Sto biełaruskich viosak
«Pavodle statystyki, u Irkuckaj vobłaści ciapier žyvie 50 tysiačaŭ biełarusaŭ, a napraŭdzie jašče bolš, – kaža Aleh Rudakoŭ, kiraŭnik Irkuckaha tavarystva biełaruskaj kultury imia Čerskaha. – Pryjaždžaju ja ŭ viosku, pačynaju havaryć, babula kaža, što siastra jejnaja biełaruska, a sama jana rasiejka. Jak tak, pytajusia? U vas što – baćki roznyja? Nie, kaža. Baćka adzin, ale ž siastra ŭ Biełarusi naradziłasia, a ja ŭ Rasiei, tamu j rasiejka. Pryčym havoryć usio na čyściutkaj biełaruskaj. I kolki takich babulek, navat nia źličyš. Tolki ja viedaju zvyš sta biełaruskich viosak, i štoleta, kali vypraŭlajusia ŭ pošuki, hetaja ličba pavialičvajecca. Žyvuć u tych siołach naščadki sialan, pierasielenych padčas Stałypinskaj ahrarnaj reformy. U kožnaj znachodzicca nacyjanalna nastrojenaja moładź.
Biełaruskaja dyskateka ŭ Irkucku
Aleh Rudakoŭ ułasnym prykładam dakazaŭ: ničoha niemahčymaha niama, kali jość žadańnie. Vajskoviec, jon staŭ ruchavikom stvareńnia supołki biełarusaŭ Prybajkalla.
Dla jaho pačałosia ŭsio z udziełu ŭ IV źjeździe TBM u 1995 hodzie. Heta byŭ čas, kali mova i sama tojesnaść biełarusaŭ byli pad pahrozaj, narmalnaj reakcyjaj u adkaz była – dziejničać. I jon daŭ u irkuckuju hazetu «Sovietskaja mołodiež» abviestačku z zaklikam da biełarusaŭ adhuknucca dla stvareńnia nacyjanalnaj supołki.
Pieršapačatkovaje jadro supołki ŭ Irkucku skłali piać čałaviek, jakija mižsobku pieramaŭlalisia pa-rasiejsku. Dla Aleha heta było nieprymalna, i jon prapanavaŭ havaryć na rodnaj movie. «Ciapier tyja biełarusy, ź jakimi ja pačynaŭ, adyšli ad biełaruskich spraŭ, – kaža Rudakoŭ. – Ale, dziakuj Bohu, ich jość užo kim zamianić».
Ciapier biełaruskaja hramada Irkucku samaja aktyŭnaja i vialikaja ŭ horadzie siarod nacyjanalnych mienšaściaŭ. Usio zaležyć ad lidera. Skažam, ukraincaŭ na Dalokim Uschodzie bolej, čym biełarusaŭ, ale enerhičnaha kiraŭnika siarod ich niama, ot i ich nacyjanalnaje tavarystva jadnaje tolki pensijaneraŭ. U biełarusaŭ naadvarot.
U Irkucku pravodziacca navat dyskateki, dzie hučyć tolki biełaruskaja muzyka! A biełaruskuju movu vučać rasiejcy j buraty. U horadzie vychodzić hazeta «Małanka», jość biełaruskaja biblijatečka.
Cahlina nie zabje
Rudakoŭ padrychtavaŭ da druku knihu pra ziemlaka Jana Čerskaha, dzie, aproč bijahrafii padarožnika, budzie paema ab im Alehavaha aŭtarstva.
Jašče piać hadoŭ tamu jon dumaŭ: «Kali mnie na hałavu jakaja cahlina zvalicca, to na hetym i spynicca biełaruskaje žyćcio ŭ Irkucku. Ciapier takoha nia budzie, pryjšła plejada naščadkaŭ tych, chto pierasialiŭsia siudy jašče za carom i paźniej».
«Ja pastaviŭ sabie zadaču, – kaža sp.Rudakoŭ, – pryciahvać u arhanizacyju bolš moładzi, bo tolki ŭ takim razie my budziem mieć budučyniu. A moładź možna zavabić roznymi mierapryjemstvami i śviežymi idejami».
Siońnia ŭ Irkuckaj vobłaści 8 adździaleńniaŭ ITBK imia Ja.Čerskaha, a taksama 11 biełaruskich kalektyvaŭ. Uviesnu dva tydni doŭžylisia dni biełaruskaj kultury, ciaham jakich prajšła fotavystava, narodnyja majsterni, prezentacyja knižki irkuckaj biełaruskaj paetki Kaciaryny Aharkovaj «Soniejka», pakaz viasiołaha filmu «Akupacyja. Misteryi».
Kupalle na Anhary
Sama šumna i viesieła adznačajuć biełarusy Irkucku nacyjanalnyja śviaty. Sioleta ŭ biełaruskim Kupalli na Anhary ŭdzielničali 260 čałaviek. Na Kalady jeździać ščadravać na mašynach, ad adnoj biełaruskaj siamji da druhoj.
Aleha słuchaješ z zajzdraściu, bo na Radzimie «Akupacyja», na žal, zabaronienaja i ŭsio čaściej Kupalle śviatkujuć u poŭnaj kanśpiracyi.
Rudakoŭ nie zaanhažavany ŭ palityku, ni ŭ biełaruskuju, ni ŭ rasiejskuju (u Irkuckaj vobłaści, darečy, na vybarach u Dumu ŭ 2003 hodzie «Adzinaja Rasieja» nabrała 33%, a partyja Žyrynoŭskaha až 16% hałasoŭ). Jon taki, jakim i musić być narmalny biełarus – prosta šanuje svaju movu i kulturu. Niama sumnievu, što i ŭ druhich rehijonach Dalokaha Ŭschodu biełarusaŭ nia mienš, čym u Prybajkalli, tolki tam nie znachodzicca arhanizatara.
Razam z Rudakovym u Biełaruś pryjechała studentka Irkuckaha peduniversytetu Volha Hałavanava. Jaje prababula pachodzić z Homielščyny. Volha pamiataje, jak jaje čaravała prababina mova. Ale baćki nie dazvalali joj razmaŭlać pa-biełarusku, choć małoj vielmi karcieła. Minuŭ čas, Volha vyjechała na vučobu ŭ Irkuck, dzie vypadkova ŭbačyła šyldačku Tavarystva biełaruskaj kultury imia Jana Čerskaha. Zajšła – i zastałasia. Ciapier jana adna z samych aktyŭnych siabroŭ moładzievaha klubu «Kryvičy».
Volha ŭ Biełarusi druhi raz, upieršyniu jana była tut letaś na Źjeździe biełarusaŭ śvietu. Kaža, što tut adčuvaje siabie nibyta ŭ kazcy. Takaja kulturnaść ludziej, takaja cyvilizacyja... Pa skančeńni vučoby jana ćviorda vyrašyła pierajechać na histaryčnuju Radzimu.
