Libieralnyja ekanamičnyja źmieny ŭ Biełarusi radujuć, ale ich chiby pavinny być vypraŭlenyja. Piša Aleś Čajčyc.
Paru tydniaŭ, da i paśla Biełaruskaha inviestycyjnaha i ekanamičnaha forumu, infarmacyjnaja prastora bambardujecca navinami pra raźvićcio padziej vakoł pryvatyzacyi dziaržaŭnaj majomaści i płanaŭ dalejšych libieralnych reformaŭ u ekanomicy. Biełaruskija ŭłady narešcie akreślili płany pa naviadzieńniu paradku ŭ aŭhijevych stajniach padatkovaj sistemy — najhoršaj u śviecie pavodle mižnarodnych rejtynhaŭ. Ruch u pravilnym kirunku raduje, ale jaho chiby pavinny być vypraŭlenyja.
Jak zavabić avanturystaŭ
Biełaruskaja ekanomika ŭsprymajecca jak vysokaryzykavaje miesca dla inviestycyj. Kab imidž Biełarusi palepšaŭ, patrebien nie adzin hod. Staryja skandały (uzhadajma «Bałtiku» ci «Ford») pamiatajucca kudy lepiej, čym novyja pośpiechi. Nieabaronienaść inviestycyj, zaanhažavanaść sudoŭ, ahulny ekzatyčna‑tatalitarny imidž krainy — ułady majuć vializarny prastor dla pracy pa stanoŭčych źmienach i pa zaćvierdžańni hetych źmienaŭ u śviadomaści mižnarodnaj supolnaści.
Ciapier układać hrošy ŭ Biełaruś schilnyja pieravažna inviestary avanturnaha kštałtu, jakija za ihnaravańnie jaje vysokaryzykavanaha imidža chočuć vysokich prybytkaŭ. Pierśpiektyvy takich prybytkaŭ ćmianyja: šalonyja zapasy pryrodnych resursaŭ, jakija pryciahvajuć inviestaraŭ u Rasiju ci Kazachstan, adsutničajuć. Mahčymaść pierakvalifikavacca sa «zboračnaha cecha SSSR» u «maleńki zboračny cech pry Jeŭrapiejskim sajuzie» sprečnaja: Biełaruś navat nie člen SHA. Dyj u sučasnym śviecie, dzie finskim drevaapracoŭščykam byvaje praściej apracoŭvać rasijski les u Kitai, Biełaruś fizična nie ŭ stanie spaborničać z azijackimi krainami za raźmiaščeńnie zamiežnych vytvorčaściaŭ.
«Kičycca ekspartnym patencyjałam — heta minułaje stahodździe», — skazaŭ u pryvatnaj razmovie vysokapastaŭleny zamiežny delehat Investycyjnaha forumu. Inviestaram cikavy ŭnutrany rynak krainy i ŭnutrany płaciežazdolny popyt, pa jakich Biełaruś nie duža pryvabnaja.
Ułady mahli b pryvabić ich nizkimi cenami na aktyvy, kiravać jakimi dziaržava ŭsio adno nie ŭ stanie, ale siońnia zachodnija inviestary majuć dastatkova patańniełych abjektaŭ u siabie doma, kab mieniej cikavicca biełaruskimi pradpryjemstvami. Abjektaŭ na prodaž u Biełarusi sapraŭdy šmat, ale sumlennaj ich acenki pakul što brakuje, skardziŭsia ŭdzielnik forumu.
Blef jak styl
Arahantnaść i zavyšeńnie ŭłasnaje važnaści — zvykłyja prykmiety pavodzinaŭ biełaruskich uładaŭ u zamiežnych adnosinach. Ich pasłuchać — zamiežny kapitał tolki i čakaje, kab rynucca ŭ krainu. Tamu i zavyšajuć ceny pryvatyzacyi pradpryjemstvaŭ, ź jakimi jašče treba było b šmat pracavać.
Śpiecyfična prahučali na inviestycyjnym forumie słovy Siarhieja Sidorskaha pra toje, jak siabie apraŭdała biełaruskaja madel centralizavanaj ekanomiki na fonie suśvietnaha kryzisu. Tolki svabodny rynak usio‑taki maje ŭskosnaje dačynieńnie da pryčynaŭ ekanamičnaha kryzisa. A voś mierapryjemstva, dzie heta fraza była pramoŭlenaja, arhanizavanaje jakraz ad taho, što staryja padychody ŭ biełaruskaj ekanomicy pierastali pracavać. Naśpieła patreba zdahaniać dva dziesiacihodździ rynkavych reformaŭ. Za 2010 hod biełaruskija standarty buchhałtarskaha ŭliku buduć nabližanyja da mižnarodnych, radykalna sprościcca sistema licenzijavańnia pradprymalnickaj dziejnaści… Čamu heta nie było zroblena ŭ papiarednija hady?
Užo spaźnilisia ci jašče nie
Ułady tolki vučacca dziejničać u realijach sučasnaj ekanomiki — uzhadajma kamičnaje vykazvańnie staršyni Dziaržaŭnaha kamiteta pa majomaści, što ŭłady, maŭlaŭ, narešcie ŭśviadomili roźnicu pamiž pieraŭtvareńniem unitarnaha pradpryjemstva ŭ akcyjaniernaje tavarystva i prodažam akcyj pradpryjemstva pryvatnamu ŭłaśniku. Praŭda, niekatoryja publikacyi ŭ ŚMI ci raptoŭnaje źjaŭleńnie nieakcyjanavanaha «Biełtelekama» ŭ śpisie na pryvatyzacyju ŭ ažno 2009 hodzie dajuć zrazumieć, što prastora dla likvidacyi niepiśmiennaści zastajecca nieabsiažnaj.
Čynoŭniki daviedalisia pra takuju reč, jak listynh na fondavaj biržy i aściarožna paŭtarajuć słovy pra padrychtoŭku da publičnaha raźmiaščeńnia akcyj dačynnych kampanij «Biełnaftachima». Pryjemna čuć razvahi pra takija rečy z vusnaŭ kansiervatyŭnych dziaržsłužboŭcaŭ. Adekvatnaść asobnych klučavych čynoŭnikaŭ i ich zdolnaść vučycca ‑‑ heta toje, što daje nadzieju inviestaram.
Reformy iduć siamimilnymi krokami, demanstrujučy karotkaterminovyja vyhody aŭtarytarnaha režymu, nie abciažaranaha abmierkavańniem zakonaprajektaŭ z apazicyjaj, u jakich patanuli reformy ŭ susiedniaj Ukrainie. Adno što efiekt ad reformaŭ i ad zdabyćcia dobrych mižnarodnych rejtynhaŭ možna čakać tolki ŭ pierśpiektyvie nie mienšaj za piać hadoŭ. Kudy raniej my daviedajemsia adkaz na pytańnie, ci nie spaźnilisia biełaruskija ŭłady ź siońniašnim refarmatarskim impetam. Chto spaźniajecca ‑‑ taho karaje žyćcio.
* * *
Aleś Čajčyc — finansavy analityk, pracuje ŭ Łondanie. Piša pa-biełarusku.
