***
Adkryty list Jaho Pravialebnaści Patryjaršamu Ekzarchu Biełarusi Mitrapalitu Fiłaretu z nahody prajekta pabudovy ŭ h. Kobrynie chrama-pomnika ŭ honar Alaksandra Suvorava.
Pavažany Uładyka, niadaŭna z srodkaŭ masavaj infarmacyi stała viadoma, što Patryjarch Maskoŭski i Usiaje Rusi Aleksij II daŭ błasłavieńnie fondu «Za sochranienije duchovnoho naśledija» akazać dapamohu prajektu ŭźviadzieńnia ŭ biełaruskim horadzie Kobrynie «chrama-pomnika ŭ honar vialikaha rasijskaha pałkavodca Suvorava». Siarod inicyjataraŭ prajekta nazyvajecca «hrupa pravasłaŭnych viernikaŭ h. Kobryna», miarkujemyja srodki realizacyi – biudžetnyja i niebiudžetnyja, achviaravańni nasielnictva, pradprymalnikaŭ i da t.p. U dalejšym płanujecca «sozdanije Suvorovskoho duchovnoho, vojenno-istoričieskoho i turističieskoho kompleksa mieždunarodnoho urovnia… anałohov kotoroho niet dažie v Rośsii».
Pavažany Uładyka, Vy – mudry i vysokaadukavany ijerarch, čałaviek, jaki karystajecca pavahaj siarod biełaruskaha hramadstva, jaki asabista šmat zrabiŭ dla zabieśpiačeńnia relihijnaj talerancyi na Biełarusi, jaki zaŭsiody padtrymlivaŭ realizacyju kulturna-histaryčnych prajektaŭ, aryjentavanych na zachavańnie duchoŭnaj spadčyny i chryścijanskich tradycyj biełaruskaj nacyi. Tamu źviartajemsia z prośbaj jašče raz asensavać zhadanuju padzieju.
Suvoraŭ. Kaściuška. Kobryn. Biełaruś. Sudakranańnie hetych paniaćciaŭ jakraz i składaje ŭ dadzienym vypadku sutnaść prablemy zachavańnia histaryčnaj pamiaci biełaruskaha naroda ŭ kankretnym miescy i ŭ kankretny čas.
Chto taki Suvoraŭ i što takoje dla Biełarusi pašyreńnia ŭhanaravańnia jaho pamiaci?!
Uzhadajem.
1769 hod. Bryhadzir Suzdalskaha piachotnaha pałka Suvoraŭ «uśmiriajet vozmutitielnyje sboriŝa» barskich kanfiederataŭ, jakija vystupajuć suprać uźviadzieńnia na tron karala Rečy Paspalitaj rasijskaha staŭlenika.
1771 hod. Zasłuhaju hienierał-majora Suvorava stała toje, što pad biełaruskim miastečkam Stałovičy jaho padnačalenyja «porubili i potoptali» vajaroŭ hietmana VKŁ Michaiła Kazimira Ahinskaha.
1794 hod. Pad kiraŭnictvam Suvorava rasijskaje vojska padaŭlaje vyzvolnaje paŭstańnie našych suajčyńnikaŭ na čale z Tadevušam Kaściuškam.
Takim čynam, dziejańni Suvorava na biełaruskaj ziamli byli karnymi apieracyjami, padčas jakich źniščałasia nacyjanalnaja elita, hinuła mirnaje nasielnictva Biełarusi.
Bolš taho, dziakujučy vajskovym bratazabojčym pieramoham Suvorava, u 1772 h. byŭ ździejśnieny pieršy padzieł našaj tahačasnaj dziaržavy Rečy Paspalitaj pamiž Prusijaj, Aŭstryjaj i Rasijaj, a ŭ 1795 h. my na doŭhija 123 hady stracili niezaležnaść i suvierenitet svajoj Ajčyny, jakaja źnikła z palityčnaj karty Jeŭropy.
Za svaje pieramohi Suvoraŭ atrymaŭ ad Kaciaryny II orden Alaksandra Nieŭskaha, bryljantavuju zorku i Kobrynski majontak z 14 tysiačami pryhonnych sialan – «u viečnuju spadčynu».
A što atrymaŭ nacyjanalny hieroj ZŠA, Francyi, Polščy i Biełarusi, biełaruski šlachcic pa pachodžańni – Tadevuš Kaściuška? Zaścienki sumnaviadomaj Pietrapaŭłaskaj krepaści i žyćcio na vyhnańni.
Dyk čyju pamiać pavinny ŭšanoŭvać biełarusy?! Ci adnovim my histaryčnuju spraviadlivaść, kali ŭźviadziom «chram-pomnik», jaki ŭ vačach biełarusaŭ staniecca simvałam apraŭdańnia krovapralićcia ŭ intaresach zachavańnia impierskaj ułady i «hramadskaha paradku»? Bolš za toje, heta simvał bratazabojčaj słavianskaj vajny, bo kali prytrymlivacca hołaj praŭdy – na čale z Suvoravym ruskija zabivali palakaŭ, ukraincaŭ, litoŭcaŭ i biełarusaŭ.
Jakoje ŭvohule dačynieńnie maje Suvoraŭ da pravasłaŭja, kab jamu budavać chram? Jakija cudy i achviary jon rabiŭ u imia Chrysta i pravasłaŭja? Nijakich. Jon prasłaviŭ siabie jakraz masavymi zabojstvami pravasłaŭnych (i biełarusaŭ, i ruskich).
