Toje, što napisała T.Horn pra dakład akademika Michajłava ŭ Frajburskim universytecie («NN», №45) — niapraŭda. Ja była na dakładzie i mahu z upeŭnienaściu havaryć pra poŭnaje nierazumieńnie aŭtaram natatki sensu skazanaha.
Havorka išła pra kulturnuju identyfikacyju Biełarusi ŭ maštabach Eŭropy, siońniašnija palityčnyja i kulturnyja prablemy ŭ krainie, mahčymaści roznych varyjantaŭ ich rašeńnia. Toje, čamu byŭ pryśviečany dakład i jak jon byŭ zrobleny, śviedčyła nia tolki pra nieabyjakavaść A.Michajłava ŭ dačynieńni da Biełarusi, ale j zakłapočanaść jejnymi prablemami.
Mianie jak biełarusku nie źniavažyła nivodnaje słova ŭ dakładzie, bolš za toje, ja daŭno nie sutykałasia z takim poŭnym i abjektyŭnym analizam sytuacyi ŭ Biełarusi, jakuju nie mahu acanić inakš jak katastrafičnuju.
Dziaržaŭnaja ŭłada ŭ Biełarusi stvaraje niemahčymyja ŭmovy isnavańnia i raźvićcia svabodnaha myśleńnia i instytutaŭ, zdolnych hetaje krytyčnaje myśleńnie padtrymlivać. Havorka nie idzie pra toje, što jość dobryja kirunki dumki i drennyja: prosta ŭ svabodnaj krainie roznyja mierkavańni majuć prava być vykazanyja.
Zakryćcio Kołasaŭskaha liceju, EHU, niezaležnych ŚMI — prymiety humanitarnaj katastrofy, jakuju tolki ślapy moža nie zaŭvažać. Ja nie razumieju, čamu čałavieka, jaki kanstatuje hetyja fakty, treba nazyvać antybiełarusam i krytykavać za niasłušnaje pradstaŭleńnie krainy za jaje miežami.
Prablema humanitarnych viedaŭ u Biełarusi zusim nia ŭ tym, što niechta tranśluje ich na rasiejskaj movie, a niechta pa-biełarusku. Prablema ŭ tym, što tranślujecca i kim tranślujecca. Kali bułačnik piače chleb drenna, u jaho nie pytajucca pra kulturnuju identyčnaść: jaho chleb prosta nielha jeści. Darujcie za spraščeńni, ale ŭ Biełarusi sapraŭdy adsutničaje dastatkovaja kolkaść specyjalistaŭ, jakija mahli b vyrablać i tranślavać viedy na takim uzroŭni, kab «pradukt» vytrymlivaŭ kankurencyju nia tolki na miascovym rynku, ale j suśvietnym.
Heta zanadta prostaje vyjście, jakoje śviedčyć pra niedalokaść tych, chto jaho vybraŭ, — schavacca ŭ štučna stvoranych realijach Biełarusi i kryčać, što my lepšyja za ŭsich. My nia lepšyja za ŭsich. My inšyja, sa svaimi kulturnymi asablivaściami, z savieckim minułym, za pamyłki jakoha davodzicca raspłačvacca, ale heta ni ŭ jakaj stupieni nie daje paturańniaŭ i pryvilej u acency ŭłasnaha kulturnaha ŭzroŭniu, chutčej daje stymuł da pracy nad saboj.
Sprečki adnosna identyčnaści mnie nie zusim zrazumiełyja: ja naradziłasia i vyrasła ŭ Biełarusi i niasu hety fakt nad svaim isnavańniem — chočacca mnie hetaha ci nie, nikudy ad hetaha nie padziecca. Ja nia baču pryčyn dla siabie bić kułakom u hrudzi i z hordaściu zajaŭlać pra svajo hramadzianstva; heta moj asabisty vybar, i ŭ kožnaha jon svoj. Zrešty, ja nia baču i nehatyŭnych vynikaŭ takoha staŭleńnia da svajho biełaruskaha hramadzianstva.
Nacyjanalnaja hordaść, na moj pohlad, źjaŭlajecca nie abaviazkam kožnaha: padobna da aŭtarytetu, jaje treba zasłužyć. Na žal, ja nie adčuvaju ŭ sabie ŭpłyvu vialikaj minuŭščyny Biełarusi dziesiaci stahodździaŭ nazad, zatoje dobra pomniu maje spačatku savieckija škoły, tuju realnaść, u jakoj ja pražyła 20 hod. Rehularna čytajučy naviny pra toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, ja adčuvaju nia hordaść, a soram. Mnie soramna za tyja zakony, jakija prymaje parlament, mnie soramna, što ŭ Biełarusi źnikajuć ludzi, mnie soramna za tych ludziej, jakija vykładajuć dziaržaŭnuju idealohiju, uhavorvajuć dziaciej zapisvacca ŭ pijanery, advaročvajucca, kali milicyjanery razhaniajuć demanstracyi. Ja nia viedaju, čamu ja pavinna hanarycca tym, što praspekt Skaryny pierajmianoŭvajuć u praspekt Niezaležnaści, čamu mnie pavinna padabacca biblijateka: vybačajcie, ale ŭ mianie inšyja estetyčnyja schilnaści, i ja maju prava nia tolki ich mieć, ale i vykazvać. I ja razumieju, što moža być sumna pradstaŭlać takuju krainu, jak Biełaruś.
Uśviedamleńnie taho, što adbyvajecca, dazvalaje dziejničać i rabić što-niebudź, kab heta źmianić. Mnie zdajecca, što prafesijanalizm chutčej źjaŭlajecca pryčynaj dla hordaści, čym koler pašparta. Možna być hłuchaniamym, ale rabić svaju spravu dobra, i tady i pra Biełaruś zahavorać dobra. Ale možna i da chrypu spračacca pra rasiejskuju i biełaruskuju movy, a potym vyrablać chałturu. Ja nie śćviardžaju, što heta ŭzajemaźviazanyja rečy, — prosta chaciełasia b zrušyć akcenty. Vyvučajučy filazofiju, ja chaču zrabicca prafesijanałam u svajoj sfery; kali niechta miarkuje, što prafesijnaja etyka filozafa dazvalaje zdavać ekzameny ci vykładać sam pradmiet «dziaržaŭnaja idealohija», ja ź im nie pahadžusia. Inšaj mahčymaści zajmacca filazofijaj na terytoryi Biełarusi na siońnia nie isnuje. Ni pa-rasiejsku, ni pa-biełarusku, ni pa-kitajsku.
Ja stamiłasia ad iłžyvych karcinak i historyj: zanadta šmat namahańniaŭ treba potym dla ŭśviedamleńnia i transfarmacyi taho, što adbyvajecca. U peŭny momant (a lepš adrazu, kali chapaje śmiełaści) nieabchodna nazyvać rečy svaimi imionami. Dla taho, kab vylečyć chvoraha, niadrenna było b spačatku pastavić jamu dyjahnaz. Mnie, jak biełaruscy, stan kultury ŭ Biełarusi zusim nie zdajecca zdarovym. Ja nie razumieju, čamu pra heta nielha havaryć. I pra što tady jašče nielha?
Liču vystupleńni akademika Michajłava hodnym układam u praces transfarmacyi kulturnaj sytuacyi ŭ Biełarusi. Adzinym prystojnym učynkam, jaki jašče moža ździejśnić T.Horn u sytuacyi, jakaja skłałasia, — heta publična prynieści prabačeńni akademiku Michajłavu i apublikavać abviaržeńnie.
