Hetym razam piśmieńnik Pavał Kaściukievič pryjechaŭ u Miensk nie z pustymi rukami. Jon prezentavaŭ pieršy pierakład izrailskaj prozy na biełaruskuju movu — knihu Ethara Kiereta. Aproč siami ŭłasnych apaviadańniaŭ Paŭła, što byli nadrukavanyja na staronkach «Našaj Nivy», i hetaj samaj knihi, pra Kaściukieviča amal ničoha nieviadoma. Voś my i pačali sa znajomstva…
Pajechaŭ pabačyć dzieda i zastaŭsia
Pavał Kaściukievič: Ja karenny miančuk u trecim pakaleńni. U 1997 h. dosyć vypadkova pryjechaŭ u Izrail, moj dzied tady lažaŭ tam u komie, zachacieŭ pahladzieć na dzieda, dumaŭ, što ŭ apošni raz, i zastaŭsia tam.
«NN»: Dyk što ciabie tam tak pryvabiła?
PK: Nia znaju. Izrail — heta dušeŭnaja kraina. Vychodziš na vulicu, a nieba tak i ciśnie na ciabie z usich bakoŭ. Šmat sonca. Ujaŭlaješ, pryjaždžaje biełaruski chłopčyk u Izrail i adčuvaje, što sonca prasiakaje absalutna ŭsio jahonaje cieła. Ciabie nie puskaje nazad izrailskaje sonca, chacia jano vielmi niebiaśpiečnaje. Izrail zajmaje druhoje miesca ŭ śviecie paśla Aŭstralii pa kolkaści rakavych zachvorvańniaŭ. Nie razumieju, jak vy zmahli ŭ Biełarusi pieražyć apošniuju zimu, kali amal nie było sonca.
«NN»: Dyk chiba izrailcianie radziej upadajuć u depresiju, čym biełarusy?
PK: Nie, ja nie skazaŭ by. Ethar Kieret, darečy, šmat pra heta piša. U Izraili jość adna prablema, što mužčynaŭ bolš za žančynaŭ. Šmat u jakich mužčynaŭ praz heta prablemy, bo ciažka znajści svaju druhuju pałovu. Pra heta akurat i piša Kieret, što z kachańniem ciažka. Voś vy, mužčyny, tut, u Biełarusi, adčuvajecie siabie karalami, a ŭ Izraili takoha niama.
«NN»: Ci jość u ciabie dziaŭčyna? Nie sabraŭsia jašče žanicca?
PK: Jość siabroŭka, jana pracuje dyzajneram, jana z Kaŭkazu. Žanicca pakul nie źbirajusia, bo, viedaješ, u Izraili heta ŭsio ž robicca dosyć pozna. U krainie z relihijnych pryčynaŭ vielmi ciažka z razvodami, moža być, heta jość strymlivajučym faktaram. Choć ja nie adnošu siabie da viernikaŭ, ja nie chadžu ni ŭ carkvu, ni ŭ synahohu.
«NN»: Što jašče ŭraziła ŭ Izraili?
PK: U Izraili ŭsiaho mnoha, heta nia toje samaje, što ŭsio jość. Čaho nia skažaš, usiaho mnoha. Litaratury, muzyki i h.d. Niama tolki lasoŭ, vady i terytoryi. Moj znajomiec lubić špacyravać, i tak adnojčy zašpacyravaŭsia, što vypadkova zajšoŭ na terytoryju Ehiptu. Kraina sapraŭdy vielmi maleńkaja. Było pryjemna, što ja pryjechaŭ u maleńki Saviecki Sajuz. Mnie było prosta pryjemna pryjechać tudy i sustrecca z ukraincami, uzbekami, jany raskažuć pra tamtejšuju kulturu. Heta ŭsio strašenna cikava. U mianie nie było nijakaha kulturnaha šoku pa pryjeździe ŭ Izrail.
Achoŭnik premjer‑ministra
«NN»: Što było potym? Jak ty ŭładkavaŭsia ŭ Izraili?
PK: Adrazu pačaŭ vyvučać iŭryt. Ty pryjaždžaješ u čužuju krainu, nia viedaješ movy, na ciabie pačynajuć kasavurycca miascovyja, tamu heta naturalnaje žadańnie i patreba. Usie ludzi, što pryjaždžajuć žyć u Izrail, padzialajucca na try hrupy: 1. Tyja, chto nie pavažaje iŭryt i nie karystajecca iŭrytam. 2. Tyja, chto lubiać i pavažajuć iŭryt, a jość jašče i treciaja — heta tyja, chto nie hatovy ŭsprymać iŭryt na radyjo, telebačańni, u hazetach, ale lubiać im pasłuhoŭvacca ŭ žyćci. Ja naležu da apošniaj. Kaniečnie, u Izraili možna žyć i nia viedajučy iŭrytu, ale ŭ takim vypadku ty zamykajeśsia ŭ svaim postsavieckim hieta, u ich jość svaje rasiejskamoŭnyja kramy, časopisy, ale heta nia jość paŭnavartasnym žyćciom. Treba było niešta rabić, iści pracavać, zarablać na žyćcio, bo ŭ Izrail ja pryjechaŭ adzin. Pajšoŭ pracavać, pačaŭ adnačasova vučycca. Navučaŭsia psychalohii ŭ tel‑aviŭskim akademičnym kaledžy.
