Kiraŭnik Biełarusi Alaksandr Łukašenka daŭ 30 śniežnia pres‑kanfierencyju ŭ Nacyjanalnaj biblijatecy z nahody vynikaŭ 2009 hoda. Na mierapryjemstva byli zaprošanyja jak pradstaŭniki ahulnanacyjanalnych ŚMI, tak i rajonnych, jak dziaržaŭnaj presy, tak i niedziaržaŭnaj. Usiaho ŭdzielničała amal 200 žurnalistaŭ.
Pra niedziaržaŭnuju presu Łukašenka skazaŭ, što «vy možacie ŭ žyvym efiry prademanstravać siabie. Zadać pytańni nie tolki, jakija chvalujuć siabie, ale i ludziej i hramadstva».
Pieršaje pytańnie zadaje Jury Prakopaŭ z BT. Pytajecca pra devalvacyju, ci budzie jana ŭ nastupnym hodzie?
«Źnižeńnie kursu rubla ŭ 2009 hodzie było abumoŭlena abjektyŭnymi pryčynami, i nie ŭ nas hetaja pryčyna. My navat spaźnilisia z devalvacyjaj — heta treba było zrabić u kancy 2008 hodu. My mahli b i nie devalvavać svaju valutu, ale tady b nie havaryli pra 5‑miljardny dalaravy zapas. Mižnarodnyja finansavyja arhanizacyi nam taksama heta prapanoŭvali, ale nikoli nie dyktavali. Kali my išli pa rekamiendacyjach partnioraŭ u Rasii, Kitai, ES, ZŠA, to ci była biazvychadnaja situacyja, ci nam toje treba było. Pa devalvacyi i śviniačym hrypie ja, darečy, nikoli ničoha nie kazaŭ.
Zadača Prakapoviču była adna: zadavolić popyt ludziej na valutu. Navat kali b apošnija hrošy zastalisia — addali b u abmieńniki.
Devalvacyja — heta vymušany zachad. Navat bahataja Rasija jašče macniej devalvavała svaju valutu, bo heta źviazana z ekspartam tavaraŭ. Heta niepryjemnyja rečy, i pierš za ŭsio dla prezidenta. My heta zrabili, kab nie zahnać siabie ŭ kut. Mnie za miažoj kazali, što ŭ Biełarusi zrabili ŭsio, kab nie adčuć hety kryzis».
* * *
«Pytańni moŭnyja ŭ krainie raz i nazaŭsiody vyrašanyja. Prynamsi, pakul ja prezident. My hetaje pytańnie adnaznačna vyrašyli na refierendumie.
Chočacie razmaŭlać pa‑biełarusku — razmaŭlajcie. Vam nichto nie zaminaje (skazaŭ pa‑biełarusku).
Mova — taja śfiera, jakaja nie cierpić hvałtu. Heta tonkaja materyja — mova, viera. Kali pastupajuć studenty ŭ VNU, to kožny hod značny pryrost achvotnikaŭ zdavać ekzamieny pa biełaruskaj movie. I najpierš u viadučych VNU. Navat siarod haradskich, dzie z abjektyŭnych pryčynaŭ mienš razmaŭlajuć pa‑biełarusku. Ciapier padaŭlajučaja bolšaść abituryjentaŭ choča zdavać ekzamieny pa biełaruskaj movie. Pry pierapisie ŭ mianie niečakana zapytalisia pra movy. I ja niečakana adkazaŭ.
Mianie raduje, što majo małoje ŭ mašynie słuchaje pieśni na biełaruskaj movie — Navumienka, «Siabry».
Jaho biełaruskaj movie jašče nichto nie vučyŭ. Ja jamu vučyć nie zabaraniaju, ale rekamienduju. Tolki idyjot u Biełarusi moža admovicca ad rasijskaj movy. U nas niama terminaŭ pa fizicy, chimii na biełaruskaj movie. A tyja, što jość, soramna havaryć. U ruskaj movie, nie rasiejskaj, jak niekatoryja nazyvajuć, naša duša. My vielmi šmat u jaho ŭkłali. Prabačcie, što tak žorstka adkazvaŭ na hetaje pytańnie. Ja baču ŭ vašych vačach, što vy sapraŭdy lubicie biełaruskuju movu.
Ale treba pra heta mienš havaryć. Davajcie cicha i spakojna navučym usich razmaŭlać na našaj rodnaj, sakavitaj movie».
