Fermer ź vioski Macki na Mienščynie Ŭładzimier Matusievič vyroščvaje bolš za dva dziasiatki roznych sielskahaspadarčych kulturaŭ i pry hetym, adrozna ad navakolnych kałhasaŭ, nie zaležyć ad bankaŭskich kredytaŭ i nia prosić subsydyj na pasiaŭnuju i ŭborku.
Centram haspadarki — vialiki trochpaviarchovy dom, pa sutnaści — sučasny zamak.
Šylda na ŭjeździe paznačaje čas zasnavańnia.
Na ŭjeździe ŭ Macki haściej napaŭpustoj vioski vitaje bieł‑čyrvona‑biełaja šylda z nadpisam «Majontak Matusievičy». U ličbach — heta 40 hiektaraŭ ziamli fermera Ŭładzimiera Matusieviča, na jakich jon vyroščvaje 24 vidy harodniny. Centram haspadarki — vialiki trochpaviarchovy dom, pa sutnaści — sučasny zamak.
Heta, jak kaža haspadar, spadčyna nastupnym pakaleńniam fermeraŭ Matusievičaŭ: «Byvajučy na Zachadzie, zaŭsiody źviartaju ŭvahu: na fermie dzie‑niebudź u Francyi vykładzienaja z cehły data jaje zasnavańnia. Heta 1800‑ia ci navat 1700‑ia hady. A ja biaru svoj pačatak z 1988 hodu, z hołaha miesca. Darohi budavalisia z nula, sadzilisia hetyja drevy, usio na hetaj terytoryi kapałasia, vysiakałasia. Heta synu ŭžo budzie lahčej, bo kab mnie takoje pakinuli… Tut pobač moj stary dom, dzie ja naradziŭsia. Pabudavany paśla vajny, tam dzied pražyŭ, baćka z maci. Voś što mnie zastałosia. Ja ŭžo pakinu svaim dzieciam štości bolšaje. Navat z hledzišča sielskaha landšaftu heta ŭžo budzie niešta krychu inšaje. Chaciełasia adyści ad zvykłaj u našym razumieńni vioski».
Karespandent: «Na Zachadzie taksama niechta pačynaŭ, tak i vy — pačynalnik».
«Ja i kažu, što zajzdrošču im pa‑dobramu, bo ŭ ich tam fermerstva raźvivajecca ŭžo stahodździ…»
Pa słovach spadara Matusieviča, heta ci nie adziny ŭ Biełarusi vypadak, kali pieratvorany za savieckim časam u archaizm «majontak» nabyŭ novaje žyćcio:
«Z‑za svajoj formy ŭłasnaści časta prachodžu pierarehistracyju. Ja subjekt haspadarańnia, a ŭ suviazi z tym, što zakony ŭ nas uvieś čas źmianiajucca, treba pierapisvać statut dy ŭsio astatniaje. I voś jakraz padčas apošniaha pierapisvańnia statutu ja pamianiaŭ nazvu. Z samaha pačatku była fermerskaja haspadarka Matusieviča, ale ja zachacieŭ majontak. Usie dakumenty, pakiety, papiery rychtavaŭ na biełaruskaj movie. Kolki daviałosia pachadzić — pačynajučy ad upraŭleńnia justycyi da Ministerstva justycyi — tamu što «nielha na biełaruskaj movie». Čamu? Dy prosta nielha, apryjory. Ale ŭrešcie damohsia takoj nazvy. Šylda źjaviłasia dva hady tamu, kali skončyłasia apošniaja pierarehistracyja. Ciapier usio aficyjna, u mianie takija dakumenty — u statucie mienavita «Majontak Matusievičy».
Upłyŭ cyvilizacyi ŭ Mackach nievypadkovy. Uładzimier Matusievič paśla zakančeńnia talinskaj marachodki abyšoŭ na refryžeratary ŭvieś śviet, naviedvaŭ samyja dalokija krainy — Aŭstraliju, Synhapur, Tajvań, partovyja harady Eŭropy i Ameryki. Paśla «demabilizacyi» ciaham 10 hadoŭ uznačalvaŭ u Miensku adzin z ŽESaŭ, ale rodnaja ziamla paklikała. Ciapier u mižsezońnie samastojna vyvučaje dośvied fermerskich haspadarak za miažoj, letaś z hetaj metaj abjechaŭ usiu Francyju. I zasmučany, što ŭ śviadomaści biełarusaŭ tak mocna ŭbitaja kalektyŭnaja forma haspadarańnia:
«Praŭda, sumniajusia, ci jana ŭsio ž takaja kalektyŭnaja, jak deklarujecca. U nas dziaržava haspadar, ale haspadar drenny, razumiejecie? Kałhas tolki ličycca kalektyŭnaj haspadarkaj. Ale kali adzin biestałkovy — heta taksama nie haspadar. Dumaju, što pryvatnik pavinien vałodać vialikimi latyfundyjami, a dziaržava jaho pavinna tolki krychu tykać: ty, maŭlaŭ, pavinien vykarystoŭvać ziamlu pavodle pryznačeńnia, pavinien arać, siejać, zajmacca vytvorčaściu. Ale haspadar pavinien być adzin, zaŭsiody. Niachaj u jaho buduć pracaŭniki, chaj jany buduć sacyjalna abaronienymi. Ale haspadar — adzin. Darečy, pryvatnik pavinien być usiudy, i nia tolki ŭ sielskaj haspadarcy. Pryvatnik pavinien być i ŭ pramysłovaści, i ŭ inšych halinach ekanomiki. Heta ž siońnia ŭžo i kaniu zrazumieła».
