Alesia Łasia składana nazvać šarahovym uładalnikam ahrasiadziby na Vałožynščynie. Niezvyčajnaja asoba ŭ niezvyčajnym anturažy — zachaplalnaje vidovišča dla turystaŭ. I voś niaradaść čałavieku. Pobač ź jahonaj ahrasiadzibaj Biełaruskaje tavarystva palaŭničych i rybałovaŭ (BTPR) płanuje raźmiaścić valjer dla nahonki sabak. Spadar Łoś upeŭnieny — škodnaje susiedstva źniščyć atmaśfieru jaho ekałahičnaj idylii, jak, zrešty, i ŭvieś płan pa raźvićciu ekaturyzmu.
Muzyka, mastak i pradprymalnik
Aleś Łoś paŭžyćcia adradžaje narodnyja muzyčnyja instrumienty — dudy, kołavyja liry, žalejki, bubny. Amal dziesiać hod žyćcia ŭ Zaleśsi na Smarhonščynie tvorca pryśviaciŭ batlejcy. Pry jaho ŭdziele ŭ siadzibie Ahinskich była adkrytaja škoła mastactva. «Heta była pieršaja škoła ŭ Biełarusi, stvoranaja pa aŭtarskim prajekcie i padtrymanaja Ministerstvami kultury i adukacyi», — raskazvaje spadar Aleś.
Letaś jon pierajechaŭ sa stalicy na chutar Barok niepadalok ad vioski Ciškoŭščyna, što na Vałožynščynie. Nadzieł byŭ kupleny jašče dziesiać hadoŭ tamu, ale tolki letaś haspadar pierabraŭsia na stałaje žytło. Miaściny nadzvyčaj pryhožyja: paru kiłamietraŭ ubok ad trasy — i traplaješ u «cud niekranutaj pryrody». Siarod lesu łukoj vyhinajecca rečka Jaršoŭka, i kala jaje vialikaj vosiemkaj prahalina. U adnym kole vosiemki — popłaŭ u dalinie, u druhim — pole. Na ich sutyku, na samym schile vysokaj terasy nad popłavam, staić chata. Idealnyja ŭmovy dla tvorcy, kab skancentravacca na mastactvie. Kažuć, raniejšy haspadar chutara siabravaŭ ź Jakubam Kołasam, i toj nie raz byvaŭ tut u łaźni. Taja łaźnia jašče staić, darečy.
Spadar Aleś ličyŭ, što znajšoŭ svoj asabisty raj, zajmieŭ siadzibu, pra jakuju ŭsio žyćcio maryŭ, i narešcie zbuduje tut maleńkuju Biełaruś svajho ideału.
Kab atrymać bazis, jon zaniaŭsia ekaturyzmam. Jon zarehistravaŭ ahrasiadzibu i zaniaŭsia stvareńniem infrastruktury. Da draŭlanaj častki doma pačaŭ prybudoŭvać kamiennuju, dzie miełasia b znachodzicca tvorčaja majsternia, pastaviŭ pavietku dla pleneraŭ, dla abiedaŭ, raspracavaŭ konny maršrut praciahłaściu 35 kiłamietraŭ, razam z synam Uładzimiram zbudavaŭ kuźniu, dzie arhanizavaŭ škołu kavalstva dla achvotnych navučycca siaredniaviečnym technałohijam koŭki… Na leta zapłanavaŭ adkryćcio mini‑muzieja narodnych instrumientaŭ.
Aleś Łoś padkreślivaje, što nie ŭziaŭ ad dziaržavy ni kapiejki kredytu — usio rabiŭ za ŭłasnyja srodki.
Niepryjemnaje susiedstva
Niepryjemnaści pryjšli adtul, adkul ich nijak nie čakali. Uletku 2009 hoda pobač z nadziełam Łasia pačałosia budaŭnictva valjera pa nahoncy sabak. Płan Tavarystva palaŭničych praduhledžvaŭ, što ad ludziej zakryjuć les płoščaj 9 ha. Na hetuju płošču naviazuć janotaŭ, lisaŭ dy dzikoŭ. Na ich i buduć treniravacca štosubotu sabaki palaŭničych.
