Navat spraktykavanyja palitahladalniki — z tych, što sočać za kožnym krokam i słovam Alaksandra Łukašenki, — pierabyvajuć u šoku paśla jaho vystupleńnia pierad rasijskimi žurnalistami ŭ Minsku. Piša Vital Taras.
U adnym fłakonie
Kiraŭnik Biełarusi nieadnojčy raniej vykryvaŭ Zachad, taksama jak i krytykavaŭ kiraŭnictva Rasii. Ale kab usio razam, tak by mović, u adnym fłakonie? Spačatku abvinavacić Pucina ŭ pravale prajektu sajuznaj dziaržavy i ledźvie nie ŭ impierskaj palitycy, a potym, havoračy pra supracoŭnictva z Rasijaj u vajskovaj śfiery, uskliknuć: «… tolki idyjot moža paśla hetaha skazać, što Łukašenka paviarnuŭ na Zachad!..»
Nie tak užo i važna, ci viedaŭ jon užo na toj momant, što Rasija admaŭlajecca vydatkavać sajuźniku čarhovyja paŭmiljarda dalaraŭ, ci tolki zdahadvaŭsia pra heta. Rasijskija žurnalisty bolš zasiarodzilisia na tym, što Łukašenka, krytykujučy Pucina, faktyčna ničoha kiepskaha nie skazaŭ pra Miadźviedzieva.
Niekatoryja ź ich ubačyli ŭ hetym sproby lidera Biełarusi adnavić kolišniuju hulniu na rasiejskim palityčnym poli, jak heta było pry Jelcynu. Naprykład, Aŭtandził Cuładzie na sajcie «Ježiednievnyj žurnał» (6 kastryčnika h.h.) piša: «Łukašenka, jak meteor, uvarvaŭsia na «elektaralnuju palanu « Pucina. Asnoŭnaja baza «nacyjanalnaha lidera» — t.zv. «paternalisckaja bolšaść». Imknučysia zamacavać za saboj liderstva na hetym poli, Pucin u biudžecie 2010 hodu zakłaŭ pavieličeńnie piensij na 40%, što dla ekanomiki, jakaja pieražyvaje hłyboki kryzis, źjaŭlajecca vielmi vialikaj nahruzkaj. Łukašenka kavaleryjskim naskokam rujnuje ŭsie hetyja raźliki (…) Jakim by ni byŭ adkaz rasijskaha premjera, «patryjatyzm» i «dziaržaŭnictva» Pucina ŭpieršyniu publična i rezka pastaŭlenyja pad sumnieŭ».
A Ilja Milštejn na sajcie «Hraniaŭ» (taksama 6 kastryčnika) padzialiŭsia svaimi sumnieńniami — nakolki iracyjanalnym možna ličyć hnieŭ Łukašenki. «Ci to jon źviarynaj svajoj čujnaściu adčuŭ, što pryjšoŭ čas zusim nie vybirać vyrazaŭ (…) Ci to jaho ŭsio‑taki padvodzić źviarynaja čujnaść».
Faktar niapeŭnaści
Śpiašacca z vysnovami pra viartańnie Łukašenki na pole rasijskaj palityki, dumaju, nie varta. Tak, nacyjanał‑patryjatyčnyja pavievy ŭ Rasii apošnim časam uzmacnilisia. Čaho vartaja choć by kampanija ckavańnia byłoha dysidenta Alaksandra Padrabinieka, jaki aśmieliŭsia vystupić suprać savieckich vieteranaŭ, i jakoha «Našy» pahražajuć vykinuć z krainy? Ale ž i «Našymi» dy inšymi, blizkimi da ich pavodle duchu kamuna‑patryjatyčnymi i paŭfašysckimi maładziožnymi aktyvistami kiruje Kreml. Ništo nie pahražaje i pa vyznačeńni nie moža pahražać manapolii pucinskaj «Adzinaj Rasii». Nie padobna, što Pucin u čymści prajhraje svajmu naparniku ŭ tandemie — Dźmitryju Miadźviedzievu. Dy i Miadźviedzieŭ ź jaho zachodnimi zvyčkami, modnym stylem i luboŭju da Internietu niejak nie nadta padychodzić na rolu «nacyjanalnaha lidera», sapraŭdnaha patryjota‑dziaržaŭnika. Dla rasijskaha elektaratu jon navat nie «Stalin‑soft», jak časam nazyvajuć Pucina.