* * *
«Ci možam my dapamahčy Rasii pa małace — pytańnie da Rasii. U Rasii nikoli nie było šmat małaka. Jany bajacca padzieńnia cen. Naša pradukcyja tańniejšaja i jakaśniejšaja. Rasijskaja pradukcyja akazałasia niekankurentnazdolnaj u paraŭnańni ź biełaruskaj. Rasijski čałaviek nie pavinien haładać, ja addaŭ taki zahad premjer‑ministru. I my pavinny dapamahčy rasijaninu, nie biaspłatna, kaniečnie. Kali rasijanie chočuć pavieličeńnia hetaj płyni ź Biełarusi, to Aniščanku [hałoŭny sanitarny lekar Rasii, kiraŭnik Rasspažyŭnahladu — NN] treba viarnucca da pytańnia zabarony, damovicca pa pastaŭkach. My hatovyja da hetaha.
«Biudžet budzie mała skaročany. Siaredniaja zarabotnaja płata ciaham hodu pavinna dasiahnuć 500 dalaraŭ. Heta zadača śviataja. Piensii pavinny vyraści na 9‑10%.
Praz hod prezidenckija vybary. Tamu my paviny budzie biehčy chutčej, čym možam».
* * *
«Rost cenaŭ — heta zło, z adnaho boku, a ź inšaha — zarobak dla našych ludziej.
Nafta i haz ciaham hodu nidzie nie padaražali, aproč Biełarusi. I na nastupny hod nam prapanujuć jašče bolšyja ceny.
Kali hety składnik raście, to kudy dziecca ad rostu cen. My zaŭtra možam zamarozić ceny. Ale heta pryviadzie da deficytu na pryłaŭkach. Kali ŭ ekanomiki kryzisnyja źjavy, to lepš nie ŭmiešvacca. Daj ekanomicy samoj vypłyć, ale kantraluj niekatoryja pracesy. Vy mianie sioleta krytykavali za ekanamičnuju libieralizacyju, na jakoj nibyta nastojvaje Zachad. Mnie zdajecca, što my prajšli toj etap ź niajasnaściu z cenaŭtvareńniem. Mienavita ź niajasnaściu, a nie rostam. Na niešta ceny padali, a na niešta raśli. Voś čamu my vyhladajem tak biedna. Niehatyŭnyja pracesy horšać nie mohuć, u tym liku rost cen».
«Heta vielmi niebiaśpiečnaja tendencyja pakidać tut chłam, a najlepšaje — vyvozić. Dla mianie heta adkryćcio. Ja pastarajusia vyśvietlić, ci tak heta. Tym nie mienš, zadača numar adzin u nas — pradać! Heta pytańnie vyžyvańnia. Kali my niešta nie pradamo ŭ Rasii, to šmat čaho tam nie kupim. Chočaš nie chočaš, a rynak dyktuje svaje ŭmovy. Tamu my tam vymušany pradavać samaje lepšaje, ale samaje lepšaje pavinna być i ŭ nas. Nastupny hod ja zrabiŭ hodam jakaści. Heta nie vypadkova. My pavinny zamacavacca tolki ź vielmi jakasnymi praduktami, tady my zavajujem novyja rynki i adstaim staryja».
«Česnaje słova, ja nie napružvajusia adnosna miascovych, parłamienckich, prezidenckich vybaraŭ. Kali my vykanajem ekanamičnyja pakazčyki, to ludzi padtrymajuć uładu. Padtrymajuć prezidenta, kali jon hetaha zachoča. Nie budzie hetaha — buduć novyja ludzi. Nijakaha cisku nie budzie, jon budzie mieć advarotny efiekt. Mianie zadavalniaje, jak ciapier pracujuć miascovyja saviety. Jany jak barjer pierad prezidentam. Stali tvar da tvaru ź ludźmi. Jany prymajuć asnoŭnyja ŭdary, krytyku. My česna i prystojna praviadziem i miascovyja, i prezidenckija vybary».
«Vy kiepska adhuknulisia ab kredytach. Darma. Kali my vyrašyli adramantavać niejkaje pradpryjemstva, to heta hatovy zrabić časta niemcy. Kitajcy skupili ŭžo paŭśvietu — Amieryku, Jeŭrasajuz. Bierłuskoni, dumaju, nie pakryŭdzicca na mianie, jany damovilisia, što «Finmiechanika» damoviłasia na budaŭnictva ŭ Livii čyhunki, ale tudy pryjazdžajuć kitajcy i prapanujuć tańniej na 30%.
I małajcy kitajcy. Žaleznaja vola, dyscyplina.
