Dasłanyja ŭčora srodkam masavaj infarmacyi teksty aficyjnych dakumientaŭ, datyčnych byłoj carkvy Śviatoha Ducha ŭ Minsku, dajuć padstavu śćviardžać, što dziaržava pravodzić palityku dyskryminacyi hreka‑katalickaj supolnaści h. Minska i Biełarusi naohuł.
Dzie malicca?
Nahadajem, što ŭ zvarocie na imia Alaksandra Łukašenki minskija katoliki vizantyjskaha abradu pisali, što ŭsie 19 hadoŭ ad taho času, jak pačała adradžacca Hreka‑Katalickaja (Unijackaja) Carkva, u stalicy jana ŭvieś hety čas sutykajecca z prablemaj pamiaškańniaŭ. Minskaja haradskaja ŭłada ŭsie hetyja 19 hadoŭ vadziła hreka‑katolikaŭ za nos, to abiacajučy vyrašyć prablemu, to zabirajučy svaje abiacańni nazad. Tym časam hreka‑katoliki pabudavali dva parafijalnyja damy z kaplicami (pa vuł. Ardžanikidze i ŭ zavułku Śniežnym), ale ŭłada zabaraniała adpraŭlać u hetych damach nabaženstvy. I tolki letaś, kali stała viadoma, što ź vizitam u Biełaruś pryjazdžaje Dziaržaŭny Sakratar Papy Rymskaha kardynał Tarčyzijo Bertone, ułady dazvolili unijatam adčynić Hreka‑katalicki centr ŭ imia Śviatoha i Praviednaha Jazepa (vuł. Ardžanikidze, 6).
Hetym dazvołam ułada chacieła pierakanać vysokaha vatykanskaha hościa: maŭlaŭ, zirnicie, jak my dobra stavimsia da hreka‑katolikaŭ. A tym časam jašče try minskija hreka‑katalickija parafii «kvatarujuć» u ryma‑katolikaŭ. (Ryma‑katoliki ž vusnami mitrapalita Tadevuša publična nakarajuć, što na ŭvieś Minsk majecca tolki čatyry kaścioły. Heta śviatyni, pabudavanyja ŭ XIX — pačatku XX st. I tolki pierad pryjezdam kardynała Tračyzijo Bertone ułada dała pieršy za 20 hadoŭ dazvoł pabudavać u Miensku novy kaścioł.)
Žyćcio minskich hreka‑katolikaŭ trochi palečyłasia b, kali b ułada dazvoliła viernikam źbiracca na nabaženstvy ŭ parafiljanym domie ŭ zav. Śniežnym. I navat kali ŭłada daść mačymaść hreka‑katolikam davoł malicca ŭ zavułku Śniežnym, heta nie dapamoža vyrašyć prablemu pamiaškańnia. Prablema pamiaškańnia moža być vyrašana (choć i časova) tolki paśla ŭźviadzieńnia ŭ Minsku carkvy.
Čamu jany hetak robiać?
U artykule «Test na talerantnaść» (www.nn.by; www.arche.by) ja pisaŭ, što našaj krainie dziejničaje niapisanaje praviła: biez zhody praviačaha archireja RPC ułada nie moža dać pradstaŭnikam inšaj kanfiesii zhody na budaŭnictva chrama (malitoŭnaha doma, navučalnaj ustanovy) na terytoryi dadzienaj jeparchii.
Čamu mitrapalit Tadevuš hetak starajecca zaśviedčyć svaju pavahu da pravasłaŭja i pajšoŭ sioleta na vielikodnuju słužbu ŭ pravasłaŭny sabor? Kab uleścić ekzarcha Fiłareta i kab toj paspryjaŭ Ryma‑Katalickaj Carkvie vyrašyć jaje prablemy.
Spadziavacca na istotny pośpiech monsieńjor Tadevuš nie moža. Tamu što RPC bačyć u sabie Katalickaj Carkvy kankurenta. Darma, što 73 pracenty hramadzian našaj krainy ateisty, darma, što hetyja miljony RPC jevanhielizavać nie moža. Badaj, hałoŭny kłopat RPC u tym, kab hetaha nie zrabili kankurenty.
U Katalickaj Carkvie RPC asabliva vyłučaje unijataŭ. Za toje, što ŭ ich toj samy abrad, tyja samyja kandaki i trapary, ikanastasy, što i ŭ pravasłaŭnych, RPC nadzialaje hreka‑katolikaŭ asablivaju nieluboŭju. Pakolki ŭ naš adukavany viek za vieru nielha ni pasadzić, ni sasłać, zadača RPC (i ŭłady) zaklučajecca ŭ tym, kab nie dać paŭstać u Biełarusi mocnaj Hreka‑Katalickaj Carkvie. Adsiul i jaje prablemy. Z chramami ŭ pieršuju čarhu.
Prafanacyja, abo Što jany budujuć?
U toj čas, kali hreka‑katoliki skłali zvarot da A. Łukašenki, u ŚMI źjaviłasia paviedamleńnie, što na Vierchnim rynku budzie adbudavana carkva Śviatoha Ducha. Supastaviŭšy hetaje paviedamleńnie i zvarot katolikaŭ vizantyjskaha abradu, žurnalisty zrabili vysnovu, što vierniki žadajuć, kab dziaržava adbudavała im carkvu. Heta nie tak. Ale, z druhoha boku, pakolki RB źjaŭlajecca pravapierajemnicaj BSSR, było b niabłaha, kab ułada sučasnaj Biełarusi adbudavała toje, što źniščyła jaje papiarednica.