Kaniečnie, davoli cikava sačyć za ŭnutryrasijskaj baraćboj «nanajskich chłopčykaŭ» i razvažać, čym jana moža abiarnucca dla Biełarusi. Ale kudy cikaviejšaja i važniejšia druhaja častka prablemy, jakuju ŭtrymlivaje ŭ sabie «rebus» Łukašenki. Pad rebusam maju na ŭvazie jaho pramovu, zhadanuju na pačatku. Jon, miž inšym, havaryŭ i pra toje, što Biełaruś — jeŭrapiejskaja kraina. To bok, pra Zachad jaje kiraŭnik nie zabyvaje. A voś peŭnaści ŭ tym, što tam buduć biaskonca ciarpieć jaho vychadki i rytoryku, u Łukašenki niama. Tamu i niervujecca. Tamu šukaje mietady nienaŭprostavaha ŭździejańnia na Zachad.
Kali jon, Łukašenka, Pucina nie baicca, pierad jakim trymciać mnohija na Zachadzie, značyć, jon upeŭnieny ŭ svaich siłach i ŭ tym, što Rasija pry lubym raskładzie budzie abaraniać svajho adzinaha chaŭruśnika.
«Treci košyk» — u śmietnicu?
Nichto siońnia nie viedaje dakładna, ci skasuje Jeŭrasajuz kančatkova sankcyi suprać kiraŭnictva Biełarusi z ulikam adsutnaści prahresu ŭ spravie «libieralizacyi». Bo rašeńnie budzie prymacca kansiensusam, z ulikam mierkavańniaŭ usich siabroŭ ES, a nie tolki Hiermanii, Francyi, Polščy ci jašče jakoj‑niebudź krainy. Zachad — nie Rasija.
Možna kolki zaŭhodna razvažać nakont cynizmu zachodnich palitykaŭ i «reał‑palityk». Ale dziejańni palitykaŭ tam nie mohuć być iracyjanalnymi, jak heta zdarajecca z kiraŭnikom Biełarusi i jaho rasijskimi partniorami. A jašče hetyja dziejańni nie mohuć być zakulisnymi. To bok, byvajuć i pry demakratyi tajemnyja pahadnieńni i zmovy, ale ich raskryćcio, ci navat tolki padazreńnie ŭ hetym kaštuje zanadta doraha. Uspomnim prykład byłoha kanclera, lidera SDPH Hercharda Šrodera, jakomu spryjańnie ekanamičnym intaresam «Hazproma» i siabroŭstva z Pucinym kaštavała palityčnaj budučyni.
Razam z tym, nikoli nie było i, vidać, nie budzie adzinaj i niaźmiennaj pazicyi Zachadu ŭ pytańni pravoŭ čałavieka ŭ toj abo inšaj krainie. U Chielsinkskich pahadnieńniach, jakija padpisali ZŠA, Kanada, krainy Jeŭropy i SSSR (heta stała asnovaj stvareńnia ABSIE) byŭ tak zvany «treci košyk», u jaki ŭvachodzili abaviazacielstvy ŭsich padpisantaŭ datrymoŭvać hetyja pravy. Niekatoryja jeŭrapiejskija dziaržavy — naprykład, Francyja — hladzieli na ich parušeńni ŭ Savieckim Sajuzie skroź palcy. A voś nievialikija krainy — takija, jak Danija, Hałandyja, Narviehija — jak praviła, stavilisia da hetaha pytańnia bolš pryncypova.
Najbolš pryncypovuju i paśladoŭnuju palityku ŭ hetym płanie tradycyjna pravodzili Złučanyja Štaty. Ale i tam padychody mianialisia ŭ zaležnaści ad taho, jakaja administracyja była ŭ Biełym Domie —demakratyčnaja albo respublikanskaja.
