Hetaj znachodcy cany niama – list 19-hadovaha Vasila Bykava znojdzieny budaŭnikami padčas znosu chaty Bykavych. Potym jašče hod jaho vaziŭ u bardačku svajoj mašyny adzin z vušackich budaŭnikoŭ, pakul nie pieradaŭ Antaninie Ivanaŭnie Bykavaj, udavie brata piśmieńnika, pa sutnaści, hałoŭnaj zachavalnicy ŭ byčkoŭskaj siadzibie-muzei Vasila Bykava.
List hety amal 60 hadoŭ pierachoŭvaŭsia ŭ staroj chacie, na jaho ŭžo zabylisia. Siastra piśmieńnika Valancina Uładzimieraŭna miarkuje, što, vidać, utorknuła jaho tady. u 1944-m, miž biarvieńniami chaty dy tak i zabyłasia na jaho. A miž tym heta samy pieršy list Vasila Bykava z frontu, datavany jon 2 krasavika 1944 hodu. Nastupnyja listy Bykaŭ napiša ŭžo ź Biesarabii 7 i 12 žniŭnia, 6 vieraśnia, tady sama i raspaviadzie, jak žyŭ try vajennyja hady – jak byŭ zaśpiety vajnoj u Šostcy, jak razam z častkami Čyrvonaj Armii adstupaŭ pieššu, na pavozkach albo mašynach da samoha Varoniežu; jak z pryčyny jašče niepryzyŭnoha vieku pracavaŭ u kałhasie, a paśla na čyhunačnym transparcie; jak trapiŭ u Sarataŭskuju vajskovuju vučelniu, pa zakančeńni jakoha byŭ nakiravany na 2-i Ŭkrainski front i ź pieršaha ž dnia pajšoŭ u boj; jak u śniežni 1943 hodu byŭ lohka paranieny; i koratka pra toje, jak pry nastupleńni na Kiravahrad atrymaŭ užo ciažkaje rańnie (historyja hetaja staniecca paźniej asnovaj apovieści «Miortvym nie balić»). Pra ŭsio heta Vasil Bykaŭ napiša krychu paźniej, a pakul raskaža pra siabie vielmi ścisła – vidavočna, biez spadzievu, što list dojdzie da adrasata:
«Dobryj dień, dorohije roditieli! Pišu Vam, no nie nadiejuś, čtoby Vy połučili moje piśmo. Nie znaju, živy li Vy i kak Vy živietie. Ja poka živ. Vojuiu. Siejčas napravlajuś na front iz hośpitala. Ot rodnych miest dał[nierazb.]. Osvoboždaju Ukrainu.
Bolšie ničieho nie soobŝaju, no jeśli budu živoj, budu pisať.
S priv[jetom], Vaš syn i brat
Vasilij Bykov.
2 apriela 1944 h.»
Napisany jon na blanku, zroblenym drukavanym čynam, z advarotnaha boku jaho ŭviersie nadrukavana: «Śmierť niemieckim zachvatčikam!»; «VOINSKOJE»; dalej užo bykaŭskaj rukoj napisany adras i numar palavoj pošty 2623. U druhoj častcy blanka ŭ społachach salutu namalavany Kreml i vydrukavany vierš Samuiła Maršaka «Salut»:
- S každym dniem nastojčiviej, pobiedniej
Załpy orudijnyje v Kriemle.
Budiet dień, kohda raskat poślednij
Prazdnik voźviestit rodnoj ziemle.
Voźviestit pobiedu nad vrahami,
Čto padut, raźbivšiś o hranit.
I, kak prieždie, leninskoje znamia
Vsie kraja Otčizny osienit.
Naši sieła vstanut iz razvalin,
Horoda pyšnieje raśćvietut…
Budiet dień, kohda prikažiet Stalin:
– Pobiedivšiej Rodinie – salut!
Vidać pa ŭsim, mienavita śledam za hetym listom rodzičy budučaha piśmieńnika atrymajuć i pachavalnuju na jaho, maŭlaŭ, vaš syn i brat lejtenant Bykaŭ Vasil Uładzimieravič zahinuŭ śmierciu chrabrych i pachavany pad Kiravahradam u vioscy Sieviarynka… Valancina Ŭładzimieraŭna zhadvaje, što ŭ jaje paciamnieła ŭvačču, kali jana atrymała pachavalnaje spavieščańnie. Adnak, supastaviŭšy daty, zrazumieła, što žyvy ich Vasil – list byŭ napisany ŭžo paśla ŭjaŭnaj śmierci brata. Ale ŭsio adno, kaža, razam z baćkami płakała ŭ tuju viasnu 1944-ha…
Ciapier hetaja biascennaja relikvija zachoŭvajecca ŭ Byčkach (astatnija frantavyja listy piśmieńnika Valancina Ŭładzimieraŭna pieradała jašče ŭ 80-ch hadach u Viciebski krajaznaŭčy muzej), praŭda, nie ekspanujecca – choć Bykaŭskamu muzeju ŭžo bolš za dva hady, ale dahetul u im niama stendaŭ, kab vystaŭlać hety dy inšyja listy Vasila Bykava, fatahrafii. Zastajecca tolki spadziavacca, što j vušackija ŭłady, i dyrektar muzeju parupiacca narešcie dla muzeju, bo Vasil Bykaŭ – heta imia biełaruskaj i suśvietnaj litaratury, i štohod zimoj i ŭletku ŭ Byčki jeduć sotni ludziej, kab ušanavać pamiać pra piśmieńnika.
DAREČY
Nadrukavanyja i pryviezienyja z Rasii ŭ Minsk čarhovyja try tamy Poŭnaha zboru tvoraŭ Vasila Bykava. Vydadzienyja čaćvierty, piaty i šosty tamy, i najbližejšym časam knihi buduć biaspłatna pieradadzienyja ŭ biblijateki krainy. Pieršyja try tamy paŭtara hodu tamu raźviezienyja pa biblijatekach krainy, zaraz na čarzie – jašče try tamy.
Vydaŭcy spadziajucca, što ŭsie zaplanavanyja i padrychtavanyja 14 tamoŭ buduć vydadzienyja.
