24 śniežnia na źmiarkańni ŭ kožnym katalickim domie rychtujecca nakryty stoł, za jakim źbirajecca ŭsia siamja, kab za vihilijnaju viačeraju ŭsim razam pieražyvać vialikuju radaść, jakuju bolš za dźvie tysiačy hadoŭ tamu hetaja noč pryniesła ŭsim ludziam dobraj voli, i kab vitać prychodziačaha ŭ śviet Chrysta.
Jak usio čałaviectva kaliści čakała pryjścia Zbaŭcy, tak zaŭsiody śviatu Božaha Naradžeńnia papiaredničaje Advent ‑ čas padrychtoŭki, čas naviartańnia sercaŭ, čas radasnaha čakańnia. Jaho zaviaršaje mienavita hetaja vihilijnaja viačera. Śviatočny nastroj i pryhožyja, ščyryja pažadańni dabra i ščaścia ŭ hety viečar spałučanyja sa strohim pastom: siarod stravaŭ, jakija znachodziacca na stale, tolki posnyja stravy.
U tym, što datyčyć stała, u śviecie i navat u našaj nievialikaj krainie, isnuje šmat roznych tradycyj i zvyčajaŭ. Ale ŭsie biełaruskija katoliki nieadmienna raspačynajuć vihilijnuju viačeru ź dzialeńnia apłatkaj ‑ presnym biełym chlebam, zahadzia aśviačanym u kaściole. Apłatka ‑ heta simvał Chrysta, jaki, pryniaŭšy čałaviečaje cieła, addaŭ siabie samoha za žyćcio śvietu, i da skančeńnia viakoŭ prabyvaje z nami ŭ Chlebie eŭcharystyčnym.
Kali ŭsie sabralisia, baćka, abo chtości samy starejšy ŭ siamji, pry śviatle śviečki, što simvalizuje betlejemskuju zorku, čytaje ŭryvak ź Jevanhiella pavodle śviatoha Łuki, u jakim apisvajecca naradžeńnie Jezusa ŭ Betlejemie. Zatym, paśla supolnaj malitvy, usie biaruć u ruki apłatki i, padychodziačy adzin da adnaho, abmieńvajucca śviatočnymi pažadańniami. Pry hetym treba padzialicca apłatkaj z kožnym, chto ŭ hety viečar znachodzicca za adnym stałom.
Paśla viačery ŭsioj siamjoj iduć u kaścioł. Aprača štohadovaha adznačeńnia paschalnaj tajamnicy niama ničoha bolš staražytnaha ŭ Kaściole, čym celebracyja ŭspaminu Naradžeńnia Pana i Jaho pieršych abjaŭleńniaŭ. Śviataja Imša, jakaja celebrujecca z nadychodam nočy, nazyvajecca Pasterka ‑ ad łacinskaha słova pastor (pastuch) ‑ bo pieršymi ludźmi, jakim Anioły abviaścili cudoŭnuju navinu pra Naradžeńnie Chrysta, byli betlejemskija pastuški, što ŭ tuju noč paśvili niepadalok svoj statak. Mienavita jany pieršyja pryjšli i pakłanilisia novanarodžanamu Zbaŭcu, a razam ź imi ‑ ich žyvioła.
Hetuju pamiatnuju scenu siońnia možna ŭbačyć u kožnym kaściole ŭ pieryjad Božaha Naradžeńnia: u najbolš zaŭvažnym miescy padrychtavanyja jaśli, u jakich lažyć Dziciatka Jezus, nad jakim ź piaščotaju i luboŭju schilajecca Jaho Maci Maryja, śviaty Apiakun Juzaf, i tut ža pobač na sienie ‑ voł z voślikam, a krychu navoddal z pašanaju klenčać u vialikim ździŭleńni ścipła apranutyja pastuški...
❏
Vihilija
Hetaje słova maje pachodžańnie ad łacinskaha «vigiliare» i aznačaje načnoje čuvańnie. U katalickim Kaściole tak nazyvajuć dni, jakija papiaredničajuć najvažniejšym śviatam. Ale najčaściej hetaje słova my źviazvajem z dniom pierad Božym Naradžeńniem. Zvyčaj vihilijnaj viačery źjaviŭsia ŭ Biełarusi ŭ ChVIII stahodździ.
