Architektar-restaŭratar Uładzimir Papruha ŭklučyŭsia ŭ dyskusiju na sajcie nn.by, pryśviečanuju situacyi vakoł Barysahlebskaj carkvy ŭ Navahrudku.
U kamientarach da artykuła pra namiery ŭstalavać na viežach navahrudskaj Barysahlebskaj carkvy cybulepadobnyja kupały Uładzimir Papruha piša: «U restaŭracyi jość paniaćcie «paźniejšych nasłajeńniaŭ», da jakich, pry vykanańni restaŭracyjnych zadačaŭ treba stavicca hranična ŭvažliva dy maksimalna šanavać, kali jany nie pieraškadžajuć ŭspryniaćciu najvažniejšych aŭtentyčnych asablivaściaŭ pomnika, dy nie ŭvachodziać u supiarečnaść ź imi». Architektar padkreślivaje, što «asabliva hetaje pałažeńnie aktualnaje dla abjektaŭ «restaŭracyjnaha pahraničča» — to bok abjektaŭ, u aŭtentyčnaje abličča jakich byli ździejśnienyja interviencyi ŭ epochu da pryniaćcia mižnarodnaj supolnaściu bazavych pryncypaŭ abychodžańnia z pomnikami (jakaja farmalna pačałasia ŭ kancy 18 — pačatku 19 st. i bazavyja pałažeńni jakoj kančatkova byli sfarmulavanyja Vieniecyjanskaj Chartyjaj u traŭni 1964 h.)».
RPC i «restaŭracyjnaha pahraničča»
Biezumoŭna — RPC, kali viešała na ŭsie roznastylovyja biełaruskija kultavyja abjekty svaje cybuliny, kab abaznačyć «kananičnuju» terytoryju (tut nia majucca na ŭvazie «cerkvy-muraŭjoŭki» — aŭtentyčnyja abjekty ŭłasna RPC) — u vyšejnazvanym pracesie vypracoŭki restaŭracyjnych padychodaŭ — nia ŭdzielničała, — piša sp. Papruha. — Tamu ŭsia taja dziejnaść RPC 19 st. i patrapiła ŭ katehoryju «restaŭracyjnaha pahraničča».
Zakon pa-nad usim
«Ciapier situacyja pryncypova inšaja. Kab abaranić pomniki ad «pierabudovačnaje karusieli» — isnuje zakon, jaki rehuluje dziejnaść usich ułaśnikaŭ historyka-kulturnych abjektaŭ, što adzinaje i harantuje dalejšuju zachavanaść pomnikaŭ dy ich pieradaču nastupnym pakaleńniam va ŭsim ich bahaćci aŭtentyčnaści».
«Sp. Łaŭrecki vyjšaŭ za miežy kampietencyi»
«Sp. Łaŭrecki (Hienadź Łaŭrecki, navukovy kiraŭnik abjekta restaŭracyi — Barysahlebskaj carkvy, dacent kafiedry «Teoryja i historyja architektury» BNTU — nn.by) najbolš i hrašyć tym, što absalutna nieabhruntavana dazvalaje sabie advolnuju «restaŭracyju» ad hałavy, całkam ihnarujučy hałoŭny restaŭracyjny pryncyp: restaŭracyja kožnaha kankretnaha pomnika zakančvajecca tam, dzie pačynajecca zdahadka.
Jon, jak i RPC, zastaŭsia hałavoju ŭ pačatku — siaredzinie 19 st., kali ŭsie hetyja cybuliny i pačali na biełaruskija pomniki viešacca. Ci maje taki čałaviek prava vykładać restaŭracyju studentam? Nijakim čynam prafiesijnyja pytańni restaŭracyi nie vyznačajucca zakazčykam, bo heta adrazu tady spłyvaje ŭ kič, ź biaźlitasnym razbureńniem samoha pomnika. Heta i amaralna, i niezakonna».
Nie padabajecca — pabuduj svajo
«Ni śviatar, ni prychadžanie nia majuć prava niaviečyć čužyja dla ich aŭtentyčnyja pomniki. Kali jany nia mohuć uvajści ŭ kulturny kampramis z aŭtentykaj pomnika historyi — jany pavinny pakinuć jaho ŭ supakoi, dy zbudavać chaj i pobač — ale svoj, na ich pohlad «pravilny» i «lepšy». Jany abrali inšy, całkam amaralny i niezakonny šlach. I, ŭ adpaviednaści ź dziejučym zakanadaŭstvam, pavinny admovicca ad svaich antyzakonnych dziejańniaŭ. A Minkultury — uvažliva prasačyć, kab pomniku nie było naniesiena škody ad zapłanavanaj ułaśnikam interviencyi. I zrabić adpaviednyja arhvysnovy ŭ dačynieńni da navukovaha kiraŭnika sp. Łaŭreckaha — kali škoda, što nanosicca pomniku, vynikaje ź jahonych niekampietentnych dziejańniaŭ.
Va ŭsich vypadkach treba być hranična ŭvažlivym.
Vieniecyjanskaja Chartyja — daskanały dakumient, vynik amal dvuchsothadovaha dośviedu čałaviectva. Biezumoŭna, hety dakumient dapaŭniajecca inšymi napracoŭkami, halina raźvivajecca dalej — ale padvažvać «kłasiku» Vieniecyjanskaj Chartyi paprostu biessensoŭna, bo jana sama pa sabie ŭžo jeść «historyka-kulturnaj kaštoŭnaściu».
«Vytrymać kulturny bałans»
Vytrymać kulturny bałans — heta vysokaprafiesijnaja zadača mnohich śpiecyjalistaŭ, šmatviektarny praces, kančatkovyja stanoŭčyja vyniki jakoha harantavanyja tolki adnym: poŭnym razumieńniem usimi ŭdzielnikami pracesu zadač, jakija staviacca, i mietadaŭ, jakimi pastaŭlenyja zadačy mohuć być dasiahnutyja. U hetym pracesie niama miesta palitykanstvu, hustaŭščynie i administracyjnamu cisku, zakazčyka ŭ tym liku. Inačaj pomniki bieznadziejna stračvajucca. Histaryčny centr Minsku — samy blizki i krasamoŭny prykład.
