Jon prynios nia «Folkišer Beabachter» i nia «Praŭdu» 1937 hodu. Navat nie partyjny orhan — heta niezaležnaja levaja pluralistyčnaja hazeta, jakuju kalehi našaniŭcaŭ vydajuć na svoj strach i ryzyku, drukujučy za miažoju i pieravoziačy ŭ Biełaruś. Nie znajšłosia siarod udzielnikaŭ forumu razvažlivaha čałavieka, jaki b spyniŭ hetuju abrazu niezaležnaj presy, jaki b pastaviŭ sabie pytańnie, čym «my» lepšyja ad «ich»?
«Naša Niva» prapanuje Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ dać maralnuju acenku performansu 3 listapada.
* * *
U vystupach pravodzilisia paraleli miž kamunistyčnym forumam, što adbyvaŭsia ŭ toj samy dzień u hateli «Biełaruś», i schodam siabroŭ RSDRP, što adbyŭsia ŭ Miensku na pačatku stahodździa. Ale marksizm maje takoje ž dačynieńnie da stalinizmu, jak nacyjanalizm — da nacyzmu.
Udzielniki Antykamunistyčnaha forumu, što sabraŭsia ŭ Miensku 3 listapada, atajesamlajuć stalinizm z kamunizmam. Heta z navukovaha punktu hledžańnia pamyłkova.
* * *
Samaśćviardžacca praz taptańnie hazetaŭ mohuć tolki marhinalnyja palityki, jakija nia majuć šancaŭ uźniacca nad hrupavymi, partyjnymi hranicami i stać sapraŭdy ahulnanacyjanalnymi liderami.
* * *
Ideja pakajańnia kamunistaŭ, papularnaja ŭ pačatku 90‑ch, siońnia hučyć nastolki ž anachranična, jak i papularnaja ŭ peŭnych kołach dumka, što Paźniak słužyŭ palicajem, raz vykarystoŭvaje toj samy bieł‑čyrvona‑bieły ściah. Niajasna, za što pierad spadarom R., katory vyścieliŭ padłohu «Tovariŝam», musić kajacca kamunist Siarhiej Vaźniak, jaki štotydzień, na svoj strach i ryzyku, vozić svaju hazetu z‑za miažy i raspaŭsiudžvaje ŭ Biełarusi.
* * *
Padobnyja forumy nia majuć navukovaj, maralnaj i palityčnaj vartaści siońnia. Kamfortnaje zmahańnie «miž svaimi» nie nabližaje Biełarusi da niezaležnaści i demakratyi. Arhanizacyja takoha forumu była b hieraizmam u 1977 hodzie i spraviadlivaściu ŭ 1987 hodzie, ale ŭ 2007‑m ad usiaho hetaha patychała prosta pijaram. Zmahańnie za «hołas Minjustu» dla demakratyčnych palitykaŭ, jakija pretendujuć na praŭdzivaje liderstva, niedapuščalnaje.
Red.
* * * * * * * * *
Stalinizm pamiraje marudna
Kamunisty uvachodziać siońnia va ŭradavyja kaalicyi ŭ takich vialikich demakratyčnych krainach, jak Italija, Indyja, Paŭdniovaja Afryka. Niebahataja Małdova, pavodle ŭsich kryteraŭ, zastajecca adnoj z samych svabodnych krainaŭ SND. Usie sproby Kramla skinuć kamunistyčny ŭrad Varonina nie dali plonu, i jon praciahvaje adaptvać krainu da eŭrasajuzaŭskich standartaŭ. Kamunisty byli ŭdzielnikami šyrokaj demakratyčnaj kaalicyi, jakaja adoleła Mečyjara i viarnuła Słavaččynu na praeŭrapiejskuju darohu, spyniŭšy jaje spaŭzańnie ŭ sajuźniki Rasiei. Kamunisty razam z sacyjalistami i chryścijanskimi demakratami, źjadnaŭšysia, pieramahli Pinačeta ŭ Čyli. Kamunisty na roŭnych udzielničajuć u palityčnym žyćci Skandynavii, Čechii, Francyi, Hišpanii.
