Bolš za piatnaccać hadoŭ mienskija vierniki damahajucca viartańnia adabranaha jašče ŭ 1863 h. klaštara z kaściołam Śviatoha Jazepa. Ułady spasyłalisia na brak srodkaŭ, na adsutnaść pamiaškańniaŭ dla archivu, na niemahčymaść adsialeńnia vajskovaje kamendatury i h.d.
U redakcyju «NN» trapiŭ dakument, raspracavany «Mienskprajektam». «Mienskprajekt» praduhledžvaje vykarystać terytoryju i budynki klaštaru pad «hatelny kompleks na 84 numary (160 pražyvajučych) ź nieabchodnym naboram spadarožnych pamiaškańniaŭ», u tym liku parkinham i basejnam. I, jak adznačajecca ŭ dakumencie, staršynia Mienharvykankamu Paŭłaŭ rašeńniem № 1012 ad 25 traŭnia 2006 hodu vydzialiŭ ź biudžetu na «rekanstrukcyju i restaŭracyju pomnika XVII—XVIII st., kompleksu budynkaŭ № 6, 8 pa vulicy Kiryły j Miafoda z prystasavańniem pad hatelny kompleks i abjekty handlova‑bytavoha pryznačeńnia z abjomam kapitalnych układańniaŭ 1.400 młn rubloŭ». Prajekt pierabudovy klaštaru bernardynaŭ pad hatel z zabaŭlalnym centram zrabiła hrupa na čale z Rybnikavym, u im brali ŭdzieł architektary j inžynery Małatkova, Jerkavič, Bałotnikaŭ j Charłamaŭ. Ani pra jakaje kulturna‑aśvietnaje pryznačeńnie ŭnikalnych pomnikaŭ, ani pra ich viartańnie zakonnym ułaśnikam — katalickaj carkvie — havorka nie viałasia.
Tymčasam kiraŭnictva Kaściołu ŭ Biełarusi źviartałasia da ŭładaŭ jašče ŭ krasaviku 2005 hodu z patrabavańniem viarnuć chram Śviatoha Jazepa i klaštar bernardyncaŭ. Mierkavałasia, što archivy pierajeduć u Nacyjanalnuju biblijateku. Ale ni rašeńnia na hety kont, ni hrošaj na ramont i pierajezdu archiŭ niama. Na prystupkach byłoha kaściołu śviatoha Jazepa i klaštara bernardyncaŭ da siońnia molacca parafijanie roznych mienskich kaściołaŭ.
Uvieś kvartał pamiž vulicami Hiercena, Handlovaj i Kiryły j Miafoda zojmie sučasny hmach z betonu j škła z šklanymi halerejami i kupałam pasiaredzinie. Novy piacipaviarchovik źniaviečyć abaviazkovuju dla sakralnaje architektury žorstkuju hierarchiju abjomaŭ: śviatynia—klaštar—haspadarčyja pabudovy.
U Biełarusi ad XVII st. skłałasia tradycyja, pavodle jakoje budynki kalehijumaŭ i klaštaraŭ mieli ścipłuju, ale rytmičnuju j rehularnuju ordernuju azdobu ŭ vyhladzie pilastraŭ, łapatak i vialikich hzymsaŭ, a haspadarčyja j dapamožnyja pabudovy byli pazbaŭlenyja plastyčnaha dekoru. Daminantaju klaštarnych ansamblaŭ musiŭ być hałoŭny fasad chramu. «Mienskprajekt» rujnuje hety pryncyp, stvarajučy čužarodnyja plastyčnyja akcenty pa perymietry ŭsiaho kvartału.