«NN»: Ci adčuvaješ strach ad žyćcia ŭ Izraili, bo, nakolki ja razumieju, u hetaj krainie ŭ luby momant moža vybuchnuć aŭtobus. Jak heta?
PK: Kaniečnie, strašna, ale na toje ty žyvy čałaviek, kab bajacca. Hałoŭnaje nie zacyklivacca na hetym. Ja raskažu pra adzin momant, źviazany akurat z hetym. U Izraili šmat jakich varjataŭ, kaniečnie, nia samych bujnych, na vychodnyja adpuskajuć dadomu. Ja jedu ranišnim aŭtobusam, i raptoŭna adzin pasažyr padaje na padłohu, pačynaje bicca ŭ dźviery i kryčać: «Vypuścicie! Tut bomba». Ujavi sabie, što heta takoje. Ludzi pačynajuć vyskokvać z voknaŭ. I tolki potym my zrazumieli, što heta zvyčajny varjat. Varjaty vydatna adčuvajuć epochu.
«NN»: Kažuć, što ty pracavaŭ u achovie premjer‑ministra Izrailu. Ci heta praŭda?
PK: Nie zusim užo, ja b skazaŭ, što ŭ achovie. Pravilniej było b skazać, što ŭ čaćviertym kole achovy Beńjamina Netańjachu. Pieršaje koła składajuć ciełaachoŭniki, druhoje — «šabak» (specsłužby), treciaje — jašče niechta, i tolki ŭ čaćviertym stajaŭ ja. Vydali adrazu pistalet. Prosta byŭ peryjad, što ŭ hetuju achovu brali ŭsich. U Izraili heta nie takaja ŭžo prestyžnaja rabota, jak u Biełarusi. U Izraili pałova krainy niekali była ŭ achovie premjera, heta praca nie takaja ŭžo vysokaapłatnaja. Paskudnaja praca była. Stajali niedzie ŭsiu noč i niešta achoŭvali. Potym ja pracavaŭ achoŭnikam u amerykanskaj synahozie. Dla amerykancaŭ my byli sapraŭdnymi kaŭbojami ź pistaletami. Pamiataju, padčas śviata Purym jany pieraapranulisia ŭ terarystaŭ, biehali z aŭtamatami. Ja padyšoŭ i skazaŭ, kab taho nie było, i jany adrazu pasłuchalisia. Bo my byli dla ich sapraŭdnymi abaroncami ajčyny, pavažanymi ludźmi. Achoŭvaŭ piakarniu, pracavaŭ u «Makdonaldz». Jość takaja chalava ŭ Izraili, kali možna pracavać u jakoj‑niebudź achovie, ale ničoha pry hetym nie rabić. Zaraz taksama pracuju ŭ achovie, achoŭvaju vysokija technalohii, splu za hrošy. U Izraili kažuć, što za hrošy śpiać tolki prastytutki i achoŭniki. Padpracoŭvaju ŭ reklamnym biznesie.
«NN»: Ci cikaviśsia palitykaj?
PK: Nie skazaŭ, kab vielmi. Kali žyŭ u Biełarusi, to ŭ palityčnym žyćci krainy nia ŭdzielničaŭ. Tak, mnie nie padabajecca, što tut robicca. Možna choć by paraŭnać naviny na biełaruskim i izrailskim telebačańni. Karespandenty biaruć kamentary ŭ minakoŭ na absalutna neŭtralnuju temu kštałtu niejkaha kulturnaha mierapryjemstva. U Izraili čałaviek biare ŭ ruki mikrafon i pačynaje: «Naša kraina takaja paskudnaja, my majem najhoršy ŭ śviecie ŭrad», — i tolki naprykancy kaža, što mierapryjemstva jamu spadabałasia. U Biełarusi ja takoha nie ŭjaŭlaju.
Chaču mieć hrošy ź litaratury
«NN»: Z pryjezdami ŭ Biełaruś ci adčuvaješ u krainie niejkija źmieny?
PK: Pierš za ŭsio heta jašče bolšy ŭcisk biełaruskamoŭnych, kali ja nie mahu zdavać ispyty na pravy kiroŭcy pa‑biełarusku, ci pa telebačańni niama biełaruskamoŭnych filmaŭ. Taksama adznaču, što ludzi pačali bolš zarablać, jany viedajuć, što praz try hady nabuduć aŭtamabil, praź siem — kvateru. Ludziam pačali vydavać kredyty, jany stanoviacca spažyŭcami. Nia budu ž ja havaryć pra čystyja vulicy. Tak, u Tel‑Avivie vulicy brudnyja, ale ŭ Jerusalimie — čystyja.
