27 lipienia. Dumki pra biełaruskaje nacyjabudaŭnictva 5

Napisaŭ pra ŭčorašniaje śviata dla «Novaj Eŭropy». Vinšuju ŭsich nas!

---

Historyja pierasoŭvańnia aficyjnaha Dnia niezaležnaści Biełarusi z daty na datu dobra ilustruje składanaść i straktataść postsavieckaha biełaruskaha nacyjabudaŭnictva. Naša kraina — adziny prykład u rehijonie, kali nacyjanał-demakratyčny impuls zachłynuŭsia ŭ neasavieckaj inercyi i kali kvazisavieckaja ideałohija ŭziała revanš užo praz try-čatyry hady paśla nabyćcia niezaležnaści, a kamunistyčny ład pieraradziŭsia ŭ novym uvasableńni.

Korni hetaj prablemy hłybiej i nie palahajuć, a ni ŭ pracesie asimilacyi i denacyjanalizacyi Biełarusi ŭ časy SSSR i Rasijskaj impieryi, i jany hłybiej, a ni ŭ papiaredničajučaj im pałanizacyi litoŭskaj-biełaruskaj elity. Jana ŭ tym, što

Litva-Biełaruś histaryčna apynułasia atočanaj mocnymi supiernikami. Kraina vyžyła (chaj u paškodžanym i źmienienym vyhladzie) ŭ jakaści asobnaha etničnaha i navat palityčnaha subjekta ŭ toj situacyi, kali mahła i nie vyžyć, paśla vojn, dzie hublała pałovu i bolš svajho nasielnictva.

27 lipienia 1990 h., dvaccać hadoŭ tamu, prahučaŭ važny zvanok pa tym, što my ŭsio ž zbolšaha vytrymali vyprabavańni apošnich stahodździaŭ.

Nastupnyja padziei, pierasoŭvańnie śviataŭ i źmiena dziaržaŭnych movaŭ i simvałaŭ — heta ŭsiaho tolki post-akupacyjnaje pachmielle, post-skryptum papiaredniaj dźviuchsothadovaj historyi.

Hety stan časta rasceńvajuć jak niejkuju histaryčnuju niavyznačanaść i mahčymaść varyjantaŭ budučaha šlacha biełaruskaha nacyjabudaŭnictva. Adnak

niavyznačanaść hetaja maje chutčej tolki paviarchoŭny i iluzorny charaktar. Adzinaja isnujučaja ŭ pryrodzie paśladoŭnaja nacyjanalnaja ideja dla Biełarusi — heta taja, jakuju, chaj i ŭ naiŭna-niepadrychtavanaj formie, vyznavaŭ kolišni Biełaruski narodny front.

Ale deradykalizavanaja, dapoŭnienaja, prafiesijanalizavanaja (ačyščanaja ad dazvalalnaj junackaj naiŭnaści nacyjanalistyčnaj histaryjahrafii 1980-ch hadoŭ) i madernizavanaja ŭ adpaviednaści z patrabavańniami sučasnaha hłabalizavanaha śvieta. Nijaki zachodnierusizm i pahatoŭ nijakaja eklektyčnaja «zdabytaja pad kiraŭnictvam A. Łukašenki niezaležnaść ad niamiecka-fašysckich akupantaŭ» nie žyćciazdolnyja va ŭmovach impieratyvaŭ, dyktavanych kaštoŭnaściu dziaržaŭnaha suviereniteta Biełarusi, i tamu buduć nieminujuča adrynutyja albo pierafarmatavanyja ŭ kamplemientarnyja z bieł-čyrvona-biełaj biełaruskaściu formy.

Dla pryziemlenych niavyznačanych prahmatykaŭ, dalokich ad kanteksta biełaruskaha nacyjanalna-vyzvalenčaha ramantyzma, mienavita 27 lipienia 1990 h. — dzień pryniaćcia Dekłaracyi ab dziaržaŭnym suvierenitecie Biełarusi (albo, alternatyŭna, 25 žniŭnia 1991 h., kali jana nabyła kanstytucyjnuju moc), musiŭ by być dniom niezaležnaści. Mienavita ŭ hety dzień źjaviłasia na śviet siońniašniaja niezaležnaja Respublika Biełaruś; heta kankretny startavy punkt dla kankretnaj sučasnaj niezaležnaj Biełarusi.

Rehabilitacyja hetaha śviata idealna pasavała b da nastupnaha łahičnaha kroku adbyvajučajsia evalucyi aficyjnaj łukašenkaŭskaj ideałohii ŭ kirunku prahmatyčnaha rasijskamoŭnaha biełaruskaha niezaležnictva. Adnak

ułada demanstruje, što kudy achvotniej voźmie na ideałahičnaje ŭzbrajeńnie vobraz Vialikaha kniastva Litoŭskaha ci navat BNR, ale nie Biełaruś pačatka 1990-ch — ad nibyta žachaŭ jakoj nas nibyta vyratavaŭ prychod da ŭłady A. Łukašenki. Mnohija centralnyja fihury tych losavyznačalnych padziej dahetul žyvyja i pieravažna znachodziacca ŭ apazicyi

da sučasnaha ŭrada, budź heta Stanisłaŭ Šuškievič albo členy lehiendarnaj frakcyi BNF u Viarchoŭnym saviecie BSSR 12-ha sklikańnia.

Treba skazać, što i nacyjanalna-demakratyčnaja hramadskaść nie nadaje 27 lipienia dastatkovaj uvahi, śviatkujučy dzień niezaležnaści 25 sakavika. Chacia heta źjaŭlajecca łahičnym z histaryčnaha punktu hledžańnia: jak-nijak mienavita 25 sakavika Biełaruś źjaviłasia na palityčnaj mapie śvieta jak samastojnaje ŭtvareńnie (i ŭłasna ŭpieršyniu jana źjaviłasia tam pad nazvaj «Biełaruś», a nie «Litva»). Našyja susiedzi zbolšaha taksama adznačajuć niezaležnaść jak niezaležnaść ad Rasijskaj impieryi ŭ 1918 hodzie, a padziei 1990—1991 hh. traktujuć jak adnaŭleńnie hetaje niezaležnaści.

27 lipienia, adnak, śviet ubačyŭ dakumient, čyjo histaryčnaje značeńnie nijak nie mienšaje, čym značeńnie lehiendarnaj Treciaj ustaŭnoj hramaty Rady BNR 1918 hoda.

«Viarchoŭny Saviet Biełaruskaj Savieckaj Sacyjalistyčnaj Respubliki, vyjaŭlajučy volu naroda Biełaruskaj SSR, uśviedamlajučy adkaznaść za los biełaruskaj nacyi, (…) uračysta abviaščaje poŭny dziaržaŭny suvierenitet Biełaruskaj SSR jak viaršenstva, samastojnaść i paŭnatu dziaržaŭnaj ułady respubliki ŭ miežach jaje terytoryi»…

Aleś Čajčyc

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH