«Nakolki mnie viadoma, palešuki ličać siabie palešukami, biełarusami nazyvajucca nieachvotna, a voś ukraincaŭ dyk uvohule nia vielmi lubiać», — napisaŭ adzin z kamientataraŭ na sajcie NN.By. Jamu ŭ kamientarach da hetaha ž artykułu adkazvaje historyk Alaksandr Paškievič.
Hospadzie ty Boža moj! Čałaviek, jaki heta napisaŭ, vidavočna nikoli na Paleśsi nie byŭ i knižak pra jaho nie čytaŭ. Nie chočacca elemientarnyja rečy tłumačyć, ale ž daviadziecca, na žal. Dyk voś,
«palešukami» karennyja palešuki sami siabie nikoli nie nazyvajuć(moža, chiba, maładoje pakaleńnie pad upłyvam litaratury i ŚMI, ale ŭ starejšych ludziej Vy takoha nie znojdziecie).
«Palešuki» — heta nazva, dadzienaja tubylcam Paleśsia susiedziami.Pry hetym u roznych, niezaležnych adna ad adnoj etnahrafičnych pracach pa Paleśsiu źmiaščajecca padobnaja infarmacyja — što žychary jakoj‑niebudź vioski na pytańnie, ci palešuki jany, adkazvajuć: «Nie, my nie palešuki, palešuki žyvuć tam za lesam». A ŭ vioscy za lesam adkazvajuć toje ž samaje, tolki na inšuju viosku pakazvajuć.
Uvohule palešuki, prynamsi raniej, jak praviła, nie mieli ŭśviedamleńnia svajoj prynaležnaści da niejkaj bolš šyrokaj etničnaj supolnaści, čym miascovaja viaskovaja hramada. Naprykład, i ciapier na radzimie majho baćki na Stolinščynie takaja samaśviadomaść u značnaj stupieni zachoŭvajecca. I heta zaraz, u časy hłabalizacyi i infarmacyjnaha hramadstva. A raniej usie hetyja raspadzieły ŭvohule byli, treba dumać, davoli surjoznymi.
Što da nibyta «nielubovi da ŭkraincaŭ», to Vašyja śćvierdžańni nie paćviardžajucca histaryčnymi materyjałami, prynamsi ŭ dačynieńni da tych rehijonaŭ, pra jakija piša sp. Babina (pryblizna ciapierašnija Bieraściejski, Małarycki, Kobrynski, Drahičynski, Janaŭski, Žabinkaŭski, Kamianiecki, častka Pinskaha rajona).
U mižvajenny čas, u składzie Polščy na terytoryi tahačasnych Bieraściejskaha, Drahičynskaha i Kobrynskaha pavietaŭ (u kudy mienšaj stupieni — na terytoryi Pinskaha i Stolinskaha) vielmi aktyŭna dziejničali ŭkrainskija palityčnyja i kulturna‑aśvietnickija arhanizacyi, prytym nie prosta dziejničali, ale mieli aktyŭnuju padtrymku nasielnictva.Ja mahu heta dakazać ličbami — vynikami parłamienckich vybaraŭ na hetych terytoryjach. Tak, u 1928 h. u Kobrynskim paviecie na vybarach u Siejm 17 825 čałaviek (54,3%) prahałasavali za śpis levaj ukrainskaj partyi «Sielrob‑lavica» (№19). Była i «Sielrob‑pravica» (№8), jakaja taksama vystaviła svaje śpisy i nabrała ŭ hetym paviecie 2 769 hałasoŭ (8,4%). Biez pytańniaŭ pieramahła «Sielrob‑lavica» i ŭ Drahičynskim paviecie –11 270 hałasoŭ (49,6%), plus 698 (3,1%) nabrała pamiarkoŭnaja častka «Sielroba». U Bieraściejskim paviecie padtrymka Sielroba skłała 13 331 (30,1%) hałasoŭ, a 1 161 čałaviek (2,6%) byli za «Sielrob‑pravicu».