I ŭsio ž, da niadaŭniaha času palityka Jeŭrasajuza ŭ adnosinach da novych niezaležnych krain i ich demakratyzacyi mała adroźnivałasia ad amierykanskaj. U tym liku, u dačynieńni da režymu Łukašenki. Adnak, z pačatkam ekanamičnaha kryzisu i «pierazahruzki» amierykana‑rasijskich adnosin, abvieščanaj prezidentam Abamam, situacyja vyrazna źmianiłasia. Praz hod paśla ahresii Rasii ŭ Hruzii Jeŭrasajuz uskłaŭ roŭnuju adkaznaść za pačatak vajny na Saakašvili i Kreml. Samaabvieščanaja niezaležnaść Abchazii i Paŭdniovaj Asiecii i stvareńnie tam rasijskich vajskovych baz pryznanyja ES de‑fakta. A pierśpiektyvy ŭstupleńnia Hruzii dy Ukrainy ŭ NATO, niahledziačy na padtrymku hetych krain Zachadam na słovach, vyhladajuć jak nikoli tumanna. Sproby PARIE prypynić paŭnamoctvy Rasii ŭ hetaj struktury ŭ suviazi z tym, što jana nie vykanała nivodnaj umovy mirnaha pahadnieńnia adnosna Hruzii, skončylisia biezvynikova.
Što ŭ hetaj situacyi Zachad moža patrabavać ad Alaksandra Łukašenki ŭ dačynieńni pryznańnia abo niepryznańnia samaabvieščanych respublik— kab jon byŭ śviaciejšym za Papu?
Instynkt ułady
Što tyčycca ZŠA, dyk zrazumieła, što ich zamiežnaja palityka — heta nie tolki palityka Biełaha Doma i dziarždepa. Darečy, apošnim časam jon nie moža pachvalicca jakimi‑niebudź zaŭvažnymi pośpiechami na mižnarodnaj arenie. Jak i prezident, jaki, miž inšym, nie zmoh adstajać kandydaturu Čykaha ŭ jakaści stalicy Alimipiady‑2016. (Adrozna ad Pucina, jaki na pasadzie prezidenta damohsia praviadzieńnia zimovaj Alimpijady—2014 u Sočy). Z časoŭ amierykanskaj revalucyi ahromnistuju rolu adyhryvaŭ i adyhryvaje Kanhres. Miž inšym, niadaŭna amierykanskaja Pałata pradstaŭnikoŭ adzinahałosna padtrymała rašeńnie praciahnuć dziejańnie Akta ab demakratyi ŭ Biełarusi. Prykładaŭ padobnaj adnadušnaści demakrataŭ i respublikancaŭ, napeŭna, nie tak i šmat u historyi ZŠA.
Toje, što na padziele ŭładaŭ, samastojnaj roli pradstaŭničych i sudovych orhanaŭ, pryncypie vybarnaści, pravach čałavieka, svabodzie presy hruntujecca mahutnaść zachodnich dziaržaŭ, zrazumieła kožnamu zachodniamu palityku i navat abyvatalu. Ale heta absalutna nie zrazumieła dla dyktataraŭ. Lubyja sastupki, ci navat rašeńnie, jakoje moža vyhladać sastupkaj (naprykład, admova raźmiaščać PRA ŭ Jeŭropie), vahańni i nierašučaść usprymajucca aŭtarytarnymi režymami jak kart‑błanš. U pryvatnaści — na zdušeńnie apazicyi. Ale nie tolki.
Tam, dzie demakratyja sastupaje, chaj sabie z taktyčnych abo prahmatyčnych mierkavańniaŭ, tam dyktatura pierachodzić u nastup, imkniecca pašyryć i zamacavać svaju «terytoryju».Pry hetym pavodzić jana siabie ŭ dačynieńniach z navakolnym śvietam hetaksama pa‑chamsku, jak i z ułasnym narodam.
Dyktatary va ŭsim śviecie kirujucca zusim nie zakonami, ale mienavita instynktami. Najpierš, instynktam ułady, instynktam ich palityčnaha vyžyvańnia.
Napeŭna, heta mieŭ na ŭvazie Ilja Milštejn, kali pisaŭ pra «źviarynuju čujnaść». Ci nie padmanie jana Alaksandra Łukašenku hetym razam? Adkaz my chutka ŭviedajem.