Uładzimier Matusievič — ź liku pieršych fermeraŭ Biełarusi. Ale kaža, što za dva dziasiatki hadoŭ ničoha istotnaha nie źmianiłasia — vyšejšyja kiraŭniki pa‑raniejšamu ŭ štyki sustrakajuć pryvatnika:
«Trymajucca za minułaje, ale rabić heta ŭsio ciažej. A addać pryvatniku pa‑raniejšamu bajacca — choć u vioskach chutka i ludziej nie zastaniecca. Za 20 hadoŭ, kali my ŭ 1991‑m atrymali niezaležnaść, možna było niešta zrabić. Ale my nia tolki zakanservavalisia ŭ raźvićci, a jašče hanarylisia, što ŭ nas lepiej, čym u litoŭcaŭ, u łatyšoŭ, va Ŭkrainie. Ale nia treba ŭładam rasstrojvacca, bajacca pryvatnikaŭ. Jak tolki pačynali, u nas byli 4 tysiačy fermeraŭ, zaraz zastalisia 2 tysiačy. Heta narmalna, tamu što nia ŭsie mohuć hetym zajmacca, tut naturalny adbor. Heta evalucyja, tut patrebnyja hady, a my zachacieli ŭsio za adzin raz. U adnaho fermera nie atrymałasia, i na jaho tykajuć palcam — bačycie, jon ziamlu kinuŭ, nie apracoŭvaje. Ale ž heta narmalny praces: ź dziesiaci, moža, uvohule pavinien zastacca adzin — lepšy».
«Majontak Matusievičy» — fermerskaja haspadarka, specyjalizavanaja pieradusim na harodninie. Pa słovach spadara Ŭładzimiera, jon vyroščvaje praktyčna ŭsie vidy kapusty, jakija jość u śviecie, a taksama cybulu, sielderej, piatrušku i h.d. Kožnaje kaliva nabirajecca siły ŭ ciaplicach, paśla čaho pierakačoŭvaje na pali. Słabaść haspadara — kvietki. Im addadzienyja cełyja plantacyi, jany — abaviazkovy element šmatlikich alpijskich horak i akulturanych landšaftaŭ.
Uładzimier Matusievič uściešany, što ŭkładzienyja ŭ raźvićcio ahrarnaha biznesu siły nie zmarnavalisia. Prynamsi, jon abhruntavana moža nazvać siabie «samadastatkovym arhanizmam», nie zaležnym ad nastroju čynoŭnikaŭ:
«Ja nie prašu kožny hod hrošy na pasiaŭnuju ci kab pravieści ŭboračnuju. Heta — maje prablemy. Adzinaja realnaja prablema haspadara — zbyt.
Moj kłopat jaki? Hierbicydy kupi, paliva kupi, uhnajeńnia kupi. Heta žyvyja hrošy, raźliki, składanyja schiemy. Ja harantuju apłatu pad zarobak ad realizacyi pradukcyi, užo zaraz zarabiŭ na cybuli. Ale ž ja ni ŭ koha nie prašu! A kałhasy — u miljardnych daŭhach. Jany čakajuć, kali im zapazyčanaści śpišuć, kali im sumy «pahasiać». Ale ž hetyja hrošy adniekul uziali. Z taho ž «Biełkaliju», adniekul ź mienskich pradpryjemstvaŭ, z mytni. Nam nie dali, vam nie dali; adabrali — i ŭ hetuju prorvu. A ja ž sam kručusia, nie prašu, kab mianie subsydyjavali. Žonka pajšła na pensiju z majoj haspadarki, syn pracuje, niaviestka, ja pracuju; my ličymsia tut, ja rablu ŭnioski ŭ fond dziaržaŭnaha strachavańnia, inšyja płaciažy. Ja nie prašu pracy, nie prašu jeści i chleba. Ja sam siabie ŭsim zabiaśpiečvaju».
Da ŭsiaho, Uładzimier Matusievič — fermer ź jaskrava akreślenym nacyjanalnym uchiłam. Doŭhi čas nad jahonym majontkam łunaŭ bieł‑čyrvona‑bieły ściah,adnak urešcie haspadar sastupiŭ prośbam miascovych uładaŭ nie «padstaŭlać» ich pierad vyšejšym načalstvam.
Matusievič — zaŭsiodny ŭdzielnik mierapryjemstvaŭ demakratyčnaj apazycyi. Adnak pryznajecca, što ciapier zasmučany adsutnaściu adzinstva ŭ šerahach demakrataŭ.