Va ŭsim hetym, naturalna, šmat niuansaŭ, pra jakija tut pisać doŭha. Ale fakt zastajecca faktam —
ukrainskaść karystałasia ŭ hetych troch pavietach za časami Polščy vializnaj padtrymkaj, i kali b hipatetyčna dapuścić, što sprava ich prynaležnaści da BSSR ci USSR paśla vajny vyznačałasia na refierendumie — ja asabista sumniajusia, što biełaruskaja aryjentacyja pieramahła b.Ja, naturalna, nie vystupaju za toje, kab siońnia hetyja ziemli pieradać Ukrainie (nikoli, nakolki ja viedaju, nie vystupała za heta i spn. Babina), ale i artadaksalnyja vykazvańni nakštałt taho, što «nijakich ukraincaŭ tam niama», «zapytajciesia ŭ linhvistaŭ» i da t.p. absalutna nie prymaju. Kab pierakanacca ŭ tym, što mova ŭ pieraličanych mnoju rajonach — dyjalekt ukrainskaj, a nie biełaruskaj movy, dastatkova choć by raz jaje pačuć. Prytym absalutna zhodzien, što mova tam nie litaraturnaja, ale na ŭsim ukrainskim Paleśsi jana taksama svojeasablivaja.
Na zakusku — jašče adzin fakt. Na pieršych parłamienckich vybarach u Polščy, u jakich brali ŭdzieł biełarusy i ŭkraincy — u 1922 h., pamiž biełarusami i ŭkraincami, jakija išli na vybary ŭ składzie adzinaha Błoku nacyjanalnych mienšaściaŭ Polskaj Respubliki, uźnik kanflikt pa pytańni vystaŭleńnia kandydataŭ u paleskich akruhach (ich było dźvie — Bieraściejskaja i Pinskaja). Urešcie pryniali rašeńnie akruhi padzialić — pa Bieraściejskaj akruzie bałatavalisia tolki ŭkraincy (z habrejami ŭpieramiešku, naturalna), pa Pinskaj — tolki biełarusy (taksama ŭpieramiešku z habrejami). Ukraincy praviali pieradvybarčuju kampaniju tryumfalna, atrymaŭšy dla BNM 3 mandaty (2 — dla siabie, 1 — dla habrejaŭ) ź piaci, u toj čas jak biełarusy na Pinščynie pravalilisia, atrymaŭšy tolki adzin mandat, dyj toje, jak paśla sami pryznavali, «žydoŭskimi hałasami». Heta ja da taho kažu, što ŭkrainskaść u toj čas na Paleśsi była kudy bolš pašyranaj, čym biełaruskaść, i biełaruskija nacyjanalnyja dziejačy sami heta ŭskosna pryznavali, bo inakš nikoli nie pahadzilisia b na bałatavańnie ŭkraincaŭ u svaim rehijonie. Pry hetym adrazu ž kažu — polskija ŭłady ŭkraincam na Paleśsi nie spryjali, nijakaj «antybiełaruskaj pravakacyi» ź ich boku tut nie było. Jakraz naadvarot — palaki ličyli pašyreńnie na hetych ziemlach biełaruskaj nacyjanalnaj śviadomaści niepažadanaj źjavaj, ale tym nie mienš usio ž mienšym złom, čym pašyreńnie śviadomaści ŭkrainskaj. Hetym i tłumačycca toj fakt, što pa vynikach polskich pierapisaŭ miascovaje pravasłaŭnaje nasielnictva fihuravała ŭ asnoŭnym jak «tutejšaje» i biełaruskaje, u toj čas jak pavodle pierapisu rasijskaha 1897 h. hetaje ž nasielnictva razmaŭlała na «małorośsijskom nariečii». Nie realnaja nacyjanalnaja śviadomaść nasielnictva mianiałasia, a palityčnaja kanjunktura.
Usia hetaja vialikaja «praścina» maich razvažańniaŭ, viadoma, maje mała dačynieńnia da niepasrednaj temy artykułu spn. Babinaj. Mo nichto i čytać nie budzie, bo artykuł davoli daŭni. Ale paličyŭ patrebnym usio heta ŭsio ž taki napisać, bo baču, što viedaŭ adnosna realnaj historyi biełaruskaha paŭdniovaha Paleśsia bolšaści ŭdzielnikaŭ forumu, na žal, nie chapaje, tamu ŭ dyskusii pieravažajuć emocyi. I vyhladaje, nibyta sp. Babina vysmaktała ŭkraincaŭ na Bieraściejščynie z palca. A heta daloka nie tak, choć
raźvitvacca ź mifami zaŭsiody ciažka. Ale ž, jak toj kazaŭ — tolki praŭda źjaŭlajecca cikavaj.
