U sutareńniach Čyrvonaha Kaściołu prachodzić vystava, pryśviečanaja 75-m uhodkam Haładamoru na Ŭkrainie ŭ 1932-33 hodu.
Kalektyvizacyja, industryjalizacyja. Za hetymi suchimi savietyzmami chavajecca žachlivaja, śmiercianosnaja para. Para, kali acalełamu paśla Pieršaj suśvietnaj, hramadzianskaj i polska-savieckaj vojnaŭ sialanstvu pavodle słovaŭ Sałžanicyna «byŭ kančatkova pierabity chrybiet». Na pačatku 30-ch SSSR musiŭ choć niejak dahnać zachodnija krainy ŭ ekanamičnym raźvićci, i dla hetaj mety krainie byli patrebnyja kalasalnyja srodki. Što ž mahła prapanavać zachodniamu spažyŭcu zbolšaha ahrarnaja dziaržava? Viadoma, zbožža. Ziernia Saviecki Sajuz vyvoziŭ za miažu vializnuju kolkaść, navat na škodu ŭłasnym hramadzianam: pakidajučy ich haładać, adbirajučy ŭ chlebarobaŭ navat zastaŭlenaje imi na ŭłasny pražytak.
Adbor zbožža ŭ nasielnictva mieŭ i jašče adnu metu — vyniščyć sacyjalnuju bazu supracivu savieckaj uładzie na vioscy — zamožnaje sialanstva, na navamoŭi taho času nazvanaha «kułactvam». Sialan abkładali niepamiernym charčovym padatkam, ekprapryjavali chleb, skupali jaho pa nizkich, nieprybytkovych cenach. Kab ludzi nie raźbiahalisia ź miesca hoładu ŭ pošukach ježy, byli vystaŭlenyja zaharadžalnyja vojski NKUS. U savieckich sialan navat nie było pašpartoŭ — jašče adzin «kručok», jaki nie puskaŭ ich u adnosna syty horad. Kamunistyčnaje kiraŭnictva ž sam fakt vialikaha hoładu kateharyčna adprečvała, admaŭlajučysia ad humanitarnaj dapamohi z-za miažy.
Nastupstvam takich splanavanych dziejańniaŭ i staŭ žachlivy Haładamor, jaki pavodle roznych acenak ad 5 da 10 miljonaŭ žyćciaŭ, kali «trupy valalisia ŭpokat» (pavodle słovaŭ vidavočcy-sielanina), a ŭščent zhaładałyja ludzi źjechalisia da ludažerstva. Najbolš masavy hoład chapiŭ jakraz Ukrainu, praŭdzivuju žytnicu Rasiejskaj imperyi, a potym i Savieckaha Sajuza. Pavodle źviestak daśledčykaŭ najbolš paciarpieli ad masavaha hoładu Charkaŭščyna i Kijeŭščyna.
U suviazi ź reakcyjaj biełarusaŭ na Haładamor na vystavie pryviedzieny cikavy dakument. Heta adkryty list biełaruskich rabotnikaŭ da Centralnaha kamitetu kamunistyčnaj partyi Ŭkrainy. Jon pačynajecca słovami: «Kali heta toje było, što Biełaruś Ukrainu karmiła?..» I dalej iduć padrabiaznyja apisańni ŭkrainskich uciekačoŭ, što na vulicach biełaruskich haradoŭ ratujucca ad hoładu žabractvam. U liście biełaruskija rabotniki niepakojacca za los susiedziaŭ i ździŭlajucca, jak takaja biada mahła stacca na Ŭkrainie, što zaŭsiody prymałasia biełarusami jak zamožny kraj ź vielmi ŭradlivaj — nie paraŭnać ź biełaruskaj — hlebaj.
Na vystavie padadzieny dokazy, što pryčynaj strašennaha hoładu 1932-33 hodu, jaki sabraŭ plon u miljon žyćciaŭ, nia byli kiepski ŭradžaj ci zasucha, a metaskiravanyja dziejańni savieckaha ŭradu. Na pytańnie «Chto vinavaty?» arhanizatarami vystavy dajecca adnaznačny adkaz — palityka tatalitarnaha stalinskaha režymu. Padadzienyja imiony kankretnych ludziej, uradoŭcaŭ, jakija «ščyravali» ŭ hetaj spravie najbolš — Stalin, Kahanovič, Balicki i Postyšaŭ. Kab adratavać žyćci sialan usiaho-tolki i treba było — spynić vyvaz charčoŭ za miažu i addać ich u rajony Ŭkrainy, jakija haładali. Ale dla ŭłady, upeŭnienyja arhanizatary vystavy, hetyja žyćci ničoha nie kaštavali.
Ciapierašniaje kiraŭnictva Ŭkrainy imkniecca pryciahnuć uvahu da hetaj, žachlivaj, staronki historyi, kab savieckaje minułaje nia vabiła najpierš svaich hramadzianaŭ. 14 krainaŭ, siarod jakich ZŠA, krainy Bałtyi, Polšča i Vuhorščyna užo akreślili Haładamor jak «hienacyd suprać ukrainskaha narodu», a Eŭraparlament sioleta pryznaŭ Haładamor złačynstvam suprać čałaviečnaści.
