Dniami ŭ Miensku nia stała jašče dvuch pomnikaŭ staraśvieččyny. Źniesienyja damy №4 i №6 pa vulicy Revalucyjnaj, kolišniaj Kojdanaŭskaj. Budynki byli siarod najstarejšych i najcikaviejšych u staražytnym centry horadu. Ich uźviadzieńnie pačałosia na miažy XVIII i XIX st., a paśla napaleonaŭskaje kampanii jany nabyli vyhlad, što j viedamy byŭ nam jašče miesiac tamu. Kamianicy vyznačalisia ścipłaj vonkavaj azdobaju ŭ styli klasycyzmu, pryhožymi bramami-prajezdami z sakavitymi kryžovymi sklapieńniami j kranalnaj niesymetryčnaściu taŭščeznych ścienaŭ, kantraforsaŭ. Ale samaj vialikaj ich kaštoŭnaściu byli minijaturnyja brukavanyja dvoryki, u jakich raśli vializarnyja drevy j ciša panavała prosta nierealnaja siarod tłumnaj stalicy. Dvary apiarezvali arki j halerei. U budynkach zachavałasia vydatnaja staraśvieckaja lapnina i šykoŭnyja kachlanyja piečy XIX st. u duchu neabaroka. Hetkich histaryčnych pamieškańniaŭ z acalełaj aŭtentyčnaj azdobaju nie było nidzie ŭ Miensku.
U 1970-ja ŭ budynkach źjavilisia mastakoŭskija majsterni. Tut pracavali hrafik Chałamaŭ, manumentalist Skicioŭ i braty Kaškurevičy. «Niama ŭ Miensku bolš znakavaha miesca, čym hetaje! Stolki tut adbyłosia! Stolki roznych inicyjatyvaŭ pačałosia! Mastackich, filazofskich, navukovych, litaraturnych...» – zhadvaje Todar Kaškurevič.
Tut u 1988 h. byŭ zładžany pieršy ŭ historyi biełaruskaha mastactva sapraŭdny performans Ihara Kaškureviča j Ludmiły Rusavaj. Jon pryśviačaŭsia 110-hodździu narodzinaŭ Kazimiera Maleviča: …z truny paŭstaje Rusava dy vykročvaje biełaju papiarovaju ściažynkaju, pakidajučy čornyja ślady.
Navina, što damoŭ №4, 6, 6a pa Revalucyjnaj užo niama, vyklikała ździŭleńnie va Ŭpraŭleńni achovy historyka-kulturnaj spadčyny i restaŭracyi Ministerstva kultury. «Niaŭžo tam usio tak razburyli?» – uraziłasia namieśnica načalnika Ŭpraŭleńnia Aksana Smatrenka ŭ adkaz na pytańnie karespandenta «NN». I paabiacała nakiravać na miesca zdareńnia inspektara. «Kaniečnie, tam varta było zamianić staryja sparachniełyja belki na novyja», – tak adkamentavała jana stan razburanych budynkaŭ. A raskopki? «Buduć praviedzienyja razam ź ziemlanymi rabotami». Nia viedała spadarynia Smatrenka i pra ŭnikalnyja kachlanyja piečy. Pra dalejšaje pryznačeńnie «začyščanaha» kutka staroha horadu joj, pavodle jaje słovaŭ, taksama nieviadoma.
Śviatło praliŭ Anatol Saprańkoŭ, načalnik adździełu vytvorčaści KUP «Mienskaja spadčyna», jakoje zajmajecca rekanstrukcyjaj staroha horadu: damy adbudujuć u raniejšym vyhladzie. Zamoŭca rekanstrukcyi, pavodle jaho słovaŭ, – dziaržava. Ci buduć u nanoŭ zbudavanych kamianicach adnoŭlenyja neabaročnyja piečy, inšyja detali aŭtentyčnaj azdoby? Sp. Saprańkoŭ «nie ŭpaŭnavažany adkazvać».
Nie paškadavali ničoha: ni pukatych staradaŭnich sklapieńniaŭ, što stajali b jašče sto hadoŭ, ni mudrahielistych labiryntaŭ lochaŭ, sutareńni jakich raźbiahalisia pad bruk vulicaŭ.
Tłumačycca takaja rekanstrukcyja «z nulavoha ŭzroŭniu» tym, što siońnia zrujnavać i zbudavać nanoŭ vonkava «staraśvieckuju» kamianicu šmat praściej i tańniej, čym jaje restraŭravać. Inšaja sprava, što ŭsiaredzinie takija navabudy nie adroźniš ad sučasnych ofisnych pamiaškańniaŭ.
Frahment apošniaj u Miensku neabaročnaj piečy
Tradycyi i sučasnaść... Vyhlad z staroha horadu na novy parkinh
Fota Alesia Matafonava