«Maładyja sabaki ŭhryzajucca ŭ dzika. Pakul u jaho jość vušy i nieparvany łyč, jon jašče zmahajecca… Paśla, kali jaho zabivajuć, zavoziać novaha dzika», — raskazvaje miechanizm pracy valjera spadar Aleś. Jamu kateharyčna nie padabajecca ideja budoŭli. Turysty naŭrad ci zachočuć słuchać brech i pieradśmiarotnyja kryki žyvioł u lasnoj cišy. Kali ž palaŭničyja vyrašać adznačyć svaju sustreču — a kala valjera jakraz majuć pabudavać hatelčyk, — to niećviarozyja śviaty taksama adpužajuć ad siadziby Łasia naviednikaŭ.
Vystupili suprać i žychary Ciškoŭščyny — jany dvojčy źbirali podpisy za admienu budaŭnictva. Ale rajonnyja ŭłady zajavili,
što zakonnych padstavaŭ zabaranić palaŭničym i rybałovam budavacca niama.
Dazvołu na budaŭnictva ŭ palaŭničych jašče nie było, ale jany ŭžo ŭ žniŭni 2009 hoda zavieźli budmateryjały. U dadatak palaŭničyja paśpieli atrymać štraf ad Vałožynskaha lashasa za niezakonnuju vyrubku niekalkich drevaŭ.
U kožnaha svajo razumieńnie miru
Staršynia Vałožynskaha rajonnaha adździaleńnia BTPR Vital Jeśman, naadvarot, uściešany budučym susiedstvam. Jon miarkuje, što vysiłki arhanizataraŭ turyzmu možna abjadnać — maŭlaŭ, chaj palaŭničyja chodziać lubavacca na muzyčnyja instrumienty! A naviedniki siadziby Łasia zaadno zmohuć pahladzieć na dzikoŭ.
Alesia Łasia taki mir nie zadavalniaje. Jon narakaje, što ŭ jaho ŭ vyniku prahareŭ kantrakt na budaŭnictva karčmy.
Tamu jon maje svajo razumieńnie kampramisnaha varyjantu. «Ja prapanavaŭ im viarnuć hrošy, jakija jany paśpieli patracić na afarmleńnie ziamli. Heta piać‑šeść miljonaŭ rubloŭ, — raskazvaje mastak. — Dla sabačnikaŭ možna znajści inšaje miesca, kab nie pieraškadžać majoj siadzibie». Tym bolš što lasoŭ na Vałožynščynie chapiła b na ŭsich. Zrazumieła, što takaja ideja pryjšłasia palaŭničym niedaspadoby. Miesca zručnaje: i zacišnaje, i nad rečkaj, i ŭsiaho paŭtara kiłamietra ad trasy Minsk—Vilnia.
Dudy zamiest bulby
Pakul spadar Aleś zmahaŭsia z palaŭničymi i miascovymi ŭładami, na jahony nadzieł začaścili kamisii dziela pravierak. Prysudy niesuciašalnyja — «niametavaje vykarystańnie ziamli».
Na dumku sielsavieta, jon zapuściŭ svaju terytoryju. «Bulby nie sadzić, kurej nie trymaje», — pierakazvaje spadar Aleś pretenzii staršyni. Arhumienty, što svajoj unikalnaj dziejnaściu jon pryniasie našmat bolš karyści rajonu, žančynaju ŭsprymajucca słaba. Zahučali pahrozy, što Łasia pazbaviać ziamli i licenzii na ahraekaturyzm.
Baki pakul nie davodziać pytańnie da suda. Choć pryncypovaść udzielnikaŭ kanfliktu nie pakidaje nadziei na kampramisnaje rašeńnie. Za Tavarystvam palaŭničych faktyčna stajać miascovyja ŭłady — staršynia Vałožynskaha rajvykankama Uładzimir Naŭmovič zajaŭlaje, što nie bačyć nijakaha ŭcisku pravoŭ mastaka. Aleś Łoś spadziajecca na vyšejšyja instancyi — Kamitet dziaržkantrolu, Administracyju prezidenta, ale tyja viartajuć pytańnie na razhlad rajonnamu kiraŭnictvu.
Taki voś adviečny kanflikt volnaha mastaka i kapitalistyčnaha hramadstva ŭ abstavinach XXI stahodździa.
Na chutary, jak u čaroŭnaj kazcy.
Aleś Łoś raspracavaŭ konny maršrut pa Vałožynščynie.
Aleś Łoś choča zrabić sa svajoj ahrasiadziby žyvy muziej.
Na chutar Barok pryjazdžajuć amatary etničnaj muzyki z usiaho śvietu.
