hramadzian nie vierać u Boha, kraina abvieščana pravasłaŭnaj. Hetaje ćvierdžańnie ŭ svoj čarod spałučajecca z tezisam, što ŭsie kanfiesii ŭ Biełarusi roŭnyja.
Praktyčnaje pryznańnie šmatkanfiesijnaści ciažka dajecca naščadkam balšavikoŭ. Mienavita hetym čyńnikam – ciažkaj spadčynaj balšavizmu ŭ śviadomaści ŭładu majučych – i tłumačycca, čamu ŭ našaj krainie ŭstalavałasia ijerarchija vyznańniaŭ i denaminacyj.
Ni dla koha nie sakret, jakaja kanfiesija, jakaja Carkva ŭ našaj krainie hałoŭnaja. Za čas adnosnych, paraŭnalnych relihijnych svabodaŭ, jaki pačaŭsia ŭ 1988 hodzie, ryma‑kataliki h. Minska zdoleli adno što viarnuć katedru na Vierchnim rynku, kaścioł Śviatoha Rocha na Załatoj Horcy dy Čyrvony kaścioł.
Toje, što za hetyja 20 hadoŭ ryma‑kataliki nie pabudavali ŭ stalicy nivodnaha kaścioła (salezijanskaja kaplica na vulicy Plachanava u lik nie jdzie), całkam tłumačycca pazicyjaj praviačaha archireja Minska‑Słuckaj mitrapalitalnaj jeparchii, bo ŭ Biełarusi dziejničaje niapisanaje praviła: biez zhody praviačaha archireja Rasijskaj Pravasłaŭnaj Carkvy na terytoryi jahonaj jeparchii nie moža być pabudavany nivodzin chram, nivodzin malitoŭny dom inšaje Carkvy.
Tolki dziakujučy tamu, što ŭ 2008 hodzie ŭ Biełaruś ź vizitam pryjazdžaŭ dziaržaŭny sakratar Papy Rymskaha, dziakujučy tamu, što i dziaržavie, i minskamu archireju treba było niejk prademanstravać svaju talerantnaść, na vulicy Plachanava narešcie pačałosia budaŭnictva pieršaha za 100 hadoŭ kaścioła.
Vizit u Biełaruś dziaržaŭnaha sakratara Papy Rymskaha kardynała Tarčyzijo Bertone byŭ isnym padarunkam i dla minskich hreka‑katolikaŭ (unijataŭ).
I pry carskaj, i pry savieckaj uładzie Hreka‑Katalickaja Carkva była zabaroniena. Prynaležnaść da jaje źjaŭlałasia złačynstvam. Tolki z pačatkam adnosnych, paraŭnalnych relihijnych svabodaŭ unijaty zmahli vyjści z padpolla, zajavić pra siabie ŭhołas. 11 sakavika 1990 hoda ŭ Minsku ŭpieršyniu za 151 hod była adsłužanaja Liturhija ŭ vizantyjskim abradzie z malitvaju ab zdaroŭi Papy Rymskaha.
Za hetyja 19 hadoŭ dzie tolki nie słužyli minskija unijaty! I ŭ «čyrvonym kutku» ŽESa pa vulicy Prytyckaha (tam vitali Apostalskaha Nuncyja), i ŭ padvale kramy pa praśpiekcie Prytyckaha (tam prymali adnaho ź biskupaŭ Ukrainskaj Hreka‑Katalickaj Carkvy), i ŭ inšych nieprydatnych pamiaškańniach. Narešcie braty ryma‑katoliki dazvolili im słužyć u padvalnyj kaplicy Čyrvonaha kaścioła i ŭ salezijanskaj kaplicy pa vuł. Plachanava, Ale, jak my viedajem, pa niadzielach ryma‑katalikam i samim ciesna ŭ svaich bažnicach.
Vizit u 2008 hodzie ŭ Biełaruś kardynała Tarčyzijo Bertone daŭ mahčymaść minskim hreka‑katolikam choć razok uzdychnuć z palohkaj. Mienavita tamu, što prahramu vizitu była ŭklučana sustreča Jaho Eminencyi z pradstaŭnikami hreka‑katalickaj supolnaści, minskaja haradskaja ŭłada dała dazvoł na praviadzieńnie nabaženstvaŭ u kaplicy parafijalnaha doma pa vuł. Ardžanikidzie, 6.Mała taho, hety parafijalny dom z nahody vizitu kardynała Tarčyzijo Bertone byŭ padniaty da ranhu Hreka‑Katalickaha centru imia Śviatoha i Praviednaha Jazepa.
