Da pytańnia pra ŭschodniesłavianskaje adzinstva
... Minuły hod byŭ adznačany niečuvanym uspleskam «uschodniesłavianskaje» rytoryki ŭ kulturnym žyćci Biełarusi. Muzei, teatry, vystavačnyja zali i estradnyja sceny chvala za chvalaju zalivała «słavianskaja» aryjentacyja. Dyjapazon uzroŭniu hetych akcyjaŭ byŭ raznastajny: ad nastalhična-savieckaha festyvalu pieśni «Załaty šlahier» u Mahilovie da absurdalnych dzion Murmanskaje vobłaści, padčas jakich pa rajcentrach vazili ansambal «Słavianie», a ŭ Muzei Ajčynnaj vajny (!) naładzili mastackuju vystavu murmancaŭ. Na vystavu ja nie schadziŭ, a tamu nijak nie mahu sabie ŭjavić, pa susiedztvu ź jakimi ekspanatami raźviesili mastactva Zapalarja i na što va ŭsim hetym byŭ namiok.
Zatoje ja vypadkova patrapiŭ na vystavu mastaka Kuźmiča «Słavianskija madony», jakuju naviedaŭ, asobna ad mianie, i Łukašenka. Praminuć było niemahčyma ŭžo z taje pryčyny, što i ŭ Pałacy mastactva, i ŭ Nacyjanalnym mastackim muzei ŭ adnačaśsie adbyvalisia dźvie persanalnyja vystavy Kuźmiča. Hetkaha honaru nia mieli navat narodnyja ci prosta talenavityja mastaki. Za historyju Biełarusi heta pieršy vypadak. Administracyi muzejaŭ užo tonka adčuvajuć specyfičnyja husty hałoŭnaje Administracyi. «Słavianskaja» lichamanka vystavaŭ achapiła navat KHB, dzie ŭ klubie Dziaržynskaha ekspanavalisia teatralnyja lalki z kalekcyi słynnaha rasiejskaha lalkavoda Abrazcova... Treba pryzvyčajvać siabie nie ździŭlacca.
Tolki padumaŭ pra heta i nie ŭstrymaŭsia ad čarhovaha ździŭleńnia. Patrapiŭ mnie na vočy čarhovy «słavianski» padarunak. Užo sioleta ŭ Homieli, u adzinym u krainie Ŭniversytecie transpartu, vyrašyli pravieści Mižnarodnuju maładziožnuju kanferencyju. Praŭda, transpartu jana nie datyčyć. Adbudziecca jana ŭ krasaviku i budzie mieć epachalnuju, jak i maje być na mižnarodnych kanferencyjach, nazvu: «Vostočnosłavianskoje jedinstvo v prošłom, nastojaŝiem i buduŝiem». Aproč transpartnaha ŭniversytetu, arhanizatarami vystupajuć Homielski navukovy Centar imia Kiryły Turaŭskaha i Tavarystva Kiryły Turaŭskaha.
Padrychtoŭka ŭ razhary. Va ŭsie navučalnyja ŭstanovy razasłanyja ŭmovy hetaje akcyi. Jak zajaŭlajecca, da ŭdziełu ŭ kanferencyi zaprašajucca maładyja navukoŭcy (da 35 hadoŭ), aśpiranty, studenty i, što, na dumku arhanizataraŭ, samaje istotnaje — aktyvisty i ŭdzielniki maładziožnych ruchaŭ... Prapanujucca nastupnyja nakirunki «raboty»: «problema słavianskoho jedinstva v litieraturnom naśledii Kiriłła Turovskoho, istoričieskije korni vostočnosłavianskoho jedinstva, puti sochranienija i ukrieplenija jedinstva vostočnych słavian». Jak kateharyčna zajaŭlajuć arhanizatary, «matieriały s otkłonienijami ot ukazannych norm rassmatrivaťsia nie budut».
...Kali ja chadziŭ u škołu, pra Kiryłu Turaŭskaha ŭ padručniku biełaruskaje litaratury było jakich paru radkoŭ. Paźniej ja daznaŭsia, što Śviaty Kiryła Turaŭski byŭ pieršym uschodniesłavianskim japiskapam i carkoŭnym piśmieńnikam, jaki ŭvajšoŭ u historyju litaratury jak «złatavust». Siarod jahonaje spadčyny, jakuju možna pryciahnuć da historyka-palityčnaha kantekstu, viadomyja «Prytčy pra dušu i cieła (albo pra ślapoha j kulhavaha)», dzie jon raskryvaje «jeraś» subotniaha pasta rastoŭskaha japiskapa Fiodara j kniaskuju hardyniu Andreja Bahaluskaha. Voś zaraz siadžu i ŭjaŭlaju sabie: Homiel, vulica Kirava, soniečny krasavicki dzień, siadziać maładyja «aktyvisty-łukamolcy» va ŭniversytecie transpartu i raźbirajuć tealahičny dysput dvuch pravasłaŭnych japiskapaŭ 12-ha stahodździa ŭ kantekście «ukrieplenija vostočnosłavianskoho jedinstva»... Ech, dzie majo junactva...
Da niadaŭniaha času «słavianskija» inicyjatyvy byli pryjarytetnym nakirunkam samoha Łukašenki dy roznych marhinalnych amataraŭ. I voś upieršyniu robicca sproba nadać usim hetym torhanym i razbersanym inicyjatyvam iluziju «nieparyŭnaści pakaleńniaŭ». Dajučy sabie spravazdaču ŭ niahiehłaści j niecikavaści svaich pačynańniaŭ, «uschodniesłavianščyki» ŭsio bolš i bolš robiać dziela «hałački», jak heta było j budzie va ŭsialakich «kamsamołach», jak by ich ni pierachryščvali. A vynik, vynik my ŭžo viedajem. I nie z padručnikaŭ. Prykłaŭšy jašče kaliva ŭjaŭleńnia, užo siońnia možna napisać «itohovyja dokumienty» zaplanavanaj na krasavik homielskaje kanferencyi, jak i dziasiatkaŭ da jaje padobnych...
7 studzienia Łukašenka ŭručaŭ piać premijaŭ «Za duchoŭnaje adradžeńnie» vybitnym, na jahonuju dumku, dziejačam «słavianščyny». Ja pra heta spačatku zabyŭ, a paśla i sam dadumaŭ, kamu jon ich moh dać. Ale pra heta inšym razam...
Siarhiej Chareŭski
