44-m prezydentam ZŠA staŭ senatar‑demakrat Barak Abama. Jon atrymaŭ pierakanaŭčuju pieramohu nad svaim supiernikam respublikancam Džonam Makkiejnam, nabraŭšy 52% hałasoŭ suprać 46 u Makkiejna, i 349 hałasoŭ kalehii vybarcaŭ (dla pieramohi dosyć 270). U ZŠA ŭpali apošnija rasavyja barjery.
Abamu ŭdałosia abudzić niečuvany entuzijazm maładych vybarcaŭ, i jaŭka na vybary stała rekordnaj.
Jašče praciahvajecca padlik hałasoŭ u Mantanie, Misury i na Alascy, ale ŭsio ŭžo vyrašana.
Abama staŭ pieršym afraamerykancam, jaki zaniaŭ pasadu kiraŭnika krainy. Tak Ameryka kančatkova raźvitałasia z rasavymi zababonami.Abama staŭ novym uvasableńniem amerykanskaj mary. Narodžany ŭ biednaj siamji, jon vybiŭsia ŭ ludzi, skončyŭ adzin z samych prestyžnych universytetaŭ. Svaju karjeru jon pačaŭ nie z zarablańnia hrošaj, jak bolšaść jahonych adnahodkaŭ, a z sacyjalnaj raboty ŭ Čykaha.
Barak Abama pieramoh u Ńju‑Džerzi, Ńju‑Jorku, Pensylvanii, usich štatach Novaj Anhlii (Vermont, Kanektykut, Masačusets, Ńju‑Hempšyr, Mejn, Rod‑Ajlendu), Dełavery, Pensyvalnii, Merylendzie, Ahajo, Mičyhanie, svaim rodnym Ilinojsie, Viskonsinie, Minesocie, Fłarydzie, Kalifornii, Vašynhtonie, Ńju‑Meksyka, Arehonie, a taksama federalnaj staličnaj akruzie.
U staličnym Vašynhtonie za Abamu prahałasavali 94% vybarcaŭ, na Havajach — 74%, Viskonsinie — 67%,u štacie Rod‑Ajlend — 63%, Ńju‑Jorku, Dełaver, Masačusetsie — 62%, u Kalifornii — 59%.
Mienavita pieramoha ŭ Kalifornii, samy ščylnanasielenym štacie ZŠA (heta 55 hałasoŭ), pryviała Abamu da pieramohi i zrabiła jaho novym prezydentam Štataŭ.
Džon Makkiejn pieramoh u tradycyjnych paŭdniovych respublikanskich štatach, dzie jašče žyvyja rasavyja zababony, — Techas, Kanzas, Arkanzas, Ałabama, Misisipi, Džordžyja, Łuiziana, Tenesi, Kientuki, Paŭdniovaja Karalina, a taksama ŭ Aryzonie, Ajdacha, Vajominhu, Jucie. Jašče byli zdabytyja vyjhryšy ŭ Paŭnočnaj i Paŭdniovaj Dakocie. Naprykład, jon nabraŭ 67% u Vajominhu i Akłachomie, 61% — u Jucie i Ajdacha, 54% — u rodnaj dla jaho Aryzonie.
Pra prezydenctva Abamy ŭsurjoz zahavaryli paśla taho, jak jon atrymaŭ pieravahu ŭ štatach Fłaryda, Ahajo i Pensylvanija, dzie baraćba kandydataŭ išła da apošniaha.
Abamu ŭžo pavinšavaŭ ź pieramohaj prezydent Džordž Buš. Džon Makkiejn pryznaŭ parazu i taksama pavinšavaŭ Baraka Abamu ź pieramohaj.«Ja b chacieŭ pavinšavać Abamu z tym, što jon stanie nastupnym prezydentam krainy, jakija my abodva lubim», — skazaŭ Makkiejn. Kandydat‑respublikaniec paabiacaŭ Abamie svaju dapamohu, a taksama padkreśliŭ, što amerykancy pavinny abjadnacca dziela dabra svajoj krainy.
