Seminar
Hodny padarunak
19 śniežnia 1997 hodu ŭ Miensku adbyŭsia seminar «Karnyja orhany Biełarusi: historyja j sučasnaść (da 80-ch uhodkaŭ VČK)». Arhanizatarami imprezy byli Biełaruski Chielsynski Kamitet i Biełaruskaja Asacyjacyja Achviaraŭ Palityčnych Represijaŭ. Takim čynam hramadzkija instytucyi Biełarusi adznačyli ŭhodki represiŭnaj mašyny, jakaja stolki zrabiła dla źniščeńnia hetaha samaha hramadztva.
Vital Skałaban prapanavaŭ razhladać funkcyjanavańnie represiŭnaj systemy z samych pieršych dzion balšavickaje ŭłady ŭ Biełarusi i ŭ svaim dakładzie praanalizavaŭ udzieł va Ŭsiebiełaruskim źjeździe 1917 hodu jak padstavu dla represijaŭ. Taciana Proćka pakazała niepasrednuju rolu VČK va ŭstalavańni savieckaj ułady ŭ Biełarusi. Ihar Kuźniacoŭ, čyj zbornik dakumentaŭ padrychtavany ŭ Archivie Najnoŭšaje Historyi, svoj dakład pryśviaciŭ technalohii funkcyjanavańnia karnych orhanaŭ u 1920-50-ja hady. Tema adnoj z dyskusijaŭ, jakija razharelisia na seminary — kolkaść achviaraŭ. Pakul archivy KHB zakrytyja, pra heta možna tolki mierkavać. Ihar Kuźniacoŭ taksama zajaviŭ, što padaje ŭ sud na Adama Zaleskaha, čyju publicystyku ŭłady aktyŭna pačali vykarystoŭvać dla apraŭdańnia kamunistyčnaha teroru. Adam Zaleski dazvoliŭ sabie nia prosta niekarektnyja vykazvańni, a navat i abrazu svaich apanentaŭ.
Što kinułasia ŭ vočy, dyk heta raskoł u asiarodździ byłych represavanych. Roznyja hrupy ŭ Biełaruskaj Asacyjacyi Achviaraŭ Palityčnych Represijaŭ pa-roznamu bačać taktyku dziejańnia svajoj arhanizacyi ŭ adstojvańni pravoŭ achviaraŭ tatalitarnaha režymu. Zrešty, sytuacyja ŭ Biełarusi nie ŭnikalnaja — hramadzki ruch byłych represavanych raskołaty praktyčna va ŭsich postsavieckich krainach.
Na mienskim seminary adbyłasia prezentacyja knihi Alaksandra Łukašuka «Za kipučaj čekisckaj rabotaj: Z žyćcia kataŭ». Pieršyja 50 asobnikaŭ knihi dastavili na seminar adrazu z drukarni. Sam aŭtar nia zmoh pryjechać u Miensk, ale dasłaŭ svoj pryvitalny tekst, dzie adznačyŭ, što «ŭčorašnich kataŭ ušanoŭvaje toj, kamu patrebnyja katy siońnia». Seminar i kniha stalisia hodnym padarunkam u dzień 80-ch uhodkaŭ VČK.
Seminar «Karnyja orhany Biełarusi» byŭ pieršaj z akcyjaŭ vialikaj histaryčnaj antytatalitarnaj prahramy, jakuju źbirajucca ažyćciaŭlać hramadzkija arhanizacyi Biełarusi. U lutym 1998 hodu Biełaruski Chielsynski Kamitet maje namier pravieści kanferencyju «Palityčnyja represii ŭ Biełarusi ŭ XX stahodździ».
Aleh Dziarnovič