«NN»: Dyk čym ty jašče zajmajeśsia ŭ Izraili aproč asnoŭnaj pracy?
PK: Pierakładami. Pierakłaŭ na biełaruskuju movu raman Kurta Vonehuta «Bojnia numar piać». Mnie cikava imi zajmacca, kali b heta prynosiła jašče niejkija hrošy, to ja b zajmaŭsia pierakładami ŭvieś čas. Pierakładaju Uzi Vajla.
«NN»: Čamu zaraz vyjšła kniha tvaich pierakładaŭ mienavita z Ethara Kiereta?
PK: Bo samy chipovy aŭtar. Dumaju, što i pradavacca budzie lepš, čym chto inšy. Kieret naprykancy 90‑ch byŭ samym modnym izrailskim piśmieńnikam, jahonyja knihi vychodzili stotysiačnymi nakładami, kali ŭličyć, što siarednija nakłady izrailskich knižak składajuć tysiaču‑dźvie asobnikaŭ. Kali lacieŭ u Biełaruś, to zajšoŭ da Kiereta. Pryjšoŭ i skazaŭ: «Kieret, ja tvoj pierakładčyk». Jon skazaŭ, što vielmi pryjemna paznajomicca. Paprasiŭ, kab ja prynios jamu paźniej paru knižak. Dušeŭny čałaviek, chacieŭ pryjechać u Biełaruś, ale nie atrymałasia, abiacaje pryjechać letam. Ja jamu rastłumačyŭ, što Biełaruś vielmi važnaja kraina, što ŭsie bolš‑mienš značnyja ludzi Izrailu naradzilisia ŭ Biełarusi. Ale ci varta heta było havaryć čałavieku, u jakoha baćka z Baranavič.
«NN»: Kali pačałasia tvaja litaraturnaja dziejnaść?
PK: Kali vučyŭsia reklamie i mnie rastłumačyli, jak heta ŭsio robicca. Mnie rastłumačyli, što navat kali ty zajmajeśsia litaraturaj, to musiać być niejkija praviły, kab stać paśpiachovym. Raniej ja tolki maryŭ pra heta. Ja chaču mieć hrošy z taho, što mnie padabajecca rabić. Ja b uvohule chacieŭ by być ukrainskim piśmieńnikam, bo tam jość raskrutka i ŭsio takoje, ale ja, na žal, nia viedaju ŭkrainskaj movy.
«NN»: Ty nia pišaš pakul ramany, jak Ethar Kieret. Čamu?
PK: Mnie padabajucca maleńkija apaviadańni. Chto maje čas na doŭhija ramany? U apaviadańniach ja vykładvajusia całkam. Heta jak pieśnia. Kali ja pišu apaviadańnie, to ŭjaŭlaju sabie rok‑muzyku. Vykładvajusia, piać chvilinaŭ pieśnia, a paśla, jak bubnač z hurtu Metallica, ja lažu vymatany na bubnach. Kali dapisvaju apaviadańnie, to mnie chočacca prosta pavalicca i adpačyć. U mianie niašmat idejaŭ navat na apaviadańni, ja chapajusia za ich usimi mahčymymi srodkami. Nie razumieju, jak biełaruskija litaratary mohuć raskidvacca takoj ahramadnaj kolkaściu dumak i idejaŭ.
«NN»: Ci čakaŭ, što ŭ Biełarusi źjavicca takaja cikavaść da litaratara Kaściukieviča?
PK: Nia viedaju, pra jakuju cikavaść ty kažaš, bo na vulicy ludzi mianie nie spyniajuć, a Ethara Kiereta ludzi spyniajuć i biaruć aŭtohrafy.
«NN»: Kim ličyš siabie siońnia: biełarusam, ci ŭsio ž izrailcianinam?
PK: Jak ja śmiajusia: ja — mienski torcik izrailskaj litaratury. Kaniečnie, u Izraili ja chaču być biełarusam, a kali pryjaždžaju siudy, to pačynaju zadumvacca, ci treba mnie heta. Adnošu siabie da taho pakaleńnia, jakoje adarvali ad svaich karanioŭ, ciapier jany nia majuć svajoj krainy, Radzimy. Łastaŭki ŭ stresie.
«NN»: Dumaješ viartacca ŭ Biełaruś?
PK: Moža, i viarnusia, moža, nie viarnusia. Heta ciažka skazać ciapier. Moža, źjedu ŭ jakuju inšuju krainu, bo nia varta zacyklivacca tolki na Biełarusi i Izraili, śviet našmat bolšy za hetyja dźvie krainy.
❏
Pavał Kaściukievič naradziŭsia ŭ 1979 h. u Miensku. Piśmieńnik, pierakładčyk. Žyvie ŭ Tel‑Avivie. Sioleta vyjšła kniha jaho pierakładaŭ na biełaruskuju movu apaviadańniaŭ Ethara Kiereta «Kiroŭca aŭtobusu, jaki chacieŭ stać Boham».
Fota Andreja Lankieviča