U Hrant‑parku ŭ Čykaha (Hrant — heta proźvišča słavutaha amerykanskaha hienerała), dzie prachodziŭ paślavybarčy mitynh demakrataŭ, sabrałasia niekalki socień tysiač čałaviek, kab vitać Baraka Abamu ź pieramohaj. U stalicy Ameryki Vašynhtonie la Biełaha Domu sabrałasia blizu 125 tysiač, jaki vykrykvali «Abama! Abama! Abama!»
Novy prezydent vyjšaŭ da svaich prychilnikaŭ u supravadžeńni žonki Mišel i dźviuch dačok. Źjavilisia taksama na scenie Džozef Bajden, što budzie vice‑prezydentam, sa svajoj žonkaj.
«Pryvitańnie, Čykaha!
Kali niechta sumniajecca, ci žyvaja mara zasnavalnikaŭ Ameryki, siońnia ŭviečary my atrymali adkaz: ludzi vieryli, što ich hołas možna prynieści źmieny.Ameryka siońniašnim vybaram dała zrazumieć, heta adkaz, što my kraina i što my možam dasiahnuć u historyi razam: maładyja i staryja, bahatyja i biednyja, demakraty i respublikancy, čornyja, biełyja, łacinasy, azijackaha pachodžańnia i karennyja amerykancy, hiei, ludzi tradycyjnaj aryjentacyi, invalidy i fizyčna zdarovyja. My dakazali ŭsiamu śvietu, što źjaŭlajemsia naboram nia prosta «demakratyčnych» i «respublikanskich» štataŭ… My — Złučanyja Štaty Ameryki. U hety važny momant pieramieny pryjšli ŭ našu krainu», — kazaŭ novy prezydent.
Abama padziakavaŭ svajoj žoncy Mišel — «svajoj viernaj prychilnicy i paplečnicy z 16 hadoŭ», a taksama pažartavaŭ, što jahonyja dočki narešcie atrymajuć novaha ščaniuka, jaki pierajedzie ź imi ŭ Bieły Dom.
«Hetaja pieramoha naležyć Vam, amerykancy. My dakazali, što zdolnyja ažyćciavić hałoŭny lozunh kampanii — «Možam!». Siońniašniaja pieramoha — heta nie taja pieramiena, jakuju my šukali. Heta ŭsiaho tolki pradstaŭleny nam šaniec dla taho, kab ździejśnić jaho ŭ budučyni, — skazaŭ Abama.
Barak Abama pierakanany, što budzie prezydentam dla ŭsich amerykancaŭ i padziakavaŭ Džonu Makkiejnu za šmathadovuju altruistyčnuju pracu na karyść amerykanskaha narodu.
Na vybarach u ZŠA zafiksavana biespredentnaja jaŭka — na vybarčyja ŭčastki prajšli 160 młn čałaviek.
* * *
Abamu 47 hadoŭ (naradziŭsia 4 žniŭnia 1961 h. u Hanałułu na Havajach). Baćka — kienijec, maci — biełaja amerykanka.
Darečy, afraamerykancy składajuć 12,5% nasielnictva ZŠA, tamu kazać, što afraamerykancy zabiaśpiečyli pieramohu, nie vypadaje.
* * *
Pieramahajuć demakraty i na vybarach abiedźvie pałaty amerykanskaha kanhresu, praŭda, ichnyja vyniki nižejšyja, čym jany spadziavalisia.
* * *
Prezydent ZŠA vybirajecca nie pramym hałasavańniem, a kalehijaj vybarcaŭ z 538 čałaviek.
U skład kalehii uvachodziać pradstaŭniki kožnaha štatu. Kolkaść členaŭ kalehii ad kožnaha štatu roŭnaja kolkaści pradstaŭnikoŭ hetaha štatu ŭ abiedźviuch pałatach kanhresu ZŠA.
Va ŭsich štatach (aproč Menu i Nebraski) kandydat, jaki nabiraje bolšaść hałasoŭ, atrymlivaje ŭsie hałasy kalehii vybarcaŭ hetaha štatu.
Kab stać prezydentam, kandydatu treba zaručycca padtrymkaj 270 členaŭ kamisii.
U redkich vypadkach kandydat moža vyjhrać hałasavańnie kalehii, nia budučy favarytam hałasavańnia.