Siońnia možna dakładna skazać: nijakaj carkvy minskaja ŭłada adnaŭlać nie źbirajecca.
Na miescy śviatyni budzie budavacca dziciačaja fiłarmonija «s ispolzovanijem architiekturno‑chudožiestviennoho obraza zdanija cierkvi Śviatoho Ducha XVII v.», jak napisana ŭ liście kamiteta architektury i horadabudaŭnictva. Pra toje, što havorka idzie tolki pra adnaŭleńnie «architiekturnoho oblika cierkvi Śviatoho Ducha XVII v.», čytajem i ŭ adkazie Minharvykankama.
Inšymi słovami: na miescy carkvy Śviatoha Ducha, majuć uźvieści budynak dziciačaj fiłarmonii, jaki vonkava budzie nahadvać chram, ale śviatyniaju nie stanie, bo ŭ hetym budynku nie budzie ni ałtara, ni ikanastasa, ni ambona, ni anałoja. Karaciej, my majem spravu z prafanacyjaj.
Jak daviedvajemsia z adkazu Minharvykankama, płan prafanacyi śviatoha miesca, abo namier «vosstanoviť zdanije byvšiej cierkvi Śviatoho Ducha v piervonačalnom oblikie kak istoriko‑kulturnyj, a nie kultovyj objekt», byŭ raspracavany jašče pry kamunistyčnym režymie — u 1984 hodzie. Sučasnaja ŭłada vyciahnuła jaho z‑pad sukna, kab realizavać narešcie balšavicki prajekt.
Imiony viadomyja
U carkoŭnych kołach chodziać čutki, što ŭ žniŭni ŭ Minsk znoŭ pryjedzie kardynał Tarčyzijo Bertone, kab abhavaryć umovy pilihrymki Jaho Śviataści Papy Rymskaha ŭ Biełaruś. Biełaruskija čynoŭniki buduć znoŭ zapeŭnivać kardynała ŭ tym, što jany pavažajuć Katalickuju Carkvu, i hreka‑katolikaŭ nie mienš, čym ryma‑katolikaŭ. Daśviedčany i vytrymany vatykanski dypłamat budzie ŭśmichacca i kivać hałavoj, bo jon viedaje: ad času papiaredniaha vizitu situacyja minskich katolikaŭ abodvuch abradaŭ nie palepšyłasia.
Adkaz Minskaha harvykankama śvieckim hreka‑katolikam h. Minska kaštoŭny tym, što našaj hramadskaści i katalickaj supolnaści ŭ Biełarusi i za miažoj ciapier viadomyja imiony tych, chto nie dazvoliŭ budavać hreka‑katalicki chram u stalicy i pryniaŭ rašeńnie ab prafanacyi śviatoha miesca. Pakiniem u baku namieśnika ministra kultury Uładzimira Hrydziušku, staršyniu kamiteta architektury i horadabudaŭnictva Minharvykankama Viktara Nikicina i dyrektara «Minskaj spadčyny» Paŭła Šykunca, bo nie im naležała apošniaje słova. Apošniaje słova naležała ŭpaŭnavažnamu ŭ spravach relihij i nacyjanalnaściaŭ Leanidu Hulaku i mała kamu viadomamu hałoŭnamu daradcu hałoŭnaha ideałahičnaha ŭpraŭleńnia administracyi prezidenta Ł. V. Borovko. Čałavieku z administracyi navat bolš, čym prezidenckamu ŭpaŭnavažanamu.
Spasyłki na ŭkaz prezidenta — heta nie vartaje ŭvahi samaprykryćcio, bo čynoŭniki sami raspracavali (jak vyśviatlajecca, jašče za balšavickim časam) kancepcyju adbudovy i funkcyjanalnaha vykarystańnia carkvy Śviatoha Ducha, jany ž — pry najaŭnaści dobraj voli — mahli b pierakanać kiraŭnika dziaržavy i ŭ tym, što carkvu lepš adbudavać jak kultavy abjekt, jaki adnačasna moža vykarystoŭvacca i jak kancertnaja zała (u hreka‑katalickich śviatyniach, jak i ŭ pravasłaŭnych bažnicach Hrecyi i Kipra, stajać łaŭki).
Nie ŭsio stračana
Pakolki biełaruski režym zacikaŭleny ŭ naładžvańni dobrych adnosin z Vatykanam, mnohaje zaležyć i ad Śviatoha Pasadu.
Kali b ja byŭ na miescy tych, chto kansultuje Vatykan i daje jamu parady, ja b paraiŭ u prahramu kožnaha vizitu vysokich haściej z Apostalskaj Stalicy uklučać naviedvańnie hreka‑katalickich parafijaŭ.
Heta vydatna, što ŭ prahramu minułahodniaha vizitu kardynała Tarčyzijo Bertone była ŭklučana sustreča ŭ Minsku z hreka‑katalickaj supolnaściu. Vynik u najaŭnaści: Hreka‑katalicki centr pa vuł. Ardžanikidze.
U prahramu nastupnaha vizitu vysokaha vatykanskaha hościa varta było b uklučyć naviedvańnie hreka‑katalickaj parafii Ikony Maci Božaj Niastomnaj Dapamohi. Tut užo ŭłady Frunzienskaha rajona sami staralisia b, kab vierniki mahli adpraŭlać nabaženstvy ŭ domie № 7 u Śniežnym zavułku.
I zusim naturalna, što ŭ prahramu pilihrymki Jaho Śviataści prost nieabchodna ŭklučyć liturhiju ŭ vizantyjskim abradzie. I dzie jaje budzie słužyć Śviaty Ajciec, jak nie ŭ staličnym hreka‑katalickim chramie?