Nie adpaviadaje tradycyjnamu pryncypu j sucelny front zabudovy. Akurat «stojačymi paasobna» budynkami słaviŭsia stary Miensk. Pra hetu sanitarnuju i ekalahičnuju vyhodu z zachapleńniem pisali padarožniki ŭ XVIII — XIX st.. Mianiajucca abrysy klaštarnych dachaŭ na valmavyja mansardy sa škłopakietami. Navabud pierakryje spradviečny vyhlad na klaštar i kaścioł z boku Śvisłačy j Trajeckaj hary. Novyja budynki skaziać ŭvieś horadabudaŭničy asiarodak: realnyja pomniki apynajucca ŭ padparadkavanym stanie, u čužym stylistyčna asiarodździ. Niepapraŭna skažajecca aŭtentyčny abrys kvartału. Nivelujecca reljef, što ciapier maje naturalnyja pierapady 9,6 m.
U navamodny budynak častkova «buduć uklučanyja frahmenty jsnujučaj butavaj kładki». Voś i ŭvieś kłopat pra aŭtentyčnyja staražytnyja mury.
Prajektam nie praduhledžanyja rehuły adnosna materyjałaŭ, tamu budzie šmat zichotkaha škła, buduć i beton z sylikatam i plastykavyja škłopakiety... Nia budzie ani dreva, ani kamiennaha bruku, ani kieramičnaje dachoŭki. Adno tolki «koler pakryćcia dachu imituje čarapičnaje pakryćcio». Kab choć farmalna «pryviazacca» da ŭnikalnaha histaryčnaha asiarodku, prajekciroŭščyki vyrašyli «ŭpryhožyć» fasady eklektyčnym dekoram. Choć ani hety biezhustoŭny dekor, ani plastyka fasadaŭ nia majuć ničoha supolnaha z pomnikam. Słabaje viedańnie tradycyjaŭ vydaje navat kalarovaje vyrašeńnie «Mienskprajektu»: «Fasadnyja płoskaści pafarbavanyja ŭ terakotavy, vochrystyja kolery». Ale, pavodle šmatlikich śviedčańniaŭ, u kancy XVIII—pač. XIX st. u Miensku byli «zialonyja ci žoŭtyja damki z čyrvonymi dachami, uzorystymi akanicami j kratavanymi aharodžami».
Zatoje u padziemnym uzroŭni praduhledžany «parkinh na 68 mašyna‑miescaŭ, zahruzačny debarkader restarana; na pieršym paviersie znachodziacca kramy, zala restaranu na 50 miescaŭ, padsobnyja pamiaškańni restaranu, boŭlinh, biljard, biznes‑centar, adzialeńnie suviazi, pasaž, nižniaje faje, eskalatar, basejn z saŭnaj, fitnes, cyrulnia, salaryj, kasmetyčny salon». Praduhledžanyja lifty j eskalatary, adkryty tenisny kort! A na piatym paviersie budzie prezydencki luks.
Zatoje nidzie ŭ prajektnaj dakumentacyi ja nie znajšoŭ zhadak pra archiealahičnyja raskopki, vyvučeńnie aŭtentyčnych muroŭ klaštaru (naprykład, na pradmiet najaŭnaści fresak) — taho, biez čaho padobny prajekt niemahčyma ŭjavić u cyvilizavanym śviecie.
Samy kaštoŭny aŭtentyčny pomnik Vierchniaha horadu, ansambl klaštaru bernardynaŭ, pierastaje isnavać. Na adny prajektnyja raboty tolki letaś i byli patračanyja 1400 młn rubloŭ!
Hateli, basejny, korty j prezydenckija luksy patrebnyja stalicy. Ale: a) čamu ich nie pastavić na inšym bierazie raki ci kala muzeju VAV; b) navošta biespardonna chłusić i nazyvać źniščeńnie pomnikaŭ dziela realizacyi biznes‑prajektaŭ «restaŭracyjaj» i «kłopatam pra spadčynu»? Navošta skažać śviadomaść i svaju j narodu? Bo padvajeńnie śviadomaści ŭ prajekciroŭščykaŭ ź «Mienskprajektu» vidavočnaje: u adnym radku jany pišuć: «Asnoŭnyja padjezdy ździajśniajucca z boku vuł. Kiryły j Miafoda..., haspadarčy — ź vierchu vuł.Hiercena», a praz radok: «vulicy Hiercena, Kryły j Miafoda zaprajektavanyja piešachodnymi».