Tak zdaryłasia ŭ 2000 h., — upieršyniu bolš čym za 100 hadoŭ. Džordž Buš vyjhraŭ hałasavańnie ŭ štacie Fłaryda ź minimalnaj pieravahaj i atrymaŭ pieramohu nad Horam pry hałasavańni kalehii, choć nasamreč za jaho prahałasavała na 0,2% mieniej amerykancaŭ, čym za supiernika. Heta ŭsio vynik federataŭnaje dziaržaŭnaje systemy.
Isnavańnie kalehii vybarcaŭ dsie nievialikuju pieravahu maleńkim štatam, pakolki ŭsie jany majuć adnolkavuju kolkaść senataraŭ niezaležna ad nasielnictva. A kolkaść delehataŭ u Pałacie pradstaŭnikoŭ vyznačajecca praparcyjna nasielnictvu kožnaha štatu.
Tak, Kalifornija vałodaje ŭ kalehii 55 hałasami (10%), tady jak kalifarnijcy składajuć 12% nasielncitva ZŠA. Štat Vajominh u svaju čarhu maje try hałasy ŭ kalehii (0,56%), choć nasielnictva štatu składaje usiaho tolki 0,18% ad ahulnaha nasielnictva ZŠA.
* * *
Kali siońnia pieramoža Barak Abama jon budzie pieršy čornaskurym prezydentam ZŠA za ŭsiu historyju, kali Makkiejn – to samym pažyłym. Makkiejnu – 72 hady. Ronald Rejhan staŭ prezydentam u 69 hadoŭ.
Samym maładym prezydentam u historyi staŭ Teador Ruzvelt (u 42 hady), paśla taho jak anarchist-palak zabiŭ Uiljama Mak-Kinli. A samym maładym abranym prezydentam ZŠA byŭ, naturalna, Džon Ficdžerald Kienedzi (43 z pałovaj hady), jakoha zabili ŭžo samoha.
Zhodna z 22-j papraŭkaj da kanstytucyi 1951 h. adna i taja ž asoba moža być abrana prezydentam nia bolš za dva razy (zapar ci ź pierapynkam). Usie prezydenty pačynajučy ad samaha pieršaha prezydenta ZŠA Džordža Vašynhtona trymalisia hetaha praviła. Vyniatak — Franklin Dełana Ruzvelt, jaki abiraŭsia čatyry razy. Dazvoł na heta jamu davaŭ Kanhres ZŠA.
Hrover Kliŭlend abiraŭsia dvojčy ź pierapynkam: 1885 — 1889, 1893 — 1897. Ale jon ličycca 22 i 24 prezydentam.
U XX stahodździ pa dva (i bolej) terminy kiravali Vudra Vilsan (1913-1921), Franklin Ruzvelt (1933-1945, čatyry terminy), Duajt Ejzenchauer (1953-1961), Ronald Rejhan (1981-1989), Bił Klintan (1993-2001), Džordž Buš-małodšy (z 2001 h.).
U 1900 h. Uiljam Mak-Kinli byŭ pieraabrany na druhi termin, ale praz hod byŭ zabity anarchistam, tamu na pasadzie prezydenta jaho źmianiŭ Teador Ruzvelt, jaki kiravaŭ krainaj da 1909 h.
Kałvin Kulidž u 1923 h. zastupiŭ na pasadu prezydenta paśla śmierci Uorena Hardynha, adkiravaŭ jahony termin i adzin svoj.
Hary Trumen, jak vice-prezydent, zastupiŭ na pasadu prezydenta paśla śmierci ŭ krasaviku 1945 h. Franklina D. Ruzvelta, adkiravaŭ hety termin i adzin svoj (1949-1953), Lindan Džonsan u 1963 h. paśla śmierci D.F.Kienedzi staŭ prezydentam, u 1965-1969 h. adkiravaŭ adzin svoj termin. Ryčard Niksan u 1972 h. byŭ abrany na druhi termin, ale ŭ 1974 h. u vyniku Uoterhiejckaha skandału pakinuŭ pasadu prezydenta ZŠA.
Džerałd Ford, jaki tady byŭ vice-prezydentam, adkiravaŭ dva hady, ale na vybarach 1976 h. prajhraŭ Džymi Karteru.