Kali pradpryjemstvy narmalna pracujuć, to jany zdolnyja viarnuć kredyty. Tak uvieś śviet žyvie. My akuratna dziejničajem pa kredytach, aściarožna. My nie chočam zaleźci ŭ daŭhi nastolki, kab nie vyleźci.
Za BPS‑bank nam prystojna zapłacili, choć i było škada pradavać. Prosta heta daŭni bank, nie niejki novy. Ja liču, što heta ŭdałaja i vyhadnaja ŭhoda.
Što budziem pradavać? Kali vy zacikaŭlenyja ŭ pakupcy naftapieraaprcoŭčych kompleksaŭ, to budziecie mieć pieravahu, bo žyviacie ŭ Biełarusi. Budzie narmalnaja cana — my pojdziem na prodaž. A jaje pakul niama.
Ja prapanoŭvaju inviestaram pryjści na pradpryjemstva, papracavać tam dva‑try hady, pakazać jak jany kiravać buduć, što zrobiać. A tady ŭžo pradpryjemstva vaša. Dyk nichto nie choča. Kali damoŭlenaści parušajucca, to my pracavać nie budziem.
Ja nikoli nie kazaŭ, što libieralizacyja — heta rasprodaž pradpryjemstvaŭ. Heta najpierš raźniavoleńnie čałavieka, a taksama debiurakratyzacyja.
Usie biźniesoŭcy bujnyja, što trapili za kraty, a potym pamiłavanyja mnoj, nichto mianie nie padvioŭ. Umova była takaja: zapłaci ŭ dva razy bolej, čym našarłataniŭ. Druhaja ŭmova: idzi pracavać. Prymaješ — dobra».
«Zaraz my chočam vyjści na tyja tempy, jakija byli da kryzisu. Kali ja skazaŭ, što kryzisu ŭ Biełarusi niama — heta nie značyć, što my nie bačyli nijakich kryzisnych źjavaŭ. Ja chacieŭ skazać, što nie baču nijakich apraŭdańniaŭ i adhavorak. My svoječasova płacili zarobki, piensii, stypiendyi. Nie dapuścili biespracoŭja, jak u Rasii, Łatvii, Hiermanii, Ispanii. My pajechali ŭ Afryku, Łacinskuju Amieryku i pa čajnaj łyžcy pradavali, što mieli.
«Na handli z Ukrainaj kiepska heta jaŭna nie adabjecca. Što da Mytnaha sajuzu, to ŭsio robicca nie tolki tak, jak choča Łukašenka ci niechta jašče. Kiepska tolki adno. Kab pradać naš traktar u Kazachstanie, to myty na jaho pavyšajucca ŭ paŭtara razy, kali my jaho praz Rasiju pravozim. I my vyrašyli hetaje pytańnie. Bierłuskoni prapanavaŭ pad Brestam pabudavać ekanamičny rajon Italii. Ja ź vialikaj nadziejaj hladžu na Mytny sajuz, na ekanamičnuju intehracyju».
«Ni ŭ adnoj krainie niama takoha, kab ź biudžetu nie padtrymlivalisia pradpryjemstvy. Kali nie možaš ich padtrymlivać, to lepš ź imi raźvitacca».
* * *
«Budzie narmalna raźvivacca ekanomika, vykanajem my toje, što abiacali, ludzi padtrymajuć dziejnuju ŭładu, dziejnaha prezidenta, — skazaŭ jon. — Nie budzie hetaha, buduć inšyja ludzi».
Łukašenka paabiacaŭ, što ź jaho boku nijakaha cisku ŭ chodzie vybarčych kampanij nie budzie. «Ja dumaju, što pryjšoŭ toj pieryjad, kali nijakaj baraćby nie pavinna z majho boku być — ni za prezidenckuju pasadu, kali ja ŭ hetych vybarach budu ŭdzielničać, ni za toje, kab upłyvać niejkim čynam, administracyjna ŭpłyvać, na hety praces. Ludzi sami pavinny vyznačycca. My pamiatajem tyja pieršyja vybary, kali mianie abrali. Adna z pryčyn majoj pieramohi była ŭ hetym žudasnym cisku ludziej, jakija tady byli va ŭładzie. Takaja ž situacyja ŭ mianie: luby cisk budzie mieć zvarotny efiekt», — zajaviŭ kiraŭnik dziaržavy.
«Tamu ja nie napružvajusia nakont hetych palityčnych kampanij. My budziem sumlenna ščyra iści na vybary».