Vierniki z parafii Śviatoha Jazepa, jakija niamała papracavali ŭ hetym domie, da samaha vizitu dziaržaŭnaha sakratara Papy Rymskaha žyli ŭ paniaviercy, bo mieli pierad saboju prykład parafii Ikony Maci Božaj Niastomnaj Dapamohi. Hetaja parafija pabudavała svoj dom raniej u zavułku Śniežnym, 7. Ułady Frunzienskaha rajona h. Minska (pažarnaja, sanitarnaja słužby, architektar i h. d.) znachodzili roznyja pryčyny dy začepki i zabaraniali viernikam pravodzić nabaženstvy ŭ kaplicy hetaha parafijalnaha doma. Narešcie, dziaržaŭnaja mudraść vydała vierdykt: pa budniach słužyć možna, pa niadzielach i śviatach – nie. Šukać u hetym rašeńni niejkaj zdarovaj łohiki marna.
Što takoje kaplica ŭ parafijalnym domie? Heta nievialikaje pamiaškańnie. Kali źbirajecca pad 50 čałaviek, stanovicca kali nie ciesna, dyk davoli ciesnavata. Ale navat takoje pamiaškańnie maje tolki adna parafija ŭ Minsku. Druhaja parafija, jak skazana, moža vykarystoŭvać svaju kaplicu dla nabaženstvaŭ tolki pa budniach. Dźvie inšyja (a pa niadzielach i try) parafii «kvatarujuć» u ryma‑katolikaŭ.
Zusim vidavočna, što naśpieła vostraja nieabchodnaść pabudavać u Minsku «narmalnuju» carkvu, chram.
Usie hetyja amal 19 hadoŭ minskaja haradskaja ŭłada karmiła unijataŭ abiacankami.
Spačatku, kab sutyknuć hreka‑katolikaŭ z ryma‑katolikami, jana paabiacała unijatam kaścioł Śviatoha Jazepa,dzie znachodzicca, u pryvatnaści, Biełaruski dziaržaŭny muziej‑archiŭ litaratury i mastactva (vuł. Kiryły i Miafoda, 4). Potym ułada vydzieliła plac pad budaŭnictva novaje carkvy. Na hetym placy byŭ navat ustanoŭleny i vyśviačany kryž (hł. zdymak u haziecie «Carkva», № 1 za 2009 hod). Ale, jak viadoma, ułada – haspadar svajho słova: dała jaho i zabrała.
Zrazumieła, minskaja haradskaja ŭłada, navat kali b i vielmi chacieła, nikoli nie aśmielicca dać dazvoł na budaŭnictva hreka‑katalickaj carkvy, bo, paŭtorym, u našaj krainie dziejničaje niepisanaje praviła, bo parušyć hetaje praviła – značyć vystupić suprać viarchoŭnaj ułady.
Mienavita bieručy pad uvahu hetyja abstaviny, śvieckija hreka‑katoliki h. Minska i źviarnulisia da Alaksandra Łukašenki jak da najvyšejšaj i apošniaj instancyi, bo tolki adzin A. Łukašenka moža parušyć niepisanaje praviła i vyrašyć pytańnie ab pabudovie ŭ stalicy Biełarusi unijackaha chramu.
Minskija hreka‑katoliki žadajuć, kab hreka‑katalicki chram byŭ uźviedzieny na miescy pieršaj unijackaj śviatyni, pabudavanaj u 1598 hodzie pry mitrapalicie Michaiłu Rahozu.Mienavita tut, na Vierchnim rynku, paŭstała aryhinalnaja z mastackaha hledzišča śviatynia ŭ imia Śviatoha Ducha. Paźniej – pry mitrapalitach Iosifu Ruckim i Antoniju Sialavie – tut byli zasnavanyja mužčynski i žanočy manastyry Ordena sv. Vasila Vialikaha. Pravasłaŭnyja nie mieli da ŭźviadzieńnia hetych budynkaŭ nijakich adnosin.
U XVII–XVIII stst. u rajonie Vierchniaha i Nižniaha rynkaŭ u Minsku znachodzilisia unijackaja carkva Śviatoha Ducha z manastyrami, biernardynskija mužčynski i žanočy manastyry z kaściołami, jezuicki z kaściołam (ciapierašniaja archikatedra), pravasłaŭnaja carkva Piatra i Paŭła z mužčynskim i žanočym manastyrami. Niepadalok ad ich byli tatarskija aharody i miačet (ciapier na hetym miescy haścinica «Jubilejnaja») i znakamitaja Chałodnaja sinahoha (ciapier jaje niama).
Jak bačym, stary Minsk byŭ polikanfiesijnym horadam. Za carskim i balšavickim časam hetaja polikanfiesijnaść była likvidavana. Ci budzie jana choć častkova adnoŭlena ŭ XXI stahodździ – pakaža adkaz na zvarot minskich hreka‑katolikaŭ da A. Łukašenki.
Zvarot minskich hreka‑katolikaŭ da A. Łukašenki – heta sapraŭdy test na talerantnaść.