Jak tolki na niebie zaharycca pieršaja viečarovaja zorka, usia siamja źbirajecca da stała. Pamaliŭšysia, usie dzielacca pamiž saboj apłatkam i havorać pryhožyja pažadańni. Paśla hetaha raspačynajecca vihilijnaja viačera, jakuju jašče nazyvajuć kućcioju (ad nazvy krupianoj kašy — kućci, jakaja abaviazkova pavinna być u hety viečar na stale). Na stoł staviać tolki posnyja stravy, ale heta nie aznačaje, što jany mohuć być niasmačnyja. Naadvarot, u hety viečar usio smačna, a za stałom panuje viasioły, uzbudžany nastroj. Nie zabudźcie pakinuć za stałom adno svabodnaje miesca na toj vypadak, kali raptam da vas źjavicca niečakany hość, albo na ŭspamin pra taho, kaho niama z vami siońnia.
Paviačerali? Ciapier samy čas zaśpiavać kaladki, tyja, jakija ŭsie viedajuć i lubiać. Da Pasterki ŭ kaściole jašče zastajecca krychu času? Nu, viadoma ž, ciapier možna zazirnuć pad kaladnuju jełačku i, mahčyma, znajści tam dla siabie padarunak. Radujemsia! Viesialimsia! Imkniemsia zrabić štości pryjemnaje inšym!
Apłatki
Pa‑łacinsku «oblatum» — achviarny dar. Dzielačysia apłatkam, my achviarujem inšamu čałavieku našu ŭdziačnaść, prabačeńnie, my dzielimsia ź im svajoj dabrynioj. Dzialeńnie apłatkam paśla pračytanaha ŭryŭka ź Jevanhiella i malitvy źjaŭlajecca najvažniejšym momantam vihilijnaj viačery.
Bieły abrus
Biel vihilijnaha abrusa nahadvaje nam pra biezdakornuju čyściniu ałtara, a taksama čyściniu našych sercaŭ, dumak i pamknieńniaŭ u hety cudoŭny viečar.
Siena
Žmienia siena pad biełym abrusam na stale simvalizuje jaśli, u jakich spaŭ maleńki Jezus u Betlejemie.
Śviatočnaja jełka
Zvyčaj prybirać cackami jełku na śviata Božaha Naradžeńnia naradziŭsia ŭ Hiermanii, ale jaho tak palubili dzieci i darosłyja, što jon vielmi chutka raspaŭsiudziŭsia pa ŭsim śviecie. Na Biełarusi jełki pačali ŭpryhožvać u ChVIII stahodździ. Jełka stavicca ŭ našych damach u dzień, pryśviečany Adamu i Jevie, i nahadvaje nam pra rajskaje dreva, a taksama pra dreva žyćcia.
Kaladki
Nu, chto nie lubić śpiavać hetyja pryhožyja, viasiołyja pieśni? Darečy, ich nie pačuješ u niejki inšy pieryjad hoda, naprykład, letam. Heta było b śmiešna, praŭda? Tym časam, kala śviatočnaj jełki albo ŭ kaściole pry jaślach, u jakich lažyć Dziciatka Jezus, hetyja pieśni prosta nieabchodnyja! Nazva ž kaladak pachodzić ad łacinskaha «calendae» (u staražytnym Rymie tak nazyvaŭsia pieršy dzień kožnaha miesiaca).
Padarunki
Jezus, jaki naradziŭsia ŭ Betlejemie bolš za 2000 hadoŭ tamu, — heta vialiki dar ludziam ad Boha Ajca, jaki tak palubiŭ śviet, što spasłaŭ u jaho svajho adzinarodnaha Syna. Ale ž Dziciatka Jezus taksama atrymaŭ u Betlejemie padarunki ad pastuškoŭ i mudracoŭ. Voś, akazvajecca, adkul biare pačatak zvyčaj rabić adzin adnamu padarunki ŭ noč Božaha Naradžeńnia!
❏
24 śniežnia ŭ Miensku ŭdzień čakajecca +4 ciapła. Na śviata Božaha Naradžeńnia (paniadziełak) temperatura panizicca da 0 hradusaŭ i pojdzie śnieh. Prymaŭka kaža: kali katalickija Kalady ŭ vodzie, pravasłaŭnyja buduć u lodzie.
