Hetak ciapier šmat chto pytajecca ŭ kniharniach pra niehałosna zabaronieny raman Viktara Marcinoviča. Intervju z aŭtaram ramanu. Raman «Paranoja» raspaviadaje ab krainie, padobnaj da Biełarusi i horadzie, padobnym da Minska. Jość tam i pra dyktaturu, i pra čałaviečyja adnosiny. Šmat chto znajšoŭ u knizie Marcinoviča padabienstva z oruełaŭskim «1984». Pra zabaronu i pra źmiest ramanu z Marcinovičam hutaryć karespandent NN.
«Naša Niva»: Viktar, jak pryniali navinu pra svaju chaj sabie i niehałosnuju, ale zabaronu? Nie strašna? Pišučy raman, ci pradbačyli hetuju zabaronu?
 |
«NN»: Dyk pra što «Paranoja»?
VM: Pra kachańnie va ŭmovach dyktatury. Hałoŭny hieroj sustrakaje kazačnuju pryncesu z proćmaj hrošaj, aŭto i kvateraj, jakaja časam demanstruje jakiści niepadumny, amal biaźmiežny, uzrovień usiodazvolenaści. Dziaŭčo vyjaŭlajecca kachankaj kiraŭnika dziaržavy. Hałoŭny hieroj i kachanka kiraŭnika dziaržavy stvarajuć hniaździečka na zaarandavanaj kvatery ŭ Zavodskim rajonie, naiŭna miarkujučy, što jany ŭciakli ad usiaho śvietu. Ale nasamreč usie ich pieščy i luboščy detalova zanatoŭvajucca prasłuchoŭkaj. Razhortvajecca asabistaja drama, napisanaja movaj pratakołaŭ hebe.
«NN»:Piersanažy i miescy dziejańnia ramana prydumanyja? Ci Vy prydumali krainu, jakuju vyjavili ŭ ramanie, ci jana — niešta ŭciełaŭlonaje?
VM:Niemahčyma napisać raman, nie prydumaŭšy krainu nanava. U maim ramanie Minsk — paznavalny, ale viadoma heta moj ujaŭleny Minsk, Minsk majoj fantazii.
«NN»: Minsk — heta…
VM: ..horad-fantazm, horad, daskanała stvorany pad kartežy. Horad, pa jakim, jak rakavyja puchliny, raskidanyja miescy pazbaŭleńnia voli i miescy, što papiaredničajuć pazbaŭleńniu voli. Horad, u jakim uvieś čas ciomna (vielmi darečy, što raman vyjšaŭ i pačaŭ čytacca-abmiarkovacca mienavita ciapier, u listapadzie). Horad šalona pryhožaha zimniaha nieba, zamiorzłych kaluh i zaržełaha savieckaha postkanstruktyvizmu. Horad, u jakim možna pačuć vodhulle vykananaha Muraŭjovym u Fiłarmonii fortepijannaha kancerta Mocarta. Horad, dzie ŭ zroblenym z cełafana bary «Duchmiany» pjuć piva piarevaratni i troli. Heta hazieta «SB», što apisvaje adpačynak pracaŭnikoŭ MHB, ažno chočacca ich lubić z usiaje zmohi, jakaja tolki jość.
«NN»: Ale dajcie čytaču nadzieju, u kancy ramana ŭsio skančajecca dabrom, kachańnie pieramahaje prasłuchoŭku?
VM: Jak na mianie — u ramanie ŭsio zakančvajecca dobra. Tryma abzacami raniej — i končyłasia b kiepska. Ale kaniec ščaślivy. Nie, viadoma, kachańnie nie pieramahaje prasłuchoŭku — prosta tamu, što kachańnie nie moža nidzie i nikoli što-kolviek pieramahčy. Kachańnie — kvołaje pačućcio, jano robić čałavieka lepšym, dabrejšym, čym jon jość, ale kachańnie składaje ruki, tam dzie ŭ cieła ŭbivajecca stal. Kachańnie — nie pra pieramohu. Kachańnie zaŭsiody — pra trochi sumnuju, ale słodyčnuju parazu.
«NN«: Usie viedajuć biełhazietaŭskaha Marcinoviča: jon reśpiektabielny, iranična-cyničny. Kali i kaža, što ŭsio budzie kiepska, dyk robić toje z prafiesijnaj uśmieškaj češyrskaha kata. A tut — biellitaŭski Marcinovič — z čornaj paranojaj zamiest ściaha? Jak ža heta spałučyłasia?
VM: U žyćci luboha komika raniej ci paźniej nastupaje momant, kali chočacca sieści, vydachnuć i skazać: nu, chalera, usio: nie śmiešna. Pahladzicie, što zdaryłasia z Zoščankam, maju na ŭvazie jahonuju «Apovieść ab razumie», zmročny tvor paśla puchkich apaviadańniaŭ «Padstupnaści i lubovi». Pisaŭ svaje žarciki i kiepiki i potym, na peŭnym etapie, jaho «nakryła». Razumiejecie, prosta siakaja-takaja kolkaść słovaŭ nie mahli składvacca ŭ biełhazietaŭskuju rubryku «Chorošije novosti». Da prykładu, skłałasia niešta nadzvyčaj liryčnaje i vielmi balesnaje. Jano nazapašvałasia, i voś — vyliłasia. U hetym darečy, pryčyna, pa jakoj ja pišu prozu, kali mnie tužliva. Bo ŭ haziecie jość proćma rečaŭ, (pra) jakija ja mahu napisać, kali mnie viasioła.
«NN»: Na jakuju publiku raźličvaje biełarus, jaki piša pa-rasiejsku, ale pra Biełaruś?
VM: Nasamreč ja vielmi vyrazna razumieju, što, voś, treba pisać pa-biełarusku, kab być paŭnavartasnym biełaruskim piśmieńnikam, i ja ad ułasnaha kompleksu niepaŭnartasnaści, niedabiełaruskaści nie pazbudusia, prosta — prosta tamu, što ja — jak by ni namahaŭsia — nikoli nie napišu pa-biełarusku tak, jak mahu ciapier pisać pa-rasijsku. Što zrobiš: ja i maje hieroi žyvuć tut, i nie chočuć nikudy emihravać?
«NN»: U suviazi z zabaronaj, što budziecie rabić dalej z knihaj?
VM: Razumiejecie, reč u tym, što ničoha ŭžo zrabić z knihaj ja nie mahu. Jana žyvie svaim žyćciom, jak luby vialiki abjomam tekst. Viedaju, što reakcyjaj na zabaronu tekstu stała toje, što raman niechta adskanavaŭ i vykłaŭ u sieciŭnych biblijatekach. Što budzie dalej, zaležyć ad proćmy faktaraŭ, uklučajučy ceny na rasijski haz. Maja mara — kab maja kniha źmianiła niešta ŭ čytačach i — chto viedaje — u hetaj rečaisnaści, ź jakoj jana pierahukajecca. Kab u vyniku hetych «pierahukańniaŭ» zrabiłasia mienš i tekst zastaŭsia ilustracyjaj zmračnavatych časoŭ, u jakich my žyli dy ź jakich užo vyjšli.
