Naradziŭsia Napaleon Orda 11 lutaha 1807 h. u radavym majontku Varacevičy Pinskaha pavietu Mienskaj huberni (ciapier vioska ŭ Ivanaŭskim rajonie na Bieraściejščynie) u siamji maršałka šlachty Kobrynskaha pavietu, inžynera-fartyfikatara Michała Ordy, jaki daŭ synu imia francuskaha imperatara.
Jahonaje imia musić viedać kožny biełaruski linhvist. Napaleon Orda pieršym pačaŭ pierakładać paeziju aŭtaraŭ-lićvinaŭ. Na francuskuju. U Paryžy. Na emihracyi. Siabra Adama Micieviča, jon byŭ jahonym niastomnym papularyzataram. Vydaŭ pieršy, u 1856 h., padručnik polskaje movy dla zamiežnikaŭ. Vyznačyŭsia Orda i ŭ halinie litaraturnaj dziejnaści: pisaŭ šmatlikija artykuły pra vydatnych ludziej i cikavyja miaściny.U 1839 h. N. Orda pryniaty ŭ Polskaje histaryčna-litaraturnaje tavarystva.
Jahonaje imia musić viedać kožny biełaruski muzykolah ci kampazytar. Pijanist i kampazytar Napaleon Orda ŭ siaredzinie 1840-ch hadoŭ byŭ dyrektaram Italjanskaje opiery ŭ Paryžy. Razam ź siabrom, Frederykam Šapenam, jon bahata zrabiŭ dla papularyzacyi našaje ajčynnaje muzyčnaje kultury ŭ Eŭropie. Muzyčnyja tvory samoha Ordy, asabliva palanezy, mazurki j valsy, vyłučajucca samabytnym i vitruoznym stylem. Słava, hrošy j spakojnaje žyćcio ŭ viasiołaj francuskaj stalicy byli harantavanyja. N. Orda stvaraŭ ramansy i pieśni na słovy S. Vitnickaha i A. Płuha, vydaŭ «Albom tvoraŭ polskich kampazytaraŭ» (1838). Orda staŭ aŭtaram słavutaje "Hramatyki muzyki", što vyjšła ŭ 1873 h. dy była vysoka aceniena Stanisłavam Maniuškam, jaki ličyŭ Ordu svaim nastaŭnikam.
Jahonaje imia musić viedać kožny biełaruski architektar ci restaŭratar. Bo Orda šmat padarožničaŭ pa ŭsioj Biełarusi, niastomna rabiŭ architekturnyja škicy najbolš značnych pomnikaŭ, zamaloŭki miaścinaŭ, źviazanych z žyćciom vybitnych asobaŭ, słavutych pomnikaŭ staraśvieččyny. U Paryžy Orda atrymaŭ mastackuju adukacyju ŭ studyi viadomaha majstra architekturnaha pejzažu Pjera Žerara, jaki i vyznačyŭ jaho mastacki žanr.Albomy jahonych litahrafijaŭ źmiaščajuć bolš za 200 tvoraŭ, pryśviečanych słavutym miaścinam Biełarusi. Malunki vyznačajucca dakumentalnaściu, praz što majuć vializarnuju kaštoŭnaść dla daśledčykaŭ architektury. Bo mnohija pomniki j zachvalisia tolki ŭ jahonych akvarelach dy malunkach.
Jahonaje imia musić viedać kožny historyk. Bo pieradusim Napaleon Orda byŭ advažnym pravadyrom paŭstancaŭ-patryjotaŭ. Jašče padčas svajoj vučoby ŭ Śvisłackaj himnazii jon dałučyŭsia da tajnaha studenskaha tavarystva "Zaranie". A padčas vučoby ŭ Vilenskim universytecie pryciahvaŭsia da palityčnaha daznańnia. Universitet zdolny student nie skončyŭ — u 1827 h. byŭ adličany za prynaležnaść da tajnaha studenckaha tavarystva. Paśla aryštu i 15-miesiačnaha turemnaha źniavoleńnia viartajecca ŭ rodnyja Varacevičy, ale zastajecca pad nahladam palicyi i samastojna zaviaršaje svaju adukacyju.