Adzina spraviadlivym i cyvilizavanym rašeńniem było b viarnuć śviatyniu katalikam. Lahična było b adrestaŭravany klaštar prystasavać akurat pad archiŭ‑muzej litaratury j mastactva z mastackaj halerejaj, ekspazycyjnaj i čytalnaj zalami.... Mieła b navat sens zakanservavać ŭsie budynki j reštu muroŭ z metaju stvareńnia eksprymentalna‑navučalnaje bazy dla budučych restaŭrataraŭ i archieolahŭ... Ale kiraŭnictva krainy maje na heta ŭsio svoj pohlad. A «restaŭratary» i «achoŭniki» radyja dahadzić. Nia dziva: za takija hrošy!
❏
Klaštar bernardynaŭ zasnavany ŭ 1624 h. Fundavali Andrej Kansoŭski j jaho brat Jan. U 1630‑ia bernardyny ŭźviali draŭlanyja kaścioł i kanvent. Paśla pažaru da 1652 byŭ zbudavany kamienny kaścioł i klaštar. Paśla rekanstrukcyi 1752 budynki nabyli ciapierašnija rysy. U k. XVIII st. kompleks składaŭsia z kaściołu, brackaha korpusu, žyłych damoŭ, trapieznaj, škoły, špitalu, stajni, pivavarni. Byŭ abniesieny kamiennaj aharodžaju z bramami. Na staraśvieckich planach bačny soniečny hadzińnik pasiarod klaštarnaha dvara. Daminantaj kompleksu byŭ fasad kaściołu z vysokim frantonam. Viančała kampazicyju fasadu «mały kupałok», padobnaja da jaje syhnaturka zaviaršała dach nad preźbiteryjem. U nišach fasadu stajali fihury śviatych, u voknach — try zvany.
Śviatyniu ŭpryhožvali 9 atynkavanych i dekaravanych lepkaju ałtaroŭ. Na chorach byli arhany na 10 hałasoŭ. U XIX st. ich zamianili šykoŭnyja arhany «na 22 hałasy i z 4 miachami». U krypcie pachavanyja Zavišy, Kansoŭskija, Tyškievičy... Da paŭnočna‑zachodniaha fasadu kaściołu dałučaŭsia «klaštar muravany ŭ try linii, u dźviuch linijach uzdoŭž pa druhi pavierch, a ŭ treciaj papiarečnaj, bo pad haroju pabudavanaja, try pavierchi... linii zamykajuć kvadrat z aharodam i altankaju z kvietkami». U karpusach byli kielli manachaŭ, refiektar. Pry klaštary dziejničała škoła filazofii. Biblijateka bernardynaŭ ličyłasia najbujniejšaj u Miensku.
U 1864 kaścioł prystasavali pad pravasłaŭnuju pałkavuju carkvu Śv.Kiryła i Miafoda (z 1872 pad archiŭ), a karpusy pad kazarmy Kałomienskaha piachotnaha pałka i śledčuju kamisiju. U 1983 kaścioł častkova restaŭravany (arch. H. Bosak). Źjaviŭsia franton, čarapičny dach. Interjer u pačatku 1960‑ch paniaviečany pierakryćciami na 5 pavierchaŭ. Tut raźmiaščajecca Archiŭ navukova‑techničnaj dakumientacyi i Archiŭ litaratury i mastactva, u karpusach — vajennyja kamiendatura i prakuratura. U pravy bok ad partału byli staražytnyja mohiłki XVII st., tak zvanyja «bernardyny». Ich źniščyła ŭ 2002 h. TAA «Stary Miensk» padčas budaŭnictva restaranu.
Na apošnim zdymku: Rekanstrukcyja z prystasavańniem pomnika architektury pad hatelny kompleks