Što da vybaraŭ u miascovyja saviety, to prezident nazvaŭ heta najvažniejšaj palityčnaj kampanijaj 2010 hoda.
Pavodle słoŭ Łukašenki, jaho zadavalniaje rabota miascovych uładaŭ. «Ja im pavinien skazać dziakuj za toje, što jany jak barjer pierad prezidentam, vierchnimi orhanami ŭłady stali, tvaram da tvaru pierad ludźmi. Jany prymajuć asnoŭnyja ŭdary, krytyku — časam niezasłužana, tamu što nie jany vyrašajuć niekatoryja pytańni. Ale jany prymajuć na siabie hety ŭdar», — skazaŭ Łukašenka.
Jon padkreśliŭ, što «pytańnie stabilnaści i paradku ŭ dziaržavie šmat u čym zaležyć ad miascovych orhanaŭ ułady».
«Chočacie šokavuju terapiju. Kali łaska. Varyjant jość.
Za paŭhoda budzie realizavana. Dyk navat vy ŭ «Biełorusy i rynku» zavyjecie!Tut pytańnie nie toje, ci hatovy da reform, nakolki vy hatovy».
«Što my zbolšaha nabyvajem na Zachadzie? My nie kuplajem novyja aŭtamabili, a kuplajem patrymanyja. 5‑10 hadoŭ.
Dziarmo stali rabić, navat u Hiermanii. Što havaryć pra staryja aŭtamabili.
Ja strašna lublu aŭtamabili. Ale ci varta addavać takija šalonyja hrošy za patrymanyja mašyny? I my ŭvozim hety chłam, a nie kab pastavić žorstkija barjery. I ja vinavaty ŭ hetym. My pasprabavali z «Fordam», z «Samandam» niešta stvaryć. Mały rynak, nie chočuć jany.
Chopić užo jak na zvałku vazić siudy staryja mašyny. Dla Rasii heta istotna, i my im sastupili.
Nam treba ŭsio ž pastavić niedzie zavodzik, i klapać hetyja aŭtamabili».
«Ja ŭžo tak doŭha zasiadzieŭsia ŭ fateli prezidenta, što mianie ciažka niečym ździvić. Kaniečnie, ja vielmi pieražyvaŭ pra situacyju ŭ ekanomicy. Ja dumaŭ, što mnie try‑piać hadoŭ i ja pakažu biełarusam, što takoje jeŭrapiejskaja dziaržava.
Zapluščvaŭ vočy i bačyŭ. I tut — na tabie! Lasnuŭ hety kryzis.
Heta bolš za ŭsio mianie zasmučaje».
«Nikomu ničoha ja nie źbirajusia addavać. Nijakija paŭnamoctvy», — zajaviŭ 30 śniežnia padčas pres‑kanfierencyi Alaksandr Łukašenka.
«My praciačem hetaje akno ŭ Jeŭropu. Ale paviercie: nie dla taho, kab ja moh pakatacca ŭ Aŭstryi na łyžach. Ja mahu ŭ Kazachstanie, va Ukrainie pakatacca. U Jeŭropu idzie 45% biełaruskaha ekspartu, bolš za Rasiju. I my ŭ kryzis majem stanoŭčaje salda ŭ handli ź Jeŭropaj. Taki ŭ mianie intares da Zachadu najpierš. I biez pazicyi Zachadu i MVF by nas nie padtrymaŭ. Ja razumieju, što Jeŭropa choča dačakać vybaraŭ. Im vyhadna mianie pakinuć padviešanym na kručku sankcyj. Vyhadna vam tak, kali łaska. Tolki nie razmaŭlajcie z nami, jak ź dziećmi. Z usich 27 krain Jeŭrasajuzu tolki dźvie ŭparciacca: Hałandyja (demakratyi im nie chapaje!) i Vialikabrytanija.
U vas tam narkotyki dazvolili — my ž nie suprać.
Mnie tut adzin dypłamat raskazvaŭ pra chłopca, jakoha śpiecsłužby vyvieźli z horadu [mova pra Źmitra Daškieviča, lidera Maładoha Fronta], a taksama pra dziaŭčynku, što z BDU vyhnali [Taćciana Šapućka]. Ja pačaŭ raźbiracca. Naša apazicyja — heta ž vialiki biźnies. «Narodnaja vola», naprykład, nie chavaje, što žyvie za košt zachodnich hrošaj».
Pra heta kiraŭnik dziaržavy zajaviŭ padčas pres‑kanfierencyi ŭ Minsku 30 śniežnia.