U toj ža čas kamunisty praciahvajuć niedemakratyčna kiravać Kitajem, Vijetnamam i Kubaj.
A ŭ Karei kamunisty trymajuć tyraniju. Praŭda, partyja nia maje słova “kamunistyčnaja” ŭ naźvie, jana nazyvajecca Pracoŭnaj.
A ŭ Nepale kamunisty praciahvajuć uzbrojenuju baraćbu suprać manarchii.
Kamunistyčnyja partyi jość roznych koleraŭ i adcieńniaŭ. “Kamunistyčnaja” forma moža mieć rozny źmiest. Na Filipinach, dzie taksama praciahvajecca partyzanka, hetaje słova aznačaje “maaisckaja”, a ŭ Partuhalii, badaj, “antyklerykalnaja”. A ŭ Kalumbii — “narkaanarchičnaja”.
U toj ža čas Karymaŭ va Ŭzbekistanie, toj, katory, pavodle śviedčańnia byłoha pasła Vialikaj Brytanii sera Mureja, tapiŭ palityčnych praciŭnikaŭ u bočkach z kisłatoj, uznačalvaje zusim nie Kamunistyčnuju, a Narodna-Demakratyčnuju partyju (pasła, darečy, paśpiašalisia źniać z pasady, bo jon zanadta ŭciahnuŭsia ŭ pravaabarončyja pytańni ŭ toj momant kali Taškient jašče byŭ važnym partneram antyterarystyčnaj kaalicyi, što niesła svabodu narodu Aŭhanistanu, zadoŭha da Andyžanskich padziejaŭ, paśla jakich trymać šyła ŭ miachu stała niemahčyma). Tyranija siońnia byvaje nia tolki kamunistyčnaj, a kamunisty byvajuć nia tolki tyranami... Tak było
Ale toj samy Isłam — to bok, mir i ciarpimaść — Karymaŭ sapraŭdy byŭ kiraŭnikom Kamunistyčnaj partyi da 1991 hodu. Ale kiraŭnikom nacyjanalnaj kamunistyčnaj partyi da 1991 hodu byli i paźniejšyy prezydenty Estonii Arnold Rujtel, Litvy Alhirdas Brazaŭskas.
U Polščy kamunistyčnaj partyi niama, a voś u Čechii kamunisty zastajucca adnoj z asnoŭnych palityčnych siłaŭ, pryčym asabliva nie mianiajučy idealohii.
Kamunistami byli mason Taraškievič i partyzan Mašeraŭ, bonza Šamiakin i padpolščyk Maksim Tank; da marksistaŭ adnosiać siabie Anton Łuckievič, Lešak Kałakoŭski, Teador Adorna, Słavaj Žyžak...
Antykamunistyčny forum 4 listapada prymusiŭ nas zadumacca nad pytańniami, na jakija niama prostych adkazaŭ. Ci byŭ stalinizm i maaizm niepaźbiežnym vynikam marksizmu? A leninizmu? Nakolki kamunizm identyčny z marksizmam? Ci jość stalinizm marksizmam? Ci kamunizm heta antyhumannaja idealohija? Ci zasłuhoŭvaje kamunizm Niurnberskaha pracesu, ci jahonyja złačynstvy byli takimi ž aberacyjami, jak frankizm byŭ zachapleńniem katalicyzmu? Ci niasuć usie kamunisty adkaznaść za hienacyd 30-ch ci kryvavaje varjactva Pał Pota? Jakuju budučyniu majuć kamunistyčnyja partyi i ŭ čym sens levaha ruchu siońnia? Jakaja vizija historyi Biełarusi moža kansalidavać nacyju, urešcie?..
Čytajcie ese Andreja Dyńka ŭ adnym z nastupnych numaroŭ hazetaŭ “Naša Niva” i “Tovariŝ”.