Heta – chram na kryvi!
Miž inšym, prablema «Suvoraŭ i Biełaruś» značna bolš šyrejšaja i składanaja, čym padajecca na pieršy pohlad. Jaje vyrašeńnie tym ci inšym čynam stvaraje precedent. Bo historyi viadomy ceły šerah histaryčnych asob, što, jak i Suvoraŭ, udzielničali na biełaruskaj ziamli ŭ vialikadziaržaŭnych intaresach byłych Rasijskaj i savieckaj (SSSR) impieryj nasupierak intaresam karennaj nacyi. Viadomaje historyi i ideałahičnaje kałabaranckaje abhruntavańnie takoj dziejnaści – tak zvanaja palityka «zachodnierusizma».
Kaciaryna II, Mikałaj I, Muraŭjoŭ-viešalnik, Stalin, Śviardłoŭ, Knoryn, Vaładarski, Miaśnikoŭ, Canava... Pieralik hetych adyjoznych i nieadnaznačnych u dačynieńni da biełaruskaj historyi dziejačaŭ možna doŭžyć i doŭžyć.
I voś tut, padajecca, z boku peŭnych kołaŭ kiraŭnictva Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy (RPC) i jaje biełaruskaha Ekzarchatu nazirajecca palityka padvojnych standartaŭ. Z adnaho boku, pa-źviersku zabityja balšavikami samadzieržac Mikałaj II i jahonyja siamiejniki abjaŭleny śviatymi mučańnikami, z druhoha – adradžajecca balšavickaja suvoraŭskaja ideałahiema (tolki na Biełarusi za savieckim časam imia Suvorava nasili Minskaja vajskovaja vučelnia, Kobrynski vajenna-histaryčny muziej, 60 vulic, 20 kałhasaŭ). Ci nie stanie nastupnym krokam abahaŭleńnie carkvoju taho ž «pravadyra» Stalina, dziakujučy jakomu pierad Druhoj suśvietnaj vajnoju zastalisia na Biełarusi tolki dva dziejnyja chramy ŭ Oršy i Mazyry? Tym samym Mazyry, u krypcie siońniašniaha Śviata-Michajłaŭskaha chrama jakoha čekisty niekali rasstrelvali i zakopvali sotni svaich niavinnych achviar, u tym liku śviataroŭ. I taho samaha Stalina, pomniki i bareljefy jakoha zaraz znoŭ źjaŭlajucca na našych abšarach kłopatam siońniašniaj śvieckaj ułady.
Pavažany Uładyka, ličym, što carkva peŭnym čynam uviedziena ŭ zman tymi kołami, jakija, prykryvajučysia vysokimi frazami pra internacyjanalizm i słavianskaje bractva, faktyčna pravodziać palityku vyniščeńnia biełaruščyny i kaščunna ździekvajucca z nacyjanalnaj śviadomaści i histaryčnaj pamiaci biełaruskaha naroda. Z-za Suvorava niekali biełaruskaja dziaržava była pieraŭtvorana ŭ zvyčajnuju hubierniu paŭnočna-zachodniaha kraju Rasii. Apošnija palityčnyja tendencyi ŭ Rasijskaj Fiederacyi i Respublicy Biełaruś śviedčać, što niekamu znoŭ zachaciełasia źvieści Biełaruś da statusu rasijskich hubierniaŭ. Nie ŭdasca.
I tamu nam, biełarusam, nie patrebny ni staryja, ni novyja Suvoravy.
My jak biełarusy nie majem ničoha suprać pomnikaŭ Suvoravu i chramaŭ u jaho honar u Rasii, dla jakoj jon – adlustravańnie rasijskaha honaru i vajskovaj słavy. Rabić ža heta na Biełarusi – toje samaje, što Rasii na Kulikovym poli ŭhanaravać nie Dźmitryja Danskoha i Sierhija Radaniežskaha, a chana Tachtamyša, jaki spaliŭ Maskvu.
Pavažany Uładyka, mocnym bokam pravasłaŭnaj carkvy zaŭsiody była kansiervatyŭnaść u pazityŭnym sensie hetaha słova. Zaŭsiody carkva była mudrym Nastaŭnikam dla svaich viernikaŭ. Prosim Vas nie rabić paśpiešlivych, niepradumanych krokaŭ pry vyrašeńni dadzienaj prablemy, nie hulać pačućciami prostych viernikaŭ, jakija ŭ masie svajoj z-za doŭhich hadoŭ denacyjanalizacyi nie zaŭsiody daśviedčany ŭ histaryčnych realijach.
Voś čamu, kab Biełaruskaja pravasłaŭnaja carkva nie stračvała maralny aŭtarytet biełaruskaha hramadstva, nastojliva prosim kiraŭnictva Biełaruskaha Ekzarchatu admovicca ad padtrymki tak zvanaha «Suvoraŭskaha prajektu».
Alaksiej Maračkin, kiraŭnik Mižnarodnaha hramadskaha abjadnańnia «Zhurtavańnie biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna» h. Minsk, vuł. Revalucyjnaja, 15
Aleh Trusaŭ, staršynia Hramadskaha abjadnańnia «Tavarystva biełaruskaj movy imia Franciška Skaryny» h. Minsk, vuł. Rumiancava, 13
Aleś Paškievič, staršynia Hramadskaha abjadnańnia «Sajuz biełaruskich piśmieńnikaŭ» h. Minsk, vuł. Frunzie, 5