Padčas paŭstańnia 1830-31 hh. jon kamandavaŭ partyzanskim atradam. Jon stanovicca, urešcie, strałkom čaćviortaha pałka konnaje hvardyi Litoŭskaha korpusu ŭ Polščy j navat vyznačajecca ŭ bitvie pad Kockiem i atrymlivaje vyšejšuju ŭznaharodu — orden Załatoha kryža (Virtuti Militari) i čyn kapitana paŭstanckaj armii. Paśla zadušeńnia paŭstańnia emihravaŭ u Francyju. Tolki ŭ 1856 h., pa amnistyi, žyŭ u rodnych Varacevičach. Ale napiaredadni paŭstańnia Kalinoŭskaha raptam zaniaŭsia malavańniem. U 1862-63 hh. Napaleon Orda žyvie to ŭ Horadni, to ŭ Vilni, to ŭ Pinsku, potym na Vałyni. U samy razhar vajny z rasiejcami, da kanca 1864 hodu, jon metadyčna abjaždžaje ŭsie rajony najbolš aktyŭnych bajavych dziejańniaŭ i... maluje krajavidy. Voś taki sabie znajšoŭ zaniatak u 57 (!) hadoŭ veteran-patryjot: pačaŭ malavać pamiatnyja miaściny j šedeŭry biełaruskaha dojlidztva... Akurat tam, dzie prachodzili šlachi našych insurhentaŭ i rasiejskich karnikaŭ.
U vyniku źjaŭlajucca tysiačy hrafičnych tvoraŭ.
Jahonaje imia musić viedać kožny biełaruski mastak. Bo padčas svaich vandrovak Napaleon Orda zrabiŭ nieźličonyja zamaloŭki j eciudy krajavidaŭ, haradoŭ i miastečak, słavutych miaścinaŭ. Dla svajoj tvorčaści N. Orda vybraŭ techniku ałoŭkavaha malunka, padmalavanaha akvarellu, huaššu ci sepijaj, jakoj daskanała vałodaŭ. Mienavita hetaja technika malavańnia dazvalała aperatyŭna i najbolš dakładna adlustravać naturny architekturny krajavid va ŭmovach padarožža. Vynikam hetych vandravańniaŭ źjaviŭsia ahramadny zbor mastackich tvoraŭ, heta bolš za 1150 malunkaŭ i akvarelaŭ!
3 1873 h. Napaleon Orda raspačaŭ nia mienš manumientalnuju spravu — vydańnie ŭłasnym koštam «Album Widokow Historycznych». Adnak było vydadziena tolki 260 malunkaŭ-litahrafijaŭ u vaśmi seryjach (kala 120 pa biełaruskich huberniach), hraviravanych na kamieni Ałaizam Misierovičam u litahrafičnym kambinacie Maksimiljana Fajansa ŭ Varšavie.
Z peŭnaściu možna kazać, što tvorcaŭ takoha maštabu j takoha darobku ŭ žanry architekturnaha krajavidu niama bolš u Eŭropie. Bo ž Napaleon Orda zrabiŭ tysiačy malunkaŭ i padčas svaich vandravańniaŭ. Orda naviedaŭ Anhliju, Šatlandyju, Halandyju, Partuhaliju j navat Alžyr. Jon niastomna pracavaŭ, abirajučy dla adlustravańnia krajavidy, što byli napoŭnienyja niedasiažnaj vieličču pryrody, što niesła ŭ sabie hetulki niespaściahalnaha: hory, nieabsiažnyja daliny, paŭrazburanyja zamki, hožyja pastarali.
My ŭsie musili b viedać pra jaho ŭsio. Ciažka pavieryć, što ŭ XX stahodździ pra jaho amal nie pisali ŭ Biełarusi. I tolki napiaredadni XXI stahodździa my pačali pakrysie ŭśviedamlać maštab asoby našaha suajčyńnika z hučnym imiem — Napaleon Orda. Kali niebudź my budziem viedać jaho ŭsie. Kožny.
